Baxşiyeva nəRMİN ƏNVƏr qizi hüquq üzrə fəlsəfə doktoru İNZİbati HÜquqi MÜbahiSƏLƏR
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
271 dövlət hakimiyyətinin vahidliyi prinsipinə zidd hesab edərək tamamilə ləğv etdi. Elə həmin ildə Federal İnzibati Məhkəmə yaradıldı və inzibati məhkəmə icraatının əvəzinə vətəndaş müraciətlərinə əsasən qaldırılan və qanunda formal prosedur qaydaları təsbit olunmayan icraat təsis olundu. 1953-cü ildə Almaniyada “Sosial məhkəmələr haqqında” qanun qəbul olundu. Bu qanun Konstitusiyada göstərilən inzibati məhkəmə icraatının üç sahəsindən birində prosessual münasibətləri tənzimləyən ilk qanun oldu. Beləliklə, maliyyə məhkəmə icraatı inzibati məhkəmə icraatının xüsusi növü kimi qanunvericilikdə öz təsbitini tapdı. Tədricən, maliyyə-məhkəmə yurisdiksiyası da formalaşdı. 1960-cı ildə “İnzibati Məhkəmə İcraatı haqqında” Əsas- namə qəbul olundu. Əsasnamədə inzibati məhkəmə icraatının inzibati orqanlardan asılı olmayan məhkəmələr tərəfindən həyata keçirilməsi müəyyən olundu. Elə həmin ildə inzibati yurisdiksiyanın müxtəlif sahələri də qanunvericilik qaydasında təsbit olundu. Yalnız az sayda məsələlərin tənzimlənməsi torpaqların səlahiyyətində qaldı. Nəhayət ki, ötən əsrin 70-ci illərində Almaniya Demokratik Respublikasında inzibati hüquqa münasibət dəyişməyə baş- ladı.1976 – cı ildə “İnzibati prosessual fəaliyyət haqqında” qa- nun qəbul olundu 467 1978-ci ildə “İnzibati və maliyyə məh- kəmələrinin yurisdiksiyası sferasında məhkəmələrin iş yükünün azaldılması haqqında” qanun qəbul olundu. 14 dekabr 1988-ci il tarixli “İnzibati qərarların məhkəmə aidiyyəti və icraatı haq- qında” qanunun qəbul edilməsi ilə ümumi yurisdiksiya məhkə- mələrinə inzibati qərarların məhdud dairəsindən də olsa şikayət 467 Заммерман П.К., Старилов Ю.Н. Административное юстиция (производства) в Германии: история развития и основные черты // Государство и право, 1999, № 7, с. 70-77 272 vermək imkanı təsbit olundu. 1990-cı il dekabrın 17-də isə inzi- bati məhkəmə prosesinin yeni qaydada tənzimlənməsi barədə qanun qəbul olundu. Qanun inzibati prosesdə çevikliyi və şəffaf- lığı təmin etməyə yönəlmişdi. Beləliklə, inzibati məhkəmələrin yaradılması, eləcə də hakimiyyətlərşt bögüsü nəzəriyyəsinin praktiki surətdə həyata keçirilməsi, idarəetmənin konstitusiyon formalarının müəyyən- ləşdirilməsi, qanunda dövlətlə vətəndaşın qarşılıqlı hüquqlarının təsbit olunması, “polis” və “polis fəaliyyəti” terminlərinin məz- mununun məhdudlaşdırılması Almaniyada dövlətin çoxsaylı sferalarındakı idarəetmə münasibətlərini tənzimləyən yeni inzi- bati hüququn meydana çıxmasına zəmin oldu. Müasir Almaniyada məhkəmə hakimiyyətinin sistemi hü- dudunda həm ümumi inzibati yurisdiksiyalı, həm də xüsusi inzibati yurisdiksiyalı (maliyyə, sosial, intizam) inzibati məh- kəmələr fəaliyyət göstərir. İnzibati məhkəmələrin sistemi üçpilləli struktura malikdir: torpaqların inzibati məhkəmələri (yerli inzibati məhkəmələr), torpaqların yuxarı inzibati məhkə- mələri və federal inzibati məhkəmə. Hər bir torpaqda birinci instansiya kimi vətəndaşların vəzifəli şəxslərin qərarlarından verdikləri şikayətlərə baxan ikidən dördədək sayda inzibati məhkəmə fəaliyyət göstərir. İkinci instansiya kimi torpaqlarda fəaliyyət göstərən Ali inzibati məhkəmə, son instansiya kimi isə Federal İnzibati Məhkəmə çıxış edir. Ölkədə 52 yerli, 16 apellyasiya və 1 federal məhkəmə fəaliyyət göstərir. 468 Qeyd edək ki, 1952-ci il Konstitusiyasının 468 Muradov X.H. İnzibati mübahisələrin məhkəmə aidiyyatına dair mülahizələr. Naxçıvan MR Ali Məhkəməsinin Bülleteni, 2012 (1) http://www.supremecourt.nakhchivan.az /bulleten _2012_1_s6c1.html 273 95-ci maddəsinin 1-ci bəndinə əsasən yaradılan Federal İnzibati Məhkəmə ölkədə fəaliyyət göstərən beş ali məhkəmədən biridir. Həm ümumi, həm də xüsusi yurisdiksiyalı inzibati məh- kəmələr ədalət mühakiməsini məhkəmə icraatına dair aktlara (məsələn, 1965-ci il tarixli “Maliyyə məsələləri üzrə məhkəmə icraatı haqqında” qanun, “Sosial məsələlər üzrə məhkəmə icraatı haqqında” 1975-ci il tarixli qanun və s.) əsasən həyata keçirirlər. İnzibati məhkəmələrin səlahiyyət dairəsi hüquqpozmanın subyektinə görə (Fransada olduğu kimi) deyil, pozulan hüququn xarakterinə görə müəyyən olunur. Belə ki, əgər pozulan ümumi hüquqdursa, Konstitusiya Məhkəməsinə aid olan işlərdən başqa, bütün mübahisələr inzibati məhkəmələrə aid olur. Fransada olduğu kimi, Almaniyada da inzibati məhkəmə icraatında universal aidiyyət qaydası fəaliyyət göstərir. Bu cür aidiyyət qaydasına əsasən, inzibati tribunallar (məhkəmələr) inzibati məsələlərlə əlaqədar istənilən şikayəti onların aid olduqları ictimai münasibətlər sferasını nəzərə almadan baxıb həll edə bilərlər. Qeyd edək ki, ədəbiyyatda haqlı olaraq bu xüsusiyyət inzibati ədliyyənin kontinental modelini anqlosakson modelindən fərqləndirən əsas cəhətlərindən biri hesab olunur. 469 Qeyd edək ki, alman inzibati hüququnda publik hüquq sahəsinə aid olan konkret məsələni nizama salmaq və ya həll etmək üçün inzibati orqan tərəfindən qəbul edilən hər bir qərar və ya sərəncam inzibati akt hesab edilir. 470 Almaniya “İnzibati mühakimə üsulu haqqında”qanununa əsasən, inzibati aktdan 469 Сажина В.В. Административная юстиция: к теории и истории вопроса // Советское гос- ударство и право, 1989, № 9, с. 40 ; Хаманева Н.Ю. Защита прав граждан в сфере испол- нительной власти. М.: Изд-во ИГиП РАН -1997, с. 121-122 ; Конституционное (государ- ственное) право зарубежных стран. Особенная часть. Страны Европы: Учебник. Т. 3 / Але- бастрова И.А., Андреева Г.Н., Маклаков В.В., Новикова С.С., и др. Отв. ред. Страшун Б.А. М.: БЕК, 1998, с. 402-403 470 Cəfərov İ.M. İnzibati icraat (elmi–nəzəri şərh). Bakı, 2011, s. 54 Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|