Baxşiyeva nəRMİN ƏNVƏr qizi hüquq üzrə fəlsəfə doktoru İNZİbati HÜquqi MÜbahiSƏLƏR
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
57 iddia təbiətli olduğuna dair fikirlə çıxış edənlər belə iddianın xarakterinə dair vahid fikrə gələ bilməmişlər. İnzibati iddia ilə əlaqədar prosessualist ailmlərin fikirləri fərqlidir. Onlardan bir qismi hələ keçən əsrin ortalarından etibarən belə hesab edirlər ki, inzibati xarakterli iddia mövcud ola bilər 88 . Əksər alimlər isə hesab edirlər ki, inzibati mübahisələr iddia xarakterli ola bilməz 89 . İnzibati mübahisələrin iddia xarakterli olmadığını göstərənlər hüquqi cəhətlərdən daha çox ideoloji amillərə əsaslanırdılar. Qüvvədə olan qanunvericilikdə inzibati məhkəmə icraatı- nın predmeti kimi inzibati mübahisələr, pozulmuş hüququn müdafiə vasitəsi kimi isə inzibati iddia nəzərdə tutulmuşdur. İnzibati iddia iddiaçının inzibati orqana qarşı prosessual formada məhkəməyə təqdim olunan iddia ərizəsində ifadə olunmuş tələbidir. Məhz inzibati iddia inzibati məhkəmədə icraatın başlanmasının prosessual əsası kimi çıxış edir. İnzibati iddia dövlət idarəetməsi sahəsində qanunçuluğa nəzarət üçün həyata keçirilən ictimai nəzarətin üsullarından biri olmaqla həm profilaktik, həm də hüquqbərpa xüsusiyyətlərinə malikdir. Hüquq ədəbiyyatında qeyd olunduğu kimi vətəndaşların qanun- çuluğun pozulması faktına əsas reaksiya vasitələrindən biri məhkəməyə şikayətdir 90 . 88 Левин Р.Б. К вопросу об административной ответственности // Советское государство и право, 1947, № 6, c. 40-44; Полумордвинов Д.И. Закон от 11 апреля 1937 года // Советское государство и право, 1947, № 5, с. 55; Попова Ю.А. Судопроизводство по делам, возникающим из публично-правовых отношений (теоретические проблемы). Краснодар, КГАУ, 2002, с. 21-22 89 Недбайло П.Е. О юридических гарантиях осуществления правовых норм // Советское государство и право, 1957, № 6; Салищева Н.Г. Административный процесс в СССР. М., 1964, с. 153 90 Макарейко Н.В. Административное право. Конспект лекций. М.: Высшее образование, 2009, c. 123 58 İnzibati iddianın prosessual tərəfi onun məcburi ünsür- lərindən biridir. Prosessual tərəfin əsas elementlərinə prosessual hüquq və fəaliyyət qabiliyyətini, iddianın qaldırılması üçün müəyyən olunmuş prosessual formaya və prosessual müddətlərə əməl olunmasını aid etmək olar. Prosessual hüquq qabiliyyəti şəxsin inzibati məhkəmə icraatında iştirak etmək hüququnu nəzərdə tutur. AR İPM-in 25-ci maddəsinə əsasən, fiziki və ya hüquqi şəxslər, həmçinin, dövlət orqanları, bələdiyyələr pro- sessual hüquq qabiliyyətinə malikdirlər. İnzibati prosessual qanunvericiliyə əsasən, yalnız pro- sessual fəaliyyət qabiliyyətinə malik olan şəxslər inzibati məh- kəmə icraatında prosessual hərəkətləri etmək hüququna malik- dirlər. İnzibati məhkəmə icraatında prosessual hərəkətləri etmək hüququna malik olan şəxslər aşağıdakı kateqoriyalara bölünür- lər: 1) mülki hüquq normalarına uyğun olaraq tam fəaliyyət qabiliyyətli sayılan şəxslər; 2) mülki hüquq normalarına əsasən məhdud fəaliyyət qabiliyyətli hesab edilən, lakin inzibati məhkəmə icraatının predmetinə münasibətdə ümumi hüquq normalarına uyğun olaraq inzibati fəaliyyət qabiliyyətli sayılan şəxslər 91 . Məhdud fəaliyyət qabiliyyətli və ya fəaliyyət qabiliyyəti olmayan şəxslər inzibati məhkəmə icraatında Azərbaycan Res- publikasının Mülki Prosessual Məcəlləsinin müvafiq müddəa- larına uyğun olaraq təmsil olunurlar. Dövlətin, bələdiyyələrin və ya hüquqi şəxslərin adından prosessual hərəkətləri onların nümayəndələri və ya dövlət, 91 Azərbaycan Respublikasının İnzibati Prosessual Məcəlləsi. Bakı: Qanun, 2013, s.31 59 bələdiyyə və ya hüquqi şəxs tərəfindən xüsusi səlahiyyət verilmiş şəxslər həyata keçirirlər. Rəhbəri ilə və ya həmin rəhbər tərəfindən səlahiyyət verilmiş nümayəndə ilə təmsil olunmuş inzibati orqan da dövlətin adından prosessual hərəkətləri həyata keçirə bilər. Göründüyü kimi, qanunverici iddia ilə inzibati məhkəməyə müraciət edə bilən şəxslərin geniş dairəsini müəyyənləşdir- mişdir. Bu yanaşma AR Konstitusiyasında təsbit olunmuş müraciət hüququndan və “Vətəndaşların müraciətlərinə baxıl- ması qaydası haqqqında” AR qanununun mahiyyətindən irəli gəlir. Bu hal özlüyündə subyektiv müdafiə hüququna malik şəxslərin dairəsini genişləndirməklə inzibati orqanların məsuliyyət hissinin və ümumilikdə idarəetmədə qanunçuluğun mühüm təminat mexanizmi kimi çıxış edir. İnzibati iddianın mümkünlüyü prinsipi də inzibati məhkə- mə icraatında mühüm şərtdir. Belə ki, iddianın qaldırılması avtomatik olaraq inzibati məhkəmə icraatının başlanmasına səbəb olmur. Bu zaman iddianın mümkünlüyü məsələsi ön plana çıxır. Əgər qaldırılan iddia mümkün sayılmazsa məhkəmə qərardad qəbul edir. İddianın mümkünlüyü prinsipinə əsasən, AR İPM-də başqa qayda nəzərdə tutulmamışdırsa, iddiaçının iddia ərizəsində inzibati aktın qəbul edilməsi və ya qəbul edilməsindən imtina olunması, yaxud, inzibati orqanın hərəkəti və ya hərəkətsizliyi nəticəsində onun hüquqlarının və qanunla qorunan maraqlarının pozulduğunu əsaslandırdığı hallarda aşağıdakı iddialar mümkün sayılır: 1) mübahisələndirmə haqqında; 2) məcburetmə haqqında; 3) öhdəliklərin icrası haqqında; Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|