Азярбайжан республикасы

54
 
/альпийское/  положение  этого  княжества.  Символ  бдительности, 
тревоги. 
Труба,  её  звук  символизирует  Сотворение  Мира,  и  при  этом  звуке 
человек  освобождается  от  земных  ограничений.  Трубный  звук-звук 
ликования,  сопровождавший  торжественные  шествия,  явление  царя.  В 
современном мире такую функцию выполняют фанфары. 
Флейта  Пана  -  символ  власти  над  силами  природы,  управления 
стихиями. Флейта как пастушеский инструмент была связана с магией 
собирания,  увязывания  стада в одно целое. Наиболее жизнерадостные, 
жизнеутверждающие  праздники  в  Древнем  Мире  /в  Египте,  Древней 
Греции, Индии/ были связаны с использованием флейты: например, под 
аккомпанемент  двойной  флейты  проходили  соревнования  древних 
Олимпиад:  Пифагор  считал,  что  музыка  духовых  инструментов,  как  и 
музыка  барабанов,  возбуждает  человека,  рождает  в  нём  агрессию,  а 
потому не рекомендовал слушать такую музыку. 
Скрипка - символ женского голоса, души. Вот уже четыре столетия 
скрипка несомненно царствует в оркестре. Её голос силён и чувствен, а 
музыкант,  играющий  на  скрипке  неутомим.  Скрипка,  как  народный 
инструмент ассоциируется с цыганами, евреями, венграми, румынами. 
Барабаны  -  ритм,  костяк,  основа.  Символ  жизненности,  тела  и 
естества  природы. "Говорящие" барабаны  Африки  –  атумпаны  -  могут 
воспроизводить  значение  слов,  "артикулируя"  их  произношение. 
Мелодика  в  африканской  инструментальной  музыке  не  отделяется  от 
разговорного  языка,  который  имеет  богатую  интонационную 
содержательность. Сфера информации, которая в европейской культуре 
передаётся  исключительно  через  разговорную  речь  /или  письменное 
слово/,  в  Африке  связывается  с  мелодическим  интонированием,  в 
частности ударных инструментов. 
Колокол.  На  колоколах  католических  церквей  отливали  надпись: 
"Зову  живых,  оплакиваю  мёртвых".  Религиозный,  культовый  символ. 
Колокола в средневековой Европе и на  Руси являлись часами. По ним 
отмерялось  время:  колокола  звонили  к  заутренней,  к  обедне,  на 
вечернюю  службу.  Колокола  созывали  на  собрание.  Колокольные 
голоса звучали в праздники и в горе. Колокола лечили: внутрь колокола 
ставили  больного,  звон,  физические  вибрации  колокола  восстанав-
ливали,  когда  это  было  возможно,  энергетическую  целостность 
человека,  и  это  приносило  выздоровление.  В  Индии  колокольчики 
вешали  в  комнатах  и  на  кухне,  считалось,  что  их  мелодичный  звон 
очищает  воздух  и  успокаивает  нервную  систему  человека.  Колокола 
Хатыни  -  символ  горя,  принесённого  войной:  колокола  звонят  в 
безлюдной  деревне.  Бухенвальдский  набат  -  символ  предупреждения, 

---

55
 
чтобы  не  повторилось  такое  преступление  против  человечества,  как 
война.  
Цинь  и  сэ  –  древние  китайские  музыкальные  инструменты.  Цинь  – 
старейший  предшественник  цитры,  сэ  –  род  настольных  гуслей.  Их 
гармоничная согласная игра была символом супружеского лада. 
За всем разнообразием бесконечных обозначений существует какой-
то  определённый  носитель  обозначений.  Для  характеристики  понятия 
символа необходимо вскрыть именно его знаковое содержание.  
 
XÜLASƏ 
 
İncəsənətin bütün növlərindən ən rəmzlisi – musiqidir. Belə ki, o, söz işlətmədən və 
tamaşaçı obrazları yaratmadan insana böyük təsir gücünə malikdir. Qədimlərin təsдiqinə 
görə,  musiqidə  simli  alətlərin  səsi  insanı  sakitləşdirir,  nəfəs  alətlərinin  səsi  isə  insanı 
depressiyadan çıxartmaq və sağaltmaq xüsusiyyətlərini özündə cəmləşdirir. 
Musiqi zamanla inkişaf edir və ona görə də o əfsanəvidir. Onu olduğundan qısaltmaq 
mümkün  deyil.  Musiqi  səslər  yoludur.  Musiqinin  mövzusu  əsərin  əsas  nüvəsi  olan 
melodiyadir. Akademik musiqinin qəhrəmanlari – mövzudur. Rəmzi əhəmiyyət daşıyan 
bir çox instrumental alətlər movcuddur. Hər bir musiqi aləti özünün yaranma  və rəmzi 
səslərinə malikdir. 
  
SUMMARY 
 
Music – most symbolical of all arts as can, not using words and visions to influense 
the  person.  Under  the  statement  ancient,  music  possesses  also  ability  to  cure:  for 
example, sounds of string tools calm the person, and sounds wind relieve of depression. 
Mucic  is  muphollogical  because  it  is  developed  in  time;  she  cannot  be  told  more 
shortly, than she is. Music are sounds ways. Theme of music – the basic short melody, a 
nucleus of product. Themes are heroes of the academic music. There are many musical 
instruments  with  symbolical  values.  Each  musical  instrument  has  the  origin  and 
symbolical sounding. 
 
 
Рецензенты: кандидат филологических наук Гаджиев Р.С.; кандидат 
философических наук, доцент Абдулла Я.А.,  
 

---

56
 
 
AZƏRBAYCAN  MİLLİ KONSERVATORİYASI 
“KONSERVATORİYA» № 2, mart-aprel 2009 
________________ 
 
Alətşünaslıq. Органология 
 
Səadət ABDULLAYEVA  
sənətşünaslıq doktoru, professor 
 
ÇALĞI ALƏTLƏRİMİZ TƏSVİRİ SƏNƏTDƏ 
 
Milli  sərvət  sayılan  çalğı  alətlərimiz  zənginliyi  və  müxtəlif  növlüyü  ilə 
seçilir.  Qobustan  qayaüstü  rəsmlərinin  yaxınlığında  yerləşən  və  zərb  aləti 
kimi  istifadə  edilən  “qavaldaş”  xalqımızın  yaşadığı  ərazilərdə  arxeoloji 
qazıntılar zamanı aşkar olunan əşyaların, qəbir daşlarının və mis qələmdanın 
üzərində müxtəlif çalğı alətlərinin həkk edilməsi, onların qədim tarixə malik 
olmasını  göstərir  [1,  182,  2,  44;  3,  74].  Çalğı  alətlərinin  müəyyən  hissəsi 
təkmilləşərək  dövrümüzə  gəlib  çatmışdır.  Hər  bir  çalğı  aləti  ifaçının  əlində 
“xəzinə”dir,  onu  qoruyur,  onunla  fəxr  edir.  Onların  xarici  görünüşü,  səs 
imkanı  və  ifa  tərzinə  görə  xalqın  musiqi  təfəkkürü,  estetik  zövqü  haqqında 
fikir  söyləmək  mümkündür.  Çünki,  hər  bir  çalğı  aləti  cəmiyyətin  sosial, 
mədəni və mənəvi tələbatından yaranmışdır. 
Müasir  təsnifatın  əsaslandığı  səs  mənbəyinə  görə, Azərbaycanda  yayılan 
çalğı  alətlərindən  32-si  simli  (onlardan  26-sı  mizrabla,  4-ü  kamanla,  2-si 
çubuqla çalınırdı), 23-ü nəfəs (9-u dodaqla çalınan, 7-si dilli, 7-si müştüklü), 
16-sı zərb (1-i birüzlü, 6-sı ikiüzlü), 17-sı isə özüsəslənən (11-i vurulan, 5-i 
silkələnən, 1-i dartılan) alətlər qrupuna aid idi [4, 122-125]. 
Göründüyü kimi, Azərbaycanda mizrabla çalınan simli alətlər daha geniş 
yayılmışdı.  Bu  qrupa  daxil  olan  alətlər  tarixçilərin,  səyyahların 
məlumatlarına  və  Orta  əsr  rəssamlarının  çəkdikləri  miniatürlərə  görə  bir 
vaxtlar əsasən kef məclislərində, şahların və zadəganların rəsmi qəbullarında 
səslənirdi.  Təəssüf  ki,  bu  alətlərin  əksəriyyəti  zaman  axarında  unudularaq 
tədricən  sıradan  çıxmışdır.  Ona  görə  də  bu  alətlərin  yenidən  “həyata” 
qaytarılması  günün  tələbi  idi.  Artıq  bu  yolda  uğurlu  addımlar  atılmışdır. 
Üzeyir  Hacıbəyli  adına  Bakı  Musiqi  Akademiyası  nəzdində  fəaliyyət 
göstərən  “Qədim  musiqi  alətlərinin  bərpası  və  təkmilləşdirilməsi 
laboratoriyası”nda  (rəhbəri  əməkdar  artist,  sənətşünaslıq  namizədi  Məcnun 
Kərimovdur)  unudulmuş  alətlərdən  rud,  rübab,  bərbət,  çəng,  qopuz,  çoğur, 
çəğanə, Şirvan tənburu, səntur və nüzhə bərpa edilmişdir. Onların əksəri yeni 
təşkil  olunmuş  ansamblın  tərkibinə  daxil  edilmişdir.  Bu  şərəfli  işə 
Azərbaycan 
Milli 
Konservatoriyasının 
“Milli 
musiqi 
alətlərinin 
təkmilləşdirilməsi”  elmi-tədqiqat  laboratoriyasının  rəhbəri,  sənətşünaslıq 
namizədi  Abbasqulu  Nəcəfzadə  də  qoşulmuşdur.  Şübhəsiz,  yaxın  gələcəkdə 

---