Bəhram hüseynov, ƏHMƏd salmanov, bakir məHƏRRƏmov azərbaycanin quru əraziSİNDƏ neft-qaz- geoloji rayonlaşdirma
Yüklə 413,66 Kb. Pdf görüntüsü
|
| B.Hüseynov,
Ə.Salmanov, B.Məhərrəmov 279 yax şı öyrənilmədiyindən bu çöküntülər üzrə neft-qazlılıq perspektivliyi haqqında tam fikir söyləmək çətinlik yaradır. Paleosen çöküntülərinin püskürmə materiallarından ibarət olması, onların oksidləşdirici mühitdə toplanması, üzvi alə- min çox kasıb olması, kollektorluq xassələrinin zəif olması və başqa kriteriyalar göstərir ki, bu çöküntülərin perspektiv- liyi çox zəifdir. Əsasən vulkanogen və tufogen süxurlardan təşkil olunmuş Alt Eosen çöküntüləri bölgənin böyük bir ərazisində perspektivsiz sayılır. Orta Eosenin kəsilişi litoloji xüsusiyyətlərinə görə (əsa- sən çökmə süxurlardan ibarətdir) Şərəfxanlı-Tumarxanlı- Gərməli-Ağdaş tektonik zonasında neftli-qazlı ola bilərlər. Orta Eosen süxurları kollektor xassələrinə görə (məsaməlik 10-25%, keçiricilik 10-12x10 -15 m 2 ) fərqlənirlər. Burada qalınlığı 4000 m-ə çatan Eosen çöküntüləri əsasən vulkano- gen, vulkanogen- çökmə süxurlardan təşkil olunmuşdur. Bu çöküntülərin vulkanogen litofasiyası şimal-şərq istiqamətin- də Talışönü zonada terrigen-tufogen litofasiya ilə əvəz olu- nur. Araşdırmalar göstərir ki, bu zona neftqaztoplanma zo- nası kimi perspektivli ola bilər. Şərəfxanlı-Ağdaş tektonik zonasının lokal strukturlarının perspektivliyinin yüksək olma sı güman edilir. Saatlı-Lənkəran MNQR-in Uzuntəpə sahəsində qazıl- mış 3 saylı axtarış quyusunda Eosenin kollektorlarından (məsaməlik 10-30%, keçiricilik 112 md-ə qədər) neft-qaz təzahürləri qeyd olunub. Seysmik materiallara görə bu çö- küntü lərlə əlaqədar litoloji-stratiqrafik tələlər mövcuddur. Talışqarşısı (Cəlilabad) mümkün NQR-də Oliqosen- Miosen (Maykop, Çokrak, Sarmat) çöküntülərinin neft- Az ərbaycanın quru ərazisində neft-qaz-geoloji rayonlaşdırma 280 qazlılıq perspektivliyi əsasən Talışqarşısı zonanın qalxımları (Şərəfxanlı, Tumarxanlı, Gərməli, Cəlair, Boyxana, Ağdaş və b.) ilə əlaqədardır. Maykop burada əsasən gilli fasiyadan ibarətdir. Lakin kəsilişdə qalın qumdaşı və alevrit laylarına da rast gəlinir. Zonanın şimal-qərbində kəsilişin alt hissəsində gilli və əhəngli qumdaşılarının qalınlığı 28 m-ə çatır. Bu laylardan Ağdaş sahəsində 11 saylı dərin kəşfiyyat quyusunda güclü neft- qaz fontanı qeydə alınmışdır. Mayko- pun üst hissəsi (210 m qalınlıqda) Şərəfxanlı-Ağdaş zonasın- da qazıma ilə öyrənilmişdir. Nəzərə alsaq ki, bu tektonik zona da Maykopun açılmayan alt hissəsi müəyyən qalınlığa malik qum, alevrit, qumdaşı, tuflu qumdaşılarından təşkil olunmuşdur, onda bu çöküntülər Tumarxanlı, Ağdaş, Cəlair və b. qalxımlarında perspektivli güman oluna bilərlər. Uzuntəpə sahəsində qazıma prosesində Maykop lay dəstəsinin kəsilişində olan qumdaşı və alevrit laylarından zəif neft-qaz təzahürləri müşahidə olunmuşdur. Aparılan tədqiqatlara əsasən deyə bilərik ki, Maykop rezervuarları əlverişli geoloji şəraitlərdə neftli-qazlı ola bilərlər. Çokrak horizontunun qalınlığı Talışqarşısı (Cəlilabad) bölgəsinin Gərməli, Boyxana sahələrində 250-550 m olduğu halda, şimal-şimal-şərqdə Saatlı-Lənkəran bölgəsinin sahələrində (Uzuntəpə, Biləsuvar və b.) bu çöküntülər kəsilişdə iştirak etmirlər. Əsasən gilli litofasiya ilə təmsil olunan Çokrakın qumlu-alevritli kəsilişindən Cəlair sahəsin- də təmiz neft fontanı (4 saylı quyu) qeyd olunmuşdur. B.Hüseynov, Ə.Salmanov, B.Məhərrəmov 281 Neft- qaz əlamətləri Miosenin Karaqan, Konk, Sarmat çöküntülərində də müşahidə olunmuşdur. Lakin Oliqosen- Miosenin qumlu- alevritli süxurlarının kollektor xassələri yüksək göstəricilərə malik olmadığından onların neft və qazla doyması da öz dəyişkənliyi ilə fərqlənir. Belə nəticəyə gəlmək olar ki, Saatlı-Lənkəran və Talış- qarşısı (Cəlilabad) mümkün NQR-lərində Oliqosen-Miosen çöküntüləri əlverişli şəraitdə neftli-qazlı ola bilərlər. Bu çöküntülər litoloji cəhətdən kəskin dəyişkənliyə məruz qal- dıqlarından güman olunan neft-qaz yığımları əsasən litoloji- stratiqrafik tip tələlərlə əlaqədar olmalıdır. Naxçıvan MNQR-in Paleogen-Miosen çöküntülərinin neft- qazlılıq perspektivliyi haqqında demək olar ki, bu çökün- tülər əsasən vulkanogen süxurlardan təşkil olunduğundan onun neft- qazlılıq potensialını yüksək qiymətləndirmək ol- maz. Lakin burada Eosen rezervuarları əlverişli şəraitdə neftli- qazlı ola bilərlər. Rayonun Böyükdüz və Nehrəm sahə- lərində qazılmış quyularda Eosenin açılmış qalınlığı 900 m-ə çatır. Kəsilişin alt hissəsi vulkanogen süxurlar, orta hissəsi çökmə süxurlar (əsasən terrigen) və üst hissəsi isə tufogen- çökmə süxurlardan təşkil olunmuşdur. Qazıma prosesində bu çöküntülərdən neft-qaz təzahürləri qeyd olunmayıb. Lakin nə- zərə alsaq ki, qonşu İran ərazisində bu çöküntülərdən sənaye əhəmiyyətli neft-qaz axınları alınıb, onda bu çöküntüləri (xüsusilə Orta Eosen) əlverişli geoloji-geokimyəvi şəraitə malik sahələrdə axtarış obyektləri kimi qəbul etmək olar. Belə sahələrdən biri Naxçıvan regional qırılmasından cənub- qərbdə Əlincəçay-Naxçıvançay çaylararasındakı zona sayıla Az ərbaycanın quru ərazisində neft-qaz-geoloji rayonlaşdırma 282 bilər. Seysmik kəşfiyyat işləri nəticəsində Orta Eosenin kəsilişində qalınlığı 100 m-ə çatan kollektorların pazlaşma zonası (Çeşməbasar sahəsi) aşkar olunmuşdur. Bu litoloji- stratiqrafik tipli tələlər karbohidrogenlərin akkumulyasiyası üçün əlverişli hesab oluna bilərlər. Naxçıvan mümkün NQR- in ərazisində yayılmış Oliqosen-Miosen çöküntüləri, əsasən, tuflu brekçiyalar, tuflu konqlomeratlar, tuflu q umdaşılarından ibarətdir. Ərazinin şimal-şərq və cənub-şərq hissələrində bu çöküntü lərin yer üzərinə çıxması və ya kəsilişdə iştirak etmə- məsi bu çöküntülərdə neft-qazəmələgəlmə şəraitinin əlverişli olma dığını göstərir. Burada qazılmış çoxsaylı struktur-axtarış və kəşfiyyat quyularında bu çöküntülərdən neft-qaz təzahür- ləri qeyd olunmayıb. Bel əliklə, yuxarıda aparılmış tədqiqat işlərinin nəticələ- rinin v ə Azərbaycanın neftli-qazlı rayonlarında Kaynozoy eras ında çöküntütoplanmanın paleotektonik, paleocoğrafi və paleostruktur şəraitlərinin kompleks şəkildə analizinə əsaslanaraq, Paleogen-Miosen çöküntülərində neft-qaz ya- taq larının güman olunan əmələgəlmə və formalaşma sahələ- rinin x əritələri tərtib olunmuşdur (şəkil 84, 85, 86, 87). B.Hüseynov, Ə.Salmanov, B.Məhərrəmov 283 Şəkil 84. Eosen çöküntülərinin KH yataqlarının güman olunan əlverişli əmələgəlmə şəraiti və formalaşma sahələri (B. Məhərrəmov, B. Aslanov). Az ərbaycanın quru ərazisində neft-qaz-geoloji rayonlaşdırma 284 Şəkil 85. Maykop çöküntülərinin KH yataqlarının güman olunan əlverişli əmələgəlmə şəraiti və formalaşma sahələri (B. Məhərrəmov, B. Aslanov). Yüklə 413,66 Kb. Dostları ilə paylaş:
|