B a L o ğ L a n q u L i y e V
Yüklə 3,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 5.3. Oyunların keçirilməsi formaları
- 5.5. Oyun təliminin prinsipləri
- 5.1. Oyun təlimində ideyalılıq və elmililik prinsipləri
90
edirlər. Bir çox hallarda oyun yeri üçün xüsusi hazırlıq tələb olunur (Voleybol, basketbol və s.). Bununla belə, bir çox oyunlarda xarakterindən, məzmunundan, məqsəd və vəzifələrindən asılı olaraq məsafə ölçülür, xətlər, dairələr cızılır, habelə şərti işarələr çəkilir. Dərs zamanı vaxt itirməmək üçün bütün bunlar dərsdən qabaq yerinə yetirmək lazımdır. 5.3. Oyunların keçirilməsi formaları Oyunlar 3 əsas formada təşkil olunur. Onun dərs, dərsdənxaric və məktəbdənkənar formaları vardır. Mütəhərrik oyunlar dərs zamanı, bir çox hallarda isə proqram materiallarının öyrənilməsi nəticəsində orqanizmə verilmiş fiziki gərginliyi aradan qaldırmaq və uşaqların emosionallığını bərpa etmək məqsədilə dərsin axırında təşkil olunur, keçirilir. İbtidai siniflərdə bədən tərbiyəsi dərsinin təxminən yarısını mütəhərrik oyunlar təşkil edir ki, bu da 2 cəhətdən müsbət nəticə verir. 1-cisi, dərsin oyunlara görə qarşıya qoyduğu məqsədə tamlıqla nail olunur. 2-cisi bu forma kiçik məktəbyaşlı uşaqların oyuna olan tələbatını ödəyir. Mütəhərrik oyunların dərs forması onunla xarakterikdir ki, bu zaman oyuna bilavasitə müəllim rəhbərlik edir. Bu da sinfin yaxşı təşkil olunmasını təmin edir. Digər tərəfdən oyunların dərs forması məqsəd etibarı ilə onu başqa, məsələn, dərsdənkənar və məktəbdənxaric formalardan fərqləndirir. Oyunların təşkil olunmasının 2-ci forması sinifdənkənar formadır. Bu forma çoxcəhətlidir. Oyunlardan tənəffüslərdə, növbələrarası vaxtlarda, idman bayramlarında, bölmələrdə, idman-sağlamlıq tədbirlərində istifadə olunur. Mütəhərrik oyunların daha geniş tətbiq olunan 3-cü forması məktəbdənkənar formadır. Mütəhərrik oyunların bu forması əslində əsas 2 məqsədə xidmət edir. Bunlardan biri sağlamlıq, ikincisi əyləncədir. Bununla belə, bölmələrdə keçirilən milli oyunlar böyük tərbiyəvi və təhsil əhəmiyyəti kəsb edir. Oyunların bu
formasından şəhər
və şəhərdənkənar sanatoriyalarda, idman-sağlamlıq düşərgələrində, yaşayış yerlərində istifadə olunur. Həmin oyunları uşaqlar bir-birini tanımaq üçün 91
oynayırlar. Buna görə də bu cür oyunlar mühüm tərbiyəvi əhəmiyyət kəsb edir.
Oyun müxtəlif növ hərəki elementlərin birləşməsindən ibarət olub onun
həyata keçirilməsi isə fəaliyyətlərin birgə tənzimlənməsindən mühüm dərəcədə asılıdır. Təlim prosesində müəllim öyrədən şagird isə öyrənən kimi fəaliyyət göstərir. Həmin fəaliyyətlərin nəticəsində qarşıda duran ümumtəlim nəticələrinə yəni məqsədə çatmaq mümkün olur. Oyun təlim prosesində başlıca məqsəd və vəzifələr şagirdlərin təbiət, cəmiyyət və təfəkkürə dair faktlar, hadisələr, qaydalar tələb və göstərişləri mənimsəmək və tətbiq etməkdən, ona əməl etməkdən ibarətdir. Eyni zamanda oyun təlimi zamanı bu sahədə bilikləri mənimsəməklə yanaşı, həm də təlimin məzmununa aid bacarıqlara yiyələnmək tələbatı da irəli sürülür. Bacarıqlar isə oyun üzrə qazanılmış biliklərin həyata keçirilməsi, qarşılaşdığı mühitdə tətbiqi və öz əksini tapdığı kimi başa düşülür. Bunlar öyrədən və öyrənənlərdən aşağıdakılara nail olmağı tələb edir.
Şagirdlərin sağlamlığını möhkəmləndirmək onların fiziki inkişaf və hazırlığını təmin etmək, orqanizmi formalaşdırmaq, onun funksional imkanlarını daha da genişləndirib yüksək mərhələyə çatdırmaq;
aşılamaq onları daha da təkmilləşdirmək;
Şagirdlərin hərəki qabiliyyətlərini inkişaf etdirmək (surət, güc, çeviklik, dözümlülük), mənəvi-iradi keyfiyyətlərini və vətənpərvərlik ruhunu yüksəltmək;
Şagirdlərdə gigiyena, sanitariya mədəni qaydalara yiyələnmək vərdişləri aşılamaq, onu formalaşdırmaq;
yaradıcılıq və tədqiqatçılıq qabiliyyətini inkişaf etdirməklə idrak fəaliyyətini artırmaq. Vərdişlər isə müxtəlif məqsədli mütəhərrik oyunların dəfələrlə təkrarlanması nəticəsində qazanılır. Vərdişlər adətən təlim prosesinin axırıncı 3-cü
mərhələsində təlimin
təkmilləşdirilməsi və
92
formalaşdırılması mərhələsində əldə edilir. Qeyd etmək lazımdır ki, bu üç mərhələnin hər birinin özünəməxsus məqsədi və vəzifələri vardır. Bütün bunlar ardıcıllıqla həyata keçirilir, bir-birindən məzmun təfəkkür və hərəki mahiyyətinə görə fərqlənir, lakin mərhələlər, eləcə də biri o birini tamamlayır. Sonrakı təlim mərhələləri əvvəlkilərin əsasında müvəffəqiyyət qazana bilir. Bu baxımdan kiçik bir müqayisə aparaq. Söylədiyimiz kimi, vərdiş bacarıqların dəfələrlə təkrarı nəticəsində avtomatlaşdırılmış formalardan biridir. Öyrədən və öyrənənlər həmin bacarıqları qazanmaq üçün təlimin məzmunu üzərində düşünür, işləyir, diqqətini cəmləşdirir onu təhlil edib müvafiq qərara gəlir və nəticə çıxarırlar. Söylənilənlər beyin qabığında müvəqqəti rabitələrin meydana gəlməsinə səbəb olur. Bunlar isə nəticədə hərəkətlərin özündən asılı olmayaraq avtomatik olaraq yerinə yetirilməsini təmin edir. Bura da bir cəhəti də qeyd etməliyik ki, vərdişlərin yarandığı zaman təfəkkürün yüksək fəallıqla, gərginliklə işlənməsinə, bu prosesdə ciddi nəzarətin olmasına o qədərdə ehtiyac duyulmur.
5.5. Oyun təliminin prinsipləri
Oyunlarda ümumtəlimin nəticələrinə nail olmaq məqsədilə təlimin müvafiq prinsiplərindən istifadə olunur. Əlbəttə, oyunların təlimi prosesində zəruri nəticəni əldə etmək üçün təlimin bütün prinsip və tələblərindən istifadə edilməlidir. Lakin bu yazıda oyunların təliminin təşkili və keçirilməsində vacib bəzi prinsipləri qısa olsa da araşdırmağı lazım bilirik. Xüsusən, təlimdə ideyalılıq, elmilik, əyanilik, şüurluluq və fəallıq, sistemlilik və ardıcıllıq, müvafiqlik, fərdi yanaşma prinsiplərini nəzərdə tuturuq. Göstərilən tələblərə riayət olunmaqla mütəhərrik oyunların təliminin məzmununa uyğun şagirdlərin bilik, bacarıq və vərdişlərə yiyələnməsinə, təlim prosesindəki fəaliyyətlərin yüksəlməsinə və tənzimlənməsinə müvəfəq olmaq mümkündür.
Yüklə 3,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|