Бакы дювлят университети илащиййат факцлтясинин
Yüklə 10,39 Mb. Pdf görüntüsü
|
Türk toplumundaki Kur`an okuma, dinleme ve öğrenme algısına eleştirel bir bakış 53
layabileceği tarzda sade bir dille ve biraz da açıklamalı olmalıdır. Ve bu işi ses tonu ve kalitesi itibarıyla ön plana çıkmış seçkin kimseler yapmalıdır. Ardından yine seçkin hatipler, gecenin anlam ve önemini bu âyetler ve onları açıklayan hadisler ışığında kısa ve özlü bir şekilde Türk halkına aktarmalıdır. Fakat bu husus, herkesin bildiği ve sıkça duyduğu basmakalıp sözlerle değil, farklı yaklaşım ve yorumlarla yapılmalıdır. Sonuç itibarıyla Türk halkı bu tür programlardan etkili ve kalıcı mesajlar almış olarak, bunları bir an önce ha- yatına geçirme isteği ve heyecanıyla ayrılmalıdır. d) Cenazeler Münasebetiyle Gerçekleştirilen Kur’ân Okumaları: Türk toplumunda çok yaygın olarak görülen Kur’ân okuma adetlerinden biri de, cenazeler vesilesiyle yapılan Kur’ân okumalarıdır. Âhiret hayatının ilk aşaması olan ölüm Türk halkında hemen dînî bir çağrışım yapmakta, bu- nun neticesi olarak ölünün ardından son görevini yerine getirme telaşına düşen cenaze yakınları, derhal bildikleri en yakın hocaları davet ederek on- lardan Kur’ân okumalarını istemektedirler. Bu okumalar yöreden yöreye değişmekle birlikte cenazenin defninden önce, defin esnasında, sonrasında ve yıldönümlerinde uzun müddet devam etmektedir. Türk toplumunda ölünün ardından hatim indirme geleneği yaygın olmakla birlikte bu her zaman mümkün olmamaktadır. Bu konuda Yâsîn ve Tebârake okumaları ölüm ve cenazelerle tamamen özdeşleşmiş durumdadır. Türk halkından çoğu kimsenin okuyabildiği bu iki sure, cenazenin ardından günlerce tekrar tekrar okunmaktadır. Cenazelerde okunmak üzere bu iki surenin seçilme nedeni, onların anlam ve içeriğinden ziyade faziletleri hakkında gelen çok sayıdaki rivayete dayanmaktadır. Hz. Peygamber, Yâsîn suresini Kur’ân’ın kalbi olarak nitelemiş ve onu okumanın faziletini şöyle açıklamıştır: “Her şeyin bir kalbi vardır; Kur’-
45 Yine bir hadis-i şerifte; “Kim, gündüz ve gece Yâsîn suresini Allah rızası için okursa mağfiret olunur, bağışlanır” buyrulmaktadır. 46
45 et-Tirmizî, Fadâilü’l-Kur’ân, 6; İbn Hacer, el-Metâlib, III, 361. 46 İbn Hacer, el-Metâlib, III, 361; el-Heysemî, ez-Zevâid, VII, 97. Doç. Dr. Muammer ERBAŞ 54
Aynı şey, Tebârake olarak bilinen Mülk suresi için de geçerlidir. Nite- kim bu surenin ümmetinden herkesin ezberinde bulunmasının iyi olacağını belirten 47 Hz. Peygamber, onun faziletiyle ilgili olarak şunları söylemiştir: “Elif-lâm-mîm, Tenzîl ve Tebârake sureleri Kur’ân’ın diğer surelerinden alt- mış derece daha üstün kılınmıştır.” 48
Bu rivayetlerin de etkisiyle, halkımız arasında bu iki surenin okunması ve ezberlenmesine ayrı bir önem verilmiştir. Bu hususlar, genelde olumlu hususlar içermekle birlikte eleştirilmesi gereken yönlere de sahip bulun- maktadır. Nitekim bu uygulamalar neticesinde Kur’ân ve dolayısıyla din ta- mamen ölümle, ölülerle ve öteki dünya ile özdeşleşmiş, bu nedenle özellikle genç nesillerin zihninde dinin dünya ile fazla bir ilgisi olmadığı gibi yanlış bir imaj yerleşmiştir. Zira toplumumuzda, bu eksik ve yanlış anlayışın doğal uzantılarını sıkça görmek mümkündür: Kur’ân neden bahseder? ahiretten. Nerede okunur? Cenazede ve mezarlıkta. İmam ne iş yapar? Ölü yıkar. Din ne işe yarar? Sadece ahirette mutlu olmaya… 49
rinin içeriği halkımızın sandığının aksine tamamen ölümle, cenazeyle ve ahiretle ilgili değildir. Bilakis her iki surede en çok dikkat çeken husus gece, gündüz, ay, güneş, toprak gibi evrende Allah’ın varlığına açık birer delil teş- kil eden çok sayıda doğa olayına atıfta bulunulmasıdır. Bunlardan ibret ala- cak olanlar da ahirete intikal eden ölüler değil, bilakis hal-i hazırda dünya üzerinde yaşayan dirilerdir. Ayrıca bu iki surenin doğrudan ölülere okunmasıyla ilgili sağlam bir ri- vayet de yoktur. Mevcut sahih rivayetler ya eksik, ya da yanlış değerlendi- rilmektedir. Nitekim Mülk suresinin kabir azabını önlediği ve bu nedenle kendisine ‘el-Mânia/(Azabı) Önleyen’ dendiği yönündeki rivayetlerin tü- münde, bu sureyi okuyan veya okuması istenen kimse bir başkası değil, bila- kis sağlığında bizzat kişinin kendisidir. 50
47 İbn Hacer, el-Metâlib, III, 391; el-Heysemî, ez-Zevâid, VII, 127-128. 48 et-Tirmizî, Fadâilü’l-Kur’ân, 8; es-San’ânî, el-Musannef, III, 382; Dârimî, es-Sünen, II, 455. 49 Atay, Hüseyin, Kur’ân’a Göre Araştırmalar IV, s. 136-137; Sülün, Murat, a.g.e., s. 222- 223. 50 es-San’ânî, el-Musannef, III, 378-379; el-Heysemî, ez-Zevâid, VII, 127-128. Türk toplumundaki Kur`an okuma, dinleme ve öğrenme algısına eleştirel bir bakış 55
Sahih rivayetlerde yer alan Yâsîn suresinin ölülere okunması yönündeki ifadeler ise, kaynaklarda ölüp gitmişlerden ziyade ölmek üzere olan kimseler tarzında anlaşılmıştır. 51 Şöyle ki, bu durumda olan kimselere Yâsîn suresi okunduğunda, onların ölüm anında çektikleri acı ve ızdırapların azalacağı, dolayısıyla ruhlarını daha kolay teslim edecekleri ifade edilmiştir. 52
söz konusu anlam ve içeriği doğru bir şekilde anlatmak gerekmektedir. Bu- nun da yolu, cenaze törenlerindeki mevcut uygulamaların arasına okunan bu yerlerin anlaşılır izahlı meallerinin de yerleştirilmesinden geçmektedir. Belki ilk başta biraz yadırganabilirse de, doğru bir şekilde anlatıldığında ve güzel bir sunuşla takdim edildiğinde halk bunu asla reddetmeyecektir. Tam aksine, ölüm sebebiyle nefislerin yumuşadığı, ön yargıların azaldığı ve insanların maneviyata yöneldiği bu anlarda, söz konusu surelerin anlam ve muhtevaları güzel bir üslupla aktarıldığında Kur’ân’ın indiriliş gayesi tam olarak gerçek- leşecek, zira her bir âyetin anlam ve mesajı dinleyenlerin zihninde ve gön- lünde sayısız iman, amel ve ahlak kıvılcımı çaktıracaktır. e) Sevap Kazanmak Maksadıyla Gerçekleştirilen Kur’ân Okumaları: Türk toplumunda Kur’ân okumayı teşvik eden en önemli hususlardan biri sevap kazanma arzusudur. Nitekim dindar halk kesimleri arasında dü- zenli bir şekilde hatim indirilir, 53 çeşitli vesilelerle Kur’ân’dan muhtelif âyet ve sureler okunur, bir işe başlanacağında Besmele çekilir, mezarlılar vb. Ve- sile edilerek sık sık Fâtiha ve İhlas okunur, yatmadan önce İhlas, Felak, Nâs, Kâfirûn, İsrâ, Zümer, Müsebbihât, vb. surelerden biri veya birkaçı, sabah kalkarken de Felak ve Nâs sureleri okunur. Tüm bunların sebebi, bir kısmını daha önce zikrettiğimiz kaynaklarda bu hususlarla ilgili Hz. Peygamber’den gelen rivayetlerde belirtilen mükafaat ve savaplardır. 54
yanağa sahip olmayan bir takım Kur’ân okuma adetleri mevcuttur. Bunların çoğu, halk dindarlığı dediğimiz daha çok duygusal niteliğe sahip, kitâbî bir bilgiye dayanmayan ve yayılması bir takım vaaz kitaplarının yanı sıra daha
51 Müslim, 631; İbn Mâce, 1444; Ahmed b. Hanbel, V, 26. 52 Süleyman Ateş, a.g.e., VII, 333-334; Duman, M. Zeki, a.g.e., s. 216 vd. 53 Bu konuda bkz. Aydemir, Abdullah, a.g.e., s. 267 vd. 54 Bunlarla ilgili rivayetler için bkz. Aydemir, Abdullah, a.g.e., s. 63-65; 138-143; 154. Yüklə 10,39 Mb. Dostları ilə paylaş:
|