Bazar ekonomikasi. Rawajlang’an ma’mleketlerdegi ekonomikaliq iskerlik klassifikatsiyasi Reje

Rawajlanǵan mámleketler ekonomikası quramındaǵı úlken ózgerisler
Postindustrial rawajlanıw basqıshında rawajlanǵan mámleketler ekonomikasında xizmet kórsetiw salasınıń (úshinshi dárejeli) úlesi sezilerli dárejede asdı hám materiallıq islep shıǵarıw salasınıń (tiykarǵı hám ekinshi dárejeli tarmaqlar ) úlesi kemeydi. 60 -90 -jıllarda bul mámleketlerdiń JIOquramında. awıl xojalıǵınıń úlesi barǵan sayın azayıp barıp atır (1960 jıldaǵı 6, 5% ten 1980 jılda 4, 2% ge shekem hám 1995 jılda 3%). Belgilengen uzaq múddetli tendentsiya menen bir qatarda, bul ózgerisler ilimiy-texnikalıq rawajlanıw tásiri astında awıl xojalıǵınan kóplegen iskerlik túrleri ajıratılıp, arnawlı sanaat hám xızmetlerge ajıratılǵanlıǵı menen de anıqlama bernedi. Usınıń menen birge, awıl xojalıǵı, sanaat hám sawdanıń jańa túrdegi islep shıǵarıw baylanısları bolǵan agrosanoat kompleksine integraciyası ámeldegi. Bazar ekonomikası rawajlanǵan mámleketlerde 20 -ásirdiń 30 - jıllarında baslanıp, 80-jıllarǵa shekem dawam etdi. Házirgi Bazar ekonomikası materiallıqlasqan ekonomika bolıp, oǵan tómendegi belgiler tán: múlkshilik tártiplenetuǵın ekonomika, mámlekettiń ekonomikaǵa aralasıwı, materiallıq hám báseki, kúshli sheriklik baylanısları, ekonomikalıq krizislardıń qısqa dáwirde hám jeńil keshiwi, ǵalabalıq párawanlıq, social qatlamlarǵa bóliniwdiń tereń bolmawi, ózine toq hám párawan jasawshı siyasiy gruppa poziciyasiniń asıp barıwı, sotcial teń salmaqlılıqtıń saqlanıwı hám puqaralıq dúgilisiwlerge orın qalmawı hám basqa bul belgiler házirgi Bazar ekonomikası ni xarakterleydi, biraq onıń rawajlanıwı usınıń menen sheklenmeydi. Materiallıq Bazar ekonomikası sheńberinde onıń túrli modelleri ámel etedi ( Bazar ekonomikası modelleri).
Ulıwma bazar tovar, kapital hám jumısshı kúshiniń birden-bir bazarın jaratıwdıń dáslepki wazıypaları sebepli óz atın aldı. Bunday halda, mámleketler óz kúshlerin islep shıǵarıw basqıshında birlestiradi, tek islep shıǵarılǵan ónimlerdi almaslaw processinde emes. Ulıwma bazarlar arasında Qubla Amerikanı ajıratıw múmkin (" MERCASUR"). 1989 jılda Avstraliya ku’shi menen Aziya -Tınısh okeanı ekonomikalıq sheriklik shólkemi (APEC) dúzildi. Ol Aziya hám Amerika hám Okeanıyaning 22 mámleketin óz ishine aladı. Bul shólkemdi dúziwden maqset - sawda, investitsiya rejimin erkinlestiriw, ekonomikalıq sheriklikti rawajlandırıw arqalı birden-bir ekonomikalıq mákan jaratıw.Ekonomikalıq birlespe integratsiyanin formasın ańlatadı. Ulıwma bazar menen salıstırıwlag’anda, ekonomikalıq birlespe úlken birlik menen xarakterlenedi. Bul birden-bir islep shıǵıw menen xarakterlenedi ekonomikalıq siyasat, birden-bir valyuta, milliy xojalıq shólkemlerin jaratıw, ekonomikalıq hám siyasiy shegaralardı maksimal dárejede ápiwayılastırıw. Házirshe dúnyada tek bir ekonomikalıq birlespe bar - Evropa Birlespesi. Evropa Birlespesiniń ulıwma shólkemleri: Evropa Keńesi, Evropa Parlamenti, Evropa Birlespesi Keńesi, Evropa Komissiyası, milletler ara organı (Evropa húkimeti). Ol Evropa Birlespesi sheńberinde qabıl etilgen qararlardıń atqarılıwı ushın juwapker bolıp tabıladı. Evropa Birlespesiniń bas rezidenciyası Bryusselda jaylasqan. Evropa Parlamenti Strasburgda jıynaladı. Evropa Birlespesiniń ulıwma xalqı 500 millionǵa jaqın. 1991 jıl dekabrde Sovet Birlespesi qulaǵanınan keyin Ǵárezsiz Mámleketlikler Doslıq awqamı (MDH) tuzildi. MDH mámleketleri siyasiy, ekonomikalıq, ekologiyalıq hám gumanitar tarawlarda sheriklik etediler. MDHnin’ shtab -kvartirasi Minskda jaylasqan Xalıqaralıq ekonomikalıq integraciyanıń zamanagóy procesi tálim menen xarakterlenedi transmilliy korporatsiyalar (TMK)... Bul jáhán ekonomikasınıń rawajlanıwın tezlestiredi. TMKlar joqarı dárejedegi ishki uylesiw, kapitaldıń kontsentratsiyası menen ajralıp turadı, zamanagóy ilimiy-texnikalıq bazaǵa iye hám xalıq aralıq tavar aǵısları hám xızmetleriniń kólemi, dúzilisi hám baǵdarına tásir etedi. TMKlar jıllıq aylanbası keminde 100 million dollardı quraytuǵın hám dúnyanıń 6 dan artıq mámleketlerinde filialları bolǵan korporatsiyalar bolıp tabıladı.