Bazar seraitinde aqrar sektorun huquqi tenzimlenmesi meseleleri
Yüklə 7,85 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Amerika Birl əşmi ş Ştatları
- Fermer M əskunla şdırma Qanunu
- Morrill Qanunu
- Texniki K ənd T əs ərrüfatı dar əl əri
- Federal Fermer Şurası
94 Amerika Birləşmiş Ştatları nkişaf etmiş dünyanın əsas subyekti olan ABŞ dünyada aqrar sekorla bağlı siyasətin formalaşmasında demək olar ki, lider kimi çıxış edir. Hələ bu ölkə qurulmadan öncə buradakı torpaqlar Britaniya imperiyası tərəfindən hissələrə bölünərək xüsusi ş irkətlərə və fərdlərə bağışlanmışdı ki, onlar da bu torpaqları ya becərir, ya da başqlarına satırdılar. ABŞ qurulandan sonra isə yeni torpaq islahatı həyata keçirildi və həmin vaxtadək boş qalan torpaqlar federal mülkiyyətə daxil edildi ki, bunlar da sonradan hektarı 6,25$-a satıla bilirdi. 1862-ci ildə “Fermer Məskunlaşdırma Qanunu” qəbul edilərək ölkənin qərb bölglərindəki böyük ərazinin uzun müddət yaşamaq və təsərrüfatlar qurmaq şərtilə pulsuz paylanılmasına gedildi. Həmin il digər bir qanunla da ayrı-ayrı ərazilərdə kənd təsərrüfatı və texnologiya kollecləri(land grant colleges) yaradılması ilə bağlı federal ərazilərin ayrılmasına başlanıldı. Bununla bərabər “Morrill Qanunu” ilə dövlət kollec və universitetləri qurularaq bütün sahələrdə olduğu kimi aqrar təsərrüfatçılıq sahəsində də elm və təhsil fəaliyyətləri geniş vüsət aldı. Çoxlu sayda iri quldar təsərrüfatlarından ibarət olan ölkənin cənub torpaqları isə 1861-1865-ci illər vətəndaş müharibəsindən sonra quldarlığın ləğvi ilə keçmiş qulların öz ağaları ilə razılaşaraq payçı-əkinçi(sharecropper) qismində birgə istifadələrinə keçdi. XIX əsrin II yarısından ABŞ-ın sənayeləşməyə başlaması ilə həm sənayeçilərin kənd təsərrüfatı məhsullarına artan tələbini, həm də inkişaf edən sənayenin kənd təsərrüfatında səmərəliliyi yüksəldən maşın və avadanlıqlar istehsalını doğurdu ki, nəticədə aqrar sektorda yüksək məhsuldarlıq və inkişaf əldə edilmiş oldu. Hətta o səviyyədə ki, 1860-cı il ABŞ ixracında kənd təsərrüfatı məhsullarının payı 82%-ə yüksəlmiş, ölkədə yeni qurulan dəyirman və fabriklərdəki işçilərin əksəriyyəti aqrar sektordakı yüksək məhsuldarlıq nəticəsində orada işləmələrinə ehtiyac qalmayan insanlardan ibarət olmuşdur. Nəticədə ABŞ həyatında ciddi status qazanmış fermer təbəqəsi özlərinin hüquq və mənafelərini dövlət və ya qeyri-dövlət institutları qarşısında qoruyacaq ilk təşkilatlarını da 1867-ci ildə “Grange” adı altında qurdular. XIX əsrin sonu XX ərin il iyirmi ili də ABŞ aqrar sektoru üçün güclü inkişaf dövrü kimi yadda qalır və həmin dövrdə dövlət aqrar sahədə elmi-texniki inkişafa xüsusi önəm vermişdir. Bu məqsədlə ABŞ Kənd Təsərrüfatı Departamenti yeni texnologiyaların tətbiq olunduğu pilot təsərrüfatlar qurmuş, seleksiya, xəstəlik və ziyanvericilərlə 95 mübarizə sahələrində çoxlu mütərəqqi yeniliklər yaratmış, 1914-cü ildə Konqres tərəfindən “Texniki Kənd Təsərrüfatı darələri” yaradılaraq fermerlər və onların ailələrinə kimyəvi gübrə istifadəsindən tutmuş evdə tikiş tikmə layihələrinə qədər bütün sahələrdə məsləhət xidməti göstərən mütəxxəsis-işçi ordusu formalaşdırmışdır. Lakin I Dünya müharibəsindən sonrakı prosseslər və baş verən dünya iqtisadi böhranları nəticəsində qiymətlərin hədsiz aşağı enməsi və məhsul artıqlığının yaranması ABŞ aqrar sektoruna böyük ziyan vurdu və onu dövlətin aktiv himayəsinə ehtiyac duyacaq səviyyəyə gətirdi. Bu məqsədlə, 1929-cu ildə Prezident Herbert Hoover Federal Fermer Şurası yaradıldı və aqrar sektorun tənzimlənməsində aktiv dövlət müdaxiləsi dövrünə qədəm qoyuldu. 1933-də hakimiyyətə gələn Franklin Roosevelt isə həmin il başda “Aqrar Tənzimləmə Aktı” (Agricultural Adjustment Act) olmaqla bir sıra qanunların Konqresdə qəbul edilməsinə nail oldu ki, bunlar da istehsalı məhdudlaşdıraraq kənd təsərrüfatı məhsullarının qiymətlərini yüksəltməyi, “paritet qiymət” sistemini tətbiq edərək isə qiymətlərin paritetdən aşağı olduğu hədsiz istehsal illərində artıq məhsulu dövlət tərəfindən satın almağı nəzərdə tuturdu. Bununla yanaşı Roosevelt hökuməti fermerlərə yardım məqsədilə elektrik xəttlərini kəndlərə qədər çatdıran Kənd Elektrik Administrasiyasını qurmuş, kəndlərdən qəsəbə və şəhərlərlə əlaqə yaradılmasını asanlaşdıran “aqrar təsərrüfatlardan bazara yol” şə bəkəsi qurularaq inkişaf etdirilmiş və erroziya ilə mübarizə proqramları tətbiq edərək ə kinə yararlı torpaqların səmərəli şəkildə istifadəsi təmin edilməyə çalışılmışdır. Görülən bütün bu tədbirlərə baxmayaraq II Dünya müharibəsindən sonra tətbiq olunan mütərəqqi texnologiyalar nəticəsində ABŞ aqrar sektoru yenidən artıq istehsal problemi ilə üzləşdi və qiymətləri aşağı salan və vergi mükəlləflərinə xeyli yük gətirən bu artıqlığı aradan qadırmaq məqsədilə Konqres 1954-cü ildə Sülh Naminə Ərzaq Proqramı tətbiq edərək həmin məhsulların yoxsul ölkələrə ixrac edilməsinə kömək göstərdi. Bunun davamı olaraq 1960-cı illərdə, Prezident Lyndon Johnsonun Yoxsulluqla Mübarizə illərində hökumət Federal Ərzaq Pulu Proqramını da tətbiq etməyə başladı. Proqrama əsasən aşağı gəlirli şəxslərə ərzaq kuponu verilirdi ki, bu kuponlar sonradan ərzaq məhsullarının alınmasında istifadə edilirdi. Digər bir proqram isə yoxsul uşaqlara məktəblərdə pulsuz yemək verilməsi proqramını əhatə edirdi. Yüklə 7,85 Kb. Dostları ilə paylaş:
|