Азярбайж ан республикасы тящсил назирлий
Yüklə 24 Kb. Pdf görüntüsü
|
| 165 Al- əl- van gül- lər a- çıb h ər yan. Ne-cə bə-zə-nib şan- lı A-zər- bay-can. 166 u- ca- lır şən sə- si, el- lə- rin nəğ- mə- si, nəğ- mə- si, u- ca- lır şən sə- gö- z əl A- zər- bay- can! -si, s ə- si 167 Can de- yir, can e- şi-dir xalq-lar, can e- şi- dir xal- qı- Ne- c ə şən a- zad, bəx-tə-vər gün-lər var - mız. b əx- tə- vər gün 168 qar-da- şı-mız, dost sir-da-şı-mız Var ol- sun, var, dos- tu- muz, dost el- l ər söy- lə- yir Al- qış o- na, al- qış o-na Al- qış! ə-ziz meh-ri-ban Və- tə- nim, V ə- tə- ni-mi-zə, Hey! 169 V ə- tən, A- zər- bay- can! 170 V ə- tən, A- zər- bay- can! Hey! Hey! 171 9. N.MƏMMƏDOVUN “AZƏRBAYCAN”ORATORİYASI N.M əmmədovun “Azərbaycan” oratoriyası 1969-cu ildə Ə.Zeynallının sözlərinə yazılmışdır. Əsərin əsas ideyası xor və orkestr vasitəsilə Azərbaycan tarixinin m ərhələlərini, ölkəmizin orta əsrlərin qaranlıq əsarətindən müasir azad həyata gədər keçdiyi yolu göst ərməkdən ibarətdir. I-ci hiss ədə (Andante) xalqın uzaq keçmişinin obrazları təsvir olunur. Bunun üçün b əstəkar simli alətlərin fortepiano ilə birqə kəskin dissonans səslənməsindən istsfad ə edir. Sonra valtorna və trombonda naləyə bənzər motiv səslənir, bu nalə daha sonra sözsüz, vokalizl ə oxuyan xorda səsləndirilir. Əsarətdən iztirab çəkən xalqın obrazı əlavə olaraq orkestrdə digər maraqlı effektlər vasitəsilə açıqlanır. Bütün bu ah- nal ə və gürultu dəryasının dərinliklərindən müdrik Ağsaqqalın obrazını özündə t əcəssüm etdirən solo basın səsi ucalır. Az ərbaycan muğamlarını gözəl bilən N.Məmmədov xalq ladlarının obraz- emosional imkanlarından müasir üslubda cəsarətlə istifadə edir. Bütövlükdə sərt, atonal üslubu saxlayaraq, mü əllif melodiyanı çox sərbəst şəkildə ifadə edir. Burada Şur, Bayatı-Şiraz, Rahab ladlarının intonasiyaları duyulur. Bununla belə bəstəkar heç bir muğamın şöbəsindən və ya fraqmentindən sitat gətirmir, bir ştrixlə, bircə səsin və ya ritmik fiqurun d əyişdirilməsi ilə digər lada dönüşü müəyyən edir. Belə priyom t əkcə ladın dəyişdirilməsinə deyil, həm də ladların bir-birilə qovuşmasına gətirib çıxarır, bununla da öz növbəsində son dərəcə qeyri-adi, təravətlı səslənməyə nail olunur. H əmin metodla kəskin səslənən akkordlar da yaradılır. Onların tərkibində kompleks şəkildə bir neçə ladın səsləri sanki eynizamanda donmuş vəziyyətdə c əmləşdirilir. Bu hiss ənin ikinci vokal epizodu ifadəli soprano solosu ilə başlayır. Kədərli monoloq uzun q əmgin ana mahnısını xatırladır. Bu melodiyanın əhəmiyyəti ondadır ki, daha sonra onun motivl əri oratoriyanın digər hissələrinin nömrələrində də musiqi parçasının qatlarına hopdurulacaqdır. Bəstəkar I hissədə şer mətni istifadə etmir, bu 172 da ondan ir əli gəlir ki, müəllif üçün konkret tarixi hadisələri deyil, həmin dövrün ümumi emosional əhval-ruhiyyəsini göstərmək daha vacibdir. II-ci hiss ə 6/8 ölçüsündə və aşıq musiqisi üslubunda yazılmışdır. Burada artıq Az ərbaycanın şanlı tarixi səhifələrini tərənnüm edən qəhrəmanlıq ruhunda yazılan şerlər səslənir. Lakin musiqi dilinin bir növ sxemləşdirilməsi əsərin emosional təsirini azaltmış olur. Xorun harmonik fakturası da aşıq musiqisində ənənəvi olan kvarta-kvinta harmoniyaları əsasında həllini tapmışdır. Xor partiyasının qəhrəmani xarakteri burada s əslənən “ha, ha” haraylarıyla gücləndirilir. Xordan sonra aşıq obrazını özündə t əcəssüm etdirən tenor solosu səslənir. Növbə ilə dəyişən xorun və solo tenorun partiyaları çox orqanik səslənir və aşıq musiqisinə xas olan üsluba arxalanır. Bütün ikinci hiss ə heç bir temp dəyişiklikləri olmadan, sanki bir nəfəsdə gedir və bilavasitə üçüncü hiss ə ilə birləşir. III-cü hiss ədə (Andante) birinci hissənin obraz-emosional ahənginə qayıdış baş verir. Burada h əm orkestr, həm də xor özünə məxsus dramaturji funksiya daşıyır və bir-biril ə sanki müqayisə etdirilir, bu amil də hissənin formasını müəyyənləşdirir. Bu hiss ə özü üç hissədən ibarətdir. Birinci hissə orkestr ilə başlayır, burada kəskin dissonans akkordları üzərində leytintonasiyaların polifonik işləmələrinin müqayisəsi keçirilir. Orta hiss ədə (Piu mosso) xor ifaya başlayır. Alt və tenorlarda səslənən improviz ə xarakterli melodiya simli alətlər qrupunda da təkrarlanaraq, daha sonra soprano v ə basların geniş melodik xətti ilə birləşir. Daha sonra kiçik, improvizə x arakterli şöbə repriza-kodanı hazırlayır. Burada yenidən instrumental şöbənin motiv- işləmə xarakterinə qayıdış baş verir. IV-cü hiss ə (Vivace) kütlələrin inqlabi hərəkətinin təcəssümüdür. Burada əvvəlki hissələrin musiqi intonasiyalarını duymaq olar. Burada həm də polifoniya öz əksini tapır, lakin səsaltı imitasiyadan başqa burada kanon və fuqa quruluşları da istifad ə olunur. Yüklə 24 Kb. Dostları ilə paylaş:
|