Bakı Məişət tullantılarının yandırılma ilə emalı zavodunun tikintisi və istismarı

və bunlar sululuq cəhətdən çox zəifdir. İçmək üçün yararlı su mənbələrinə az-az ayrı-ayrı sahələrdə 
delüvial-prolüvial  və  müasir  xəzər  çöküntüləri  yerləşən  sahələrdə  təsadüf  edilir.  Bu  da  üst  təbaşir 
və  alt  IY  dövr  çöküntülərində  su  saxlayan  kollektorların  regional  yayılmasına  görə  baş  verir.  Su 
olmaması səbəbindən bu ərazi kənd təsərrüfatı məqsədləri üçün istifadə edilə bilməmişdir. 
 Suxurların  tərkibinin  müxtəlifliyi,  susaxlayan  suxurların  və  qruntların  filtrasiya 
qabiliyyətinin  və  duzluluğunun  dəyişməsi,  bu  və  ya  digər  qidalandırma  mənbəyinin  üstünlüyü, 
drenaj  şəraiti  ərazinin  qrunt  sularının  kimyəvi  tərkibinin  müxtəlifliyinə  səbəb  olmuşdur.  Yeraltı 
suların kimyəvi tərkibinin formalaşmasında iqlim faktorlarının əhəmiyyəti xüsusilə böyükdür.  
Hidrogeoloji  rayon  çox  böyük  ərazini  əhatə  edir  və  əsasən,  məhsuldar  qatın  qumları, 
qumlucaları  və  gilləri  ilə  təmsil  olunurlar.  Bəzən  məhsuldar  qatdan  əvvəlki  dövrlərə  aid  gil 
çöküntüləri  yer  səthinə  çıxır.  Qrunt  suları  sporadik  xarakterdə  olub,  onların  yerləşmə  dərinliyi  60 
metr və  daha  çox  olur. Suxurların sululuğu böyük  deyildir, quyuların  debiti 0,2-0,4 l/san-dən çox 
olmur.  Üst  və  postpliosen  çöküntülərinin  təzyiqli  suları  bu  rayon  ərazisində  rast  gəlmir.  Qrunt 
sularının  formalaşması  əsasən,  atmosfer  çöküntülərinin  infiltrasiyası  hesabına,  az  halda  isə 
kondensasiya prosesləri sayəsində baş verir.  
Ümumiyyətlə,  suxurların  duzluluq  səviyyəsi  həm  onların  geoloji  yaşından  və  litoloji 
tərkibindən,  həm  də  suxurların  yatma  dərinliyindən  asılı  olur.  Şorakətli  və  orta  abşeron  qumları, 
xvalın, orta və alt abşeron  gilləri  daha çox, xəzər  və abşeron  əhəngdaşları, eol  və  elüvial-delüvial 
qumlar isə  daha az şorlaşmışdır. Atmosfer çöküntülərinin çox şorlaşmış suxurlardan infiltrasiyası, 
eləcə də, qrunt sularının miqrasiyası səbəbindən bu suxurlardakı duzların yuyulması, nəticə etibarı 
ilə suların kimyəvi tərkibini dəyişərək, ümumi minerallaşmanın artmasına səbəb olur. 
Zavod tikintisi üçün aparılmış geoloji kəşfiyyat işlərinin nəticələrinə əsasən, qrunt sularının 
səviyyəsi 143,8m-dən kiçik, 30 metrdən  çox dərinliklərdə təşəkkül tapmışdır.  
    
     5.5. TORPAQLAR   
Bak  
h r icra Hakimiyy ti Ba ç s n n 29/12/2007-ci il 
tarixli 656 sayl  S r ncam  il  Sabunçu rayonu, Balaxan  
q s b sinin q rb hiss sind  20 ha  razi Bak  M i
t 
tullant lar n n emal  zavodunun tikintisi üçün ayr lm
d r. 
Zavodun   
layih l ndirildiyi  razid  mür kk b torpaq-ekoloji xüsusiyy tl r  malik 
yar ms hra v  quru bozq rlar n bioiqlim-land aft xüsusiyy tl rini özünd   ks etdir n 
v  quru subtropik zonaya  xas olan boz-qonur torpaq kompleksl ri yay lm
d r.  
razinin torpaqlar  boz-qonur torpaqlarla t msil olunurlar. Bu, respublikan n v  
Ab eron yar madas n n land aft x rit l ri il  d  t sdiql nir. 
T dqiq edil n  razinin torpaqlar  a a
 v  yuxar  pliosenin (m hsuldar qat n 
v  A çaq l n) v  eopleystotenin (Ab eron  srinin) gill rinin, qumda
lar n n v  
bal qqula
  h ngda
n n a
nma m hsullar , dördüncü dövrün d niz, kontinental 

---

yum aq çöküntül ri (gill r, qumlar, gillic l r) üz rind  inki af etmi dir.  razinin relyefi 
allüvial-d niz v  d niz düz nlikl rind n, erozion-denudasion, terrasl  düz nlikl rd n 
ibar tdir. 
Torpaq  m l  g lm nin  sas amill rind n biri olan bitki örtüyü  razid  yov an 
v  sünbüllü tax l otlar n n üstünlüyü 
raitind  efemer bitkil ri il  t msil olunur. Bu 
bitkil r torpaqda az miqdarda qal q qoyur.  qlimin çox quraq v  isti olmas  
n tic sind , bu cüzi bitki qal qlar ndan humus madd si çox az  m l  g lir. Ona gör  
d   razinin boz qonur torpaqlar n n genetik qatlar  yekn s q olub, bir-birind n az 
f rqlidir. Ayr -ayr  qatlar  bir-birind n ç tin f rql ndiyind n ana süxurdan az seçilirl r. 
 T dqiq edil n boz-qonur torpaqlar n r ngi qonur v  boz-qonur olub, d rinliy  
do ru bir az aç qla
r. Bu torpaqlarda humusun miqdar  1,5% -d n art q deyil. 
Humus  sas n, torpa
n üst 0-25 sm qat nda c ml nmi dir, bu da üst qat n r nginin 
dig r qatlardan bir q d r  
 f rql nm sin  s b b olur. Alt horizontlara do ru humusun miqdar  k skin azal r v  
bir metr d k d rinlikd  0,1- 0,15%-  çat r. Torpaqlar n bütün genetik horizontlar n n 
qal nl
 azd r. Allüvial-karbonat horizontu bir q d r kipdir v  t rkibind  
karbonatlar n miqdar  çox olmaqla,  sas n damarc qlar v  konqresiyalar hal nda rast 
g lir. Karbonat horizontundan altda gipsli horizont yerl
ir. Torpa
n a
nma qat  
üz rind  yerl
n alt horizontu (S) gillic l rd n, q dim X z rin duzlu gill rind n, 
karbonatl -silisiumlu a
nma qab
ndan, d niz v  kontinental m n
li qumlu-gilli-
gillic li t b q li laylardan, delüvial-prolüvial yum aq çöküntül rd n ibar tdir. Bel likl , 
razini t
kil ed n torpaqlar yüks k karbonatl  y
mlar üz rind   m l  g lmi dir. 
qlimin quraq olmas na baxmayaraq, karbonatlar n az da olsa, torpa
n a a
 
qatlar na h r k t etm si mü ahid  olunur. Torpaq  m l  g tir n süxurlar da 
karbonatl d r. Bu torpaqlarda karbonatlar n miqdar   8-10% olmaqla, a a
 qatlara 
getdikc  bu miqdar daha da art r. 
Torpa
n mexaniki t rkibi ayr lm
  razinin  sas hiss sind  topavari olmaqla, 
orta gillic lidir, bu torpaqlarda fiziki gilin (
<
0,01 mm) miqdar  50%-  çat r.  
razinin m rk zind n ba layaraq, c nub-q rb istiqam tind ki  s rh din  
do ru boz-qonur z if inki af etmi  qumlu torpaqlar yay lm
d r. Burada profil boyu 
fiziki qumun paylanmas na diqq t yetirildikd , görm k olur ki, fiziki qumun miqdar  
artaraq 90-95%-  çat r. Bu torpaqlarda torpa
n  m l  g lm si ibtidai m rh l d  
olub, geoloji prosesl rin üstünlüyü il  ba  verir. Bitki örtüyünd n m hrum olan bu 
hiss l rd , kül k eroziyas n n izi ayd n seçilir. 
razinin  sas hiss sini t
kil ed n boz-qonur torpaqlar n üst horizontlar n n 
humusla z if t min olunmas , dig r qidal  madd l rin yay lmas na da öz t sirini 
göst rir, bel  ki, torpaqda ümumi azotun miqdar  0,05-0,12%, nitrat azotunun miqdar  
2,1- 0,74 v  ammonyak azotunun miqdar  16,5- 3,0 mq/kq t
kil edir. Ümumi fosforun 
miqdar  üst qatda 0,13% -d n profil boyu a a
 istiqam td  0,09% qeyd olunur. 

---