Bayram Apoyev
Yüklə 1,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
17 A a etmək, beləliklə dahi şairin təkcə Azərbaycanda deyil, bütün dünya- da məşhur olduğu qənaətini formalaşdırmaqdır. N.Gəncəvinin böyüklüyü və əzəmətini şagirdlərə anlatmağın vasitə və yollarından biri də onun həyatı və yaradıcılığı, ədəbi – fəl- səfi, pedaqoji-psixoloji irsi haqqında son dövrlərin elmi axtarışları- nın nəticələri kimi meydana çıxan yenilikləri şagirdlərə çatdırmaq- dır. Nümunə üçün belə yeniliklərdən bir neçəsini nəzərdən keçirək. Məlum ədəbiyyatların və dərsliklərin demək olar ki, hamısında N.Gəncəvinin 1141-ci ildə anadan olması və 1209-cu ildə vəfat etməsi göstərilmişdir. Lakin görkəmli şərqşünas alim prof. Rüstəm Əliyev apardığı elmi araşdırmalar nəticəsində sübut edir ki, N.Gən- cəvi 1140-cı ilin avqust ayının 17-si ilə 22-si arasında dünyaya gəlmiş və 1202-ci ilin aprelində vəfat etmişdir (42, 146, 150). Yeni araşdırmalar nəticəsində o da sübut olunmuşdur ki, Dər- bənd hakiminin Nizamiyə göndərdiyi Afaq (Appaq) heç də qulluqçu olmamışdır. Buradakı kəniz sözü ərəb dilindəki "xəzinə" sözündə- dir. "Şairin ilham məşəli" adlı məqalənin müəllifi bu haqda elmi məntiqə söykənən belə bir qənəaətə gəlir ki : "əgər Dərbənd hakimi Dara Müzəffərəddin Afaqı (Appaqı) Nizamiyə, həqiqətən, qulluqçu göndərsəydi, yazardı ki, cariyə göndərirəm. Ərəb dilində qulluqçu mənasını daşıyan "cariyə" sözü lap qədimdən indiyədək mövcud- dur. Dara Müzəffərəddin gənc Nizamiyə Afaqı "qulluqçu" kimi de- yil, əvəzsiz gözəllik xəzinəsi olan ömür yoldaşı kimi göndərmişdi" (41). N.Gəncəvinin aşağıdakı sözləri də bu fikrin doğruluğuna dəlalət edir: O, Dərbənd şahının bir töhfəsidi, Ağıllı, saf, gözəl gül qönçəsiydi (42, 147). Şairin həyatı haqqında maraqlı yeniliklərdən biri də onun han- sı sənətlə – nə işlə məşğul olması ilə bağlıdır. İndiyədək belə bir fikir hakim olmuşdur ki, dahi Nizami ancaq şairliklə məşğul olmuş, yazdığı “Xəmsə”nin müqabilində hökmdarların ona bağışladığı "qo- norar" hesabına yaşamışdır. Lakin yeni axtarışlar nəticəsində müəy- 18 A a yən edilmişdir ki, o, gecələr şeir yazmaq, gündüzlər isə müəllimlik fəaliyyətilə məşğul olmuşdur. "Xəmsə" hikmət xəzinəsi”dir adlı məqalədə oxuyuruq: "Şair XII əsr Gəncə mədrəsələrində dərs de- mişdir. Şahlara öyüd-nəsihət verən, elm və ürfanı yüksək qiymət- ləndirən Nizami, söz yox ki, gənc nəslin təlim-tərbiyəsindən kənar- da qala bilməzdi. Nizami gündüzlər müəllimlik edir, gecələr yazıb- yaradırmış. Şair "Sirlər xəzinəsi" əsərində buna işarə edərək yazır: Odlu düşüncələrdən şama dönəsən gərək, Gecə alovlanasan, gündüz sönəsən gərək. Etsə Nizamiyə paxıllıq hər kəs, Nəmsiz bir göz görsün, ahsız bir nəfəs. Gecə gəl, gör necə qazıram mədən, Mədən yox, bəlkə də can qazıram mən. "Xosrov və Şirin"dən götürülmüş bu misralardan aydın olur ki, Nizami Gəncəvi ancaq gecələr yazıb-yaratmışdır. Hətta, "Xəm- sə"nin bir yerində o, gündüzlər başqa işdə işləməsinə işarə edir və bunun yaradıcılığına mane olmasından şikayətlənir". (43) Fikrimizcə, dahi şairin öz "Xəmsə"sində təlim-tərbiyə məsələ- lərinə geniş yer ayırması müəllimə, tərbiyəçiyə yüksək qiymət ver- məsi faktının özü də onun bu peşənin sirlərinə dərindən bələd olmasına və müəllimlik fəaliyyəti ilə məşğul olmasına dəlalət edir. Dahi şair haqqında kütləvi informasiya vasitələrindən, dövri mətbuatdan son yeniliklərin və maraqlı məlumatların toplanılması və dərsdə onlardan maraqlı fakt kimi istifadə olunması, həm də bu işə şagirdlərin də geniş cəlb edilməsi olduqca əhəmiyyətli və zəruri- dir. Məsələn, N.Gəncəvinin əlyazmalarından dərsdə bəhs edərkən müəllim dərslikdə olmayan aşağıdakı məlumatı öz şərhinə əlavə edə bilər. Azərbaycanın Avstriyadakı səfirliyi axtarışlar nəticəsində dahi şairin “Xəmsə”sinin bu ölkədə saxlanılan nüsxələrini Azərbaycana gətirmək üçün Azərbaycan Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi bu ölkənin Milli Kitabxanasına müraciət etmişdir. Həmin kitabxananın baş direktoru Yohanna Ralinger bildirib ki, Azərbaycanın 17 nadir 19 A a incisindən biri olan “Xəmsə”də “İsgəndərnamə”nin 2-ci hissəsi istisna olmaqla beş poema tam təsnifatı ilə əks olunur və ölkə mədəniyyətini təbliğ edən bu əlyazma uzun illərdir burada qorunub saxlanılır. Mədəniyyət və incəsənətə daim qayğı və diqqət göstərən ümummilli liderimiz H.Əliyev 2000-ci ildə Avstriyaya rəsmi səfər edən zaman əsərin bərpası barədə tapşırıq vermişdi. 2002-ci ildən bərpa olunan “Xəmsə”nin əlyazması əsasında multimedia diskinin təqdimatı 2008-ci ilin aprelində keçirilib. Bu XII əsrin şeirlər toplu- su olan “Xəmsə”nin tam əlayazmasıdır. Əlyazmanın üzü XVII əsrdə Dust Məhəmməd ibn Dərviş Dərəxtiçi tərəfindən köçürülüb. Mətn XV əsrdə geniş yayılan yazı üslubu olan nəstəliq xətti ilə yazılıb. “Xəmsə”yə çəkilən ilkin miniatürlər də bu əsrə təsadüf edir (44). Məlum olduğu kimi, 2011-ci ildə dahi şairin anadan olmasının 870 illiyi tamam olmuşdur. Həmin yubileyi dövlət səviyyəsində qeyd etmək üçün Azərbaycan Respublikasının prezidenti İ.Əliyev 30 dekabr 2011-ci il tarixdə xüsusi sərəncam vermişdir. Həmin sərəncamda N.Gəncəvinin yaradıcılığı “bəşər bədii fikrinin nadir hadisəsi” kimi qiymətləndirilmiş, onun 870 illik yubileyini ölkə miqyasında geniş qeyd etmək üçün əlaqədar nazirlik və təşkilatlara, Gəncə şəhər icra hakimiyyətinə tapşırıq verilmişdir. Təbii olaraq, şairin yubileyi ilə əlaqədar ən genişmiqyaslı tədbirlər onun vətəni Gəncə şəhərində həyata keçirilmişdir. Şairin xatirəsinə ehtiram və məhəbbətin bariz nümunəsi olan işlər bu gün də onun doğma vətənində görülməkdə və getdikcə geniş vüsət al- maqdadır. Həmin işlərdən bir neçəsini nümunə üçün qeyd edək. İlk növbədə dahi Nizaminin məqbərə kompleksi yenidən təmir edilmiş, ətrafında geniş park salınmış (əvvəllər bu yerlər qumlu, kollu-koslu çöllük idi), burada “Nizami Gəncəvi Mərkəzi”nin bünövrəsi qoyul- muş, açıq havada muzey yaradılmış, Azərbaycan Milli Elmlər Aka- demiyasının Gəncə Regional Mərkəzində “Nizami İnstitutu” təsis olunmuş, “Nizami Gəncəvi” adlı jurnal nəşrə başlamış, silsilə elmi- praktik konfranslar keçirilmiş, şəhərin ali və orta məktəblərində dahi şairin poeziyasına həsr olunmuş bədii qiraət və inşa yazıları Yüklə 1,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|