06 - Uzunmüddətli maliyyə qoyuluşları
08 - Kapital qoyuluşları
10 - Materiallar
14 - Maddi sərvətlərin yenidən
qiymətləndirilməsi
20 - Əsas istehsalat
23 - Köməkçi istehsalat
-
- Ümumistehsalat xərcləri
-
- Ümumtəsərrüfat xərcləri
-
- İstehsalatda zay
-
- Xidmətedici istehsalat və təsərrüfatlar
-
- Qeyri-əsaslı işlər
-
- Gələcək dövrlərin xərcləri
-
- Kommersiya xərcləri
-
- Tədavül xərcləri
-
- Yüklənmiş mallar
48 - Sair aktivlərin satışı
58 - Qısamüddətli maliyyə qoyuluşları
63 - İddialar üzrə hesablaşmalar
-
- Törəmə (asılı) müəssisələrlə hesablaşmalar
-
- Təsərrüfatdaxili hesablaşmalar
-
- Mənfəət və zərər
84 - Sərvətlərin əskikgəlməsi və xarab
olmasından itkilər
87 - Əlavə kapital
89 - Qarşıdakı xərclər və ödəmələr üçün
ehtiyatlar
96 - Məqsədli maliyyələşmələr və
daxilolmalar
Debet üzrə
10 - Materiallar
12 - Azqiymətli və tezköhnələn əşyalar
14 - Maddi sərvətlərin yenidən qiymətləndirilməsi
15 - Materialların tədarükü və əldə edilməsi
20 - Əsas istehsalat
23 - Köməkçi istehsalat
-
- Ümumistehsalat xərcləri
-
- Ümumtəsərrüfat xərcləri
-
- İstehsalatda zay
-
- Xidmətedici istehsalat və təsərrüfatlar
-
- Qeyri-əsaslı işlər
31 - Gələcək dövrlərin xərcləri
37 - Məhsul (iş, xidmət) buraxılışı
-
- Hazır məhsul
-
- Mallar
44 - Tədavül xərcləri
47 - Əsas vəsaitlərin satışı və sair xaric olmaları
50 - Kassa
55 - Banklarda olan xüsusi hesablar
60 - Malsatan və podratçılarla hesablaşmalar
63 - İddialar üzrə hesablaşmalar
-
- Büdcə ilə hesablaşmalar
-
- Sosial sığorta və təminat üzrə hesablaşmalar
-
- Əməyin ödənişi üzrə işçi heyəti ilə hesablaşmalar
-
- Təhtəlhesab şəxslərlə hesablaşmalar
-
- Təsisçilərlə hesablaşmalar
-
- Müxtəlif debitor və kreditorlarla hesablaşmalar
-
- Törəmə (asılı) müəssisələrlə hesablaşmalar
-
- Təsərrüfatdaxili hesablaşmalar
-
- Mənfəət və zərər
88 - Bölüşdürülməmiş mənfəət (ödənilməmiş zərər)
89 - Qarşıdakı xərclər və ödəmələr üçün ehtiyatlar
90 - Qısamüddətli bank kreditləri
15№-li "MATERİALLARIN TƏDARÜKÜ VƏ ƏLDƏ EDİLMƏSİ" HESABI
Bu hesab dövriyyədə olan vəsaitlərə aid qiymətlilərin (azqiymətli və tezköhnələn əşyalar və s. daxil edilməklə) tədarükü və əldə olunması haqqında məlumatların ümumiləşdirilməsi üçün nəzərdə tutulmuşdur.
Mal satanların hesablaşma sənədləri ilə müəssisəyə daxil olmuş maddi sərvətlərin alış dəyəri 15№-li "Materialların tədarükü və əldə edilməsi" hesabının debetində əks etdirilir. Bu zaman bu və ya digər qiymətlilərin haradan daxil olması və materialların tədarük edilməsi və müəssisəyə gətirilməsi üzrə məsrəflərin xarakterindən asılı olaraq 60№-li "Malsatan və podratçılarla hesablaşmalar", 20№-li "Əsas istehsalat", 23№-li "Köməkçi istehsalat", 71№-li "Təhtəlhesab şəxslərlə hesablaşmalar", 76№-li "Müxtəlif debitor və kreditorlarla hesablaşmalar" və s. hesabların krediti ilə müxabirləşdirilməklə yazılış aparılır.
Müəssisəyə həqiqətən daxil olmuş və mədaxil edilmiş maddi sərvətlərin dəyəri 10№-li "Materiallar" və ya 12№-li "Azqiymətli və tez-köhnələn əşyalar" hesabı ilə müxabirləşdirilməklə 15№-li "Materialların tədarükü və əldə edilməsi" hesabının kreditində əks etdirilir.
Əldə edilmiş (tədarük edilmiş) maddi sərvətlərin faktiki maya dəyəri üzrə hesablanmış dəyəri ilə, uçot qiymətləri üzrə dəyəri arasındakı fərq məbləği 15№-li "Materialların tədarükü və əldə edilməsi" hesabından 16№-li "Materialların dəyərində olan kənarlaşmalar" hesabına silinir.
15 №-li "Materialların tədarükü və əldə edilməsi" hesabı aşağıdakı hesablarla müxabirləşdirilir:
Kredit üzrə
07 Quraşdırılası avadanlıqlar
-
Materiallar
-
Böyüdülməkdə və
kökəldilməkdə olan
heyvanlar
-
Azqiymətli və tezköhnələn
əşyalar
16 Materialların dəyərində olan kənarlaşmalar
63 iddialar üzrə hesablaşmalar
79 Təsərrüfatdaxili hesablaşmalar
Debet üzrə
16 Materialların dəyərində olan kənarlaşmalar
20 Əsas istehsalat
23 Köməkçi istehsalat
44 Tədavül xərclər
-
Kassa
-
Hesablaşma hesabı
-
Valyuta hesabı
55 Banklarda olan xüsusi hesablar
60 Malsatan və podratçılarla hesablaşmalar
63 İddialar üzrə hesablaşmalar
-
Büdcədənkənar ödənişlər üzrə hesablaşmalar
-
Büdcə ilə hesablaşmalar
-
Sosial sığorta və təminat üzrə hesablaşmalar
-
Əməyin ödənişi üzrə işçi heyəti ilə
hesablaşmalar
71 Təhtəlhesab şəxslərlə hesablaşmalar
76 Müxtəlif debitor və kreditorlarla hesablaşmalar
79 Təsərrüfatdaxili hesablaşmalar
84 Sərvətlərin əskikgəlməsi və xarab olmasından
itkilər
89 Qarşıdakı xərclər və ödəmələr üçün ehtiyatlar
16№-li "MATERİALLARIN DƏYƏRİNDƏ OLAN KƏNARLAŞMALAR" HESABI
16 №-li "Materialların dəyərində olan kənarlaşmalar" hesabı əldə edilmiş (tədarük edilmiş) material qiymətlilərinin faktiki maya dəyəri ilə uçot qiymətləri arasındakı fərqlər haqqındakı məlumatların ümumiləşdirilməsi üçün nəzərdə tutulmuşdur. Bu hesab 10№-li "Materiallar" və 12№-li "Azqiymətli və tezköhnələn əşyalar" hesablarında sərvətlərin uçot qiymətləri üzrə uçotunu aparan müəssisələrdə istifadə edilir.
Əldə edilmiş (tədarük edilmiş) maddi sərvətlərin faktiki maya dəyəri ilə uçot qiymətləri arasındakı fərq 15№-li "Materialların tədarükü və əldə edilməsi" hesabından 16№-li "Materialların dəyərində olan kənarlaşmalar" hesabının debetinə, yaxud da kreditinə silinir.
16№-li "Materialların dəyərində olan kənarlaşmalar" hesabında cəmlənən əldə edilmiş (tədarük edilmiş) maddi sərvətlərin faktiki maya dəyəri ilə uçot qiymətləri arasındakı fərqlər, istehsalda istifadə olunmuş sərvətlərin uçot qiymətləri üzrə dəyərinə mütənasib olaraq, istehsala məsrəflərin (tədavül xərclərinin) uçotunu aparan, yaxud di-gər müvafiq hesabların debetinə silinir.
16№-li "Materialların dəyərində olan kənarlaşmalar" hesabı üzrə analitik uçot təxminən eyni səviyyəli kənarlaşması olan sərvətlərin qrupları üzrə aparılır.
16№-li "Materialların dəyərində olan kənarlaşmalar" hesabı aşağıdakı hesablarla müxabirləşdirilir:
-
Kredit üzrə
15 Materialların tədarükü
və əldə edilməsi
20 Əsas istehsalat
23 Köməkçi istehsalat
-
Ümumistehsalat xərcləri
-
Ümumtəsərrüfat xərcləri
-
Xidmətedici istehsalat və təsərrüfatlar
-
Qeyri-əsaslı işlər
31 Gələcək dövrlərin xərcləri
45 Yüklənmiş mallar
48 Sair aktivlərin satışı
79 Təsərrüfatdaxili hesablaşmalar
Debet üzrə
15 Materialların tədarükü və
əldə edilməsi
79 Təsərrüfatdaxili
hesablaşmalar
84 Sərvətlərin əskikgəlməsi
və xarab olmasından itkilər
« Materialların satışı » və sairə xaric olmasının uçotu
Təsərrüfat əməliyyatlarının icrası dövründə müəssisədə əvvəllər istehsal fəaliyyətində istifadə edilməsi üçün alınmış materiallardan müəyyən hissəsinin satılması vacibliyi əmələ gəlir. Bu kimi vəziyyət istehsal proqramının dəyişməsi ilə əlaqədar olaraq lazım olmayan materiallarını satılması, keyfiyyəti aşağı olan və istehsal tələblərinə yararsız olduğu üçün materialın silinməsi və sairə hallarda yarana bilər.
Materialların satışı və sair səbəblər nəticəsində itkiyə yol verilməsi ilə əlaqədar olaraq mühasibat uçotunun vəzifəsi:
-
müəssisənin materialların saxlanma yerlərində miqdarca azalmasının uçotda əks olunması;
-
materialların satışı və sairə səbəblərdən azalması ilə əlaqədar olaraq maliyyə nəticələrinin (mənfəət. zərərlər) müəyyən olunması.
Mühasibat uçotu metodoloji prinsiplərinə uyğun olaraq icra olunmuş əməliyyatlarla əlaqədar müəssisə vəsaitindəki dəyişikliklər əks olunmalıdır.
Əvvəla həmin əməliyyatlar əlaqədar yəni material satışı nəticəsində müəssisəyə əlavə pul vəsaiti daxil olur. Beləliklə müəssisənin aktivi artmaqla, mənfəət çoxalmış olur.
İkinci tərəfdən materialların satışı nəticəsində aktiv azalır və zərər yaranır.
Beləliklə. icra olunmuş əməliyyat nəticəsində müəssisənin
maliyyə göstəricilərində dəyişikliklər yaranır və həmin dəyişikliklər uçotda əks olunmalıdır.
Materialların kənara satışı 48№-li «Sair aktivlərin satışı» hesabının debetində və 10№-li «Materiallar» hesabının kreditində əks etdirilir. Eyni zamanda həmin materiallara görə malalanlardan müəssisəyə çatası məbləğdə 62№-li «Alıcılar və sifarişçilərlə hesablaşmalar» hesabının debetinə və 48№-li «Sair aktivlərin satışı» hesabının kreditinə yazılış edilir.
10№-li «Materiallar hesabı üzrə analitik uçot» materiallarının adları (növü, çeşidi, ölçüsü və s.) və saxlanma yerləri üzrə aparılır.
Materialların satışı və sairə məxaric olmaların göstəriciləri mənfəət və zərərlər haqqında hesabatda formalaşır.
Müəssisədə əsas vəsaitlərin, qeyri-maddi aktivlərin və materialların uçotu
Plan:
-
Əsas vəsaitlər anlayışı, təsnifatı və uçotu
-
Qeyri-maddi aktivlər anlayışı, təsnifatı və uçotu
-
Materiallar anlayışı, təsnifatı və uçotu
Dostları ilə paylaş: |