Bəhruz Kəngərli nadir istedada malik bir insandır. O, Azərbaycan xalqının
Yüklə 37,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- B.Kəngərli. “Tilisli gürcü”. 1914.
- B.Kəngərli. “Nazlı xanım Tahirova (Nəcəfova)”. 1916.
95
Portretl r adını çəkmək olar. Adları çəkilən portretlərin çoxu rəssamın məşhur “Qaçqınlar” silsiləsinə aidddir və onlar barəsində kitabda ayrıca söz açılır.
Lakin bunlar rəssamın portret sahəsində göstərdiyi davamlı fəaliyyətin tam siyahısı deyildir. Kitabın hazırlanması prosesində aparılan axtarışlar çox səmərəli oldu, desək, yanılmarıq. Belə ki, şəxsi kolleksiyalarda saxlanan və rəssama həsr olunmuş nəşrlərdə yer almamış bir-neçə portretin mövcudluğu üzə çıxdı. Onların hamısı bədii dəyərinə görə Bəhruz bəyin çəkdiyi ən yaxşı portretlərin sırasında durmağa layiqdirlər. Bu əsərlər də rəssamın digər bir çox portretləri kimi kömürlə işlənilmişdir. “Şirin xanımın portreti”, “Mirzə Heydər Nəsibəyovun portreti”, “Əsəd ağa Kəngərli” və “Nazlı xanım Tahirova (Nəcəfova)” əsərləri bu qəbildəndir. Etiraf edək ki, bu əsərlərin hər biri xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Başqa sözlə desək, bu sənət nümunələri həm bədii, həm də tarixi önəm daşıyıcılarıdır. Bunu şərtləndirən başlıca səbəb ecazkar Bəhruz bəy Kəngərli fırçası ilə bədii görüntüyə alınan və bununla həm də obrazlaşan bu şəxslərin reallıqda mövcudluğu və dövründə Naxçıvan mühütündə və rəssamın həyatında özünəməxsus yer tutmalarıdır... “Şirin xanımın portreti” əsəri adından da göründüyü kimi rəssamın analığına həsr olunub. Qraik portret üçün kifayət qədər uğurlu sayıla biləcək miqyasda və ölçüdə (70x60 sm) şəkilmiş bu əsərdə Şirin xanım gülərüz tutumda təsvir olunub. Onun realist-gerçəkçi sənət nümunəsi olduğunu və Bəhruz bəyin Naxçıvana qayıdandan sonra işləndiyini nəzərə alsaq, bu görüntünün bədiiləşdirilməsinə baxmayaraq Şirin xanımın dəqiqliyi şübhə doğurmayan portreti (onun bizim dövrə fotosu gəlib çatmayıb) olduğunu söyləyə bilərik. Bu yerdə deyək ki, bu əsərlə Şirin xanımın bu vaxta qədər “Azərbaycanlı qadın” (1913) adı ilə tanınan portreti arasında oxşarlığın mövcudluğu da bunu vurğulamağa əsas verir. Heç şübhəsiz bədii tutumuna və icra sənətkarlığına görə sonrakı illərdə yaradılan əsər əvvəlki portreti üstələyir. Belə ki, burada gənc rəssamın həll etməyə çalışdığı yaradıcı vəzifə və onun müsbət nəticəsi adi gözlə belə görünəndir. Şaquli kompozisiyada onun təşkil edən detalları görüntünün bütövlüyünün əldə olunmasına yönəldən rəssam bunu çox böyük ustalıqla həyata keçirmişdir. Bu yöndə Şirin
96 Portretl r B.Kəngərli. “Şirin xanımın portreti”. 1917. 97
Portretl r B.Kəngərli. “Nazlı xanım Tahirova (Nəcəfova)”. 1916. 98 Portretl r xanımın təbii gözəlliyinin və bütünlükdə onun üzünün diqqətçəkənliyinə nail olmağa səy göstərən Bəhruz bəy qadının başındakı örtüyün və geyimin işıqlı rənglərdən təşkil olunmasını əldə etməklə, obrazın qara saçlarla əhatələnmiş çöhrəsinin qabarıqlığına nail olmuşdur. Monoxrom rənglərin incə keçidləri ilə bər- bəzəklərlə zənginləşmiş geyim atributlarının kifayət qədər zəriliyini əldə edən rəssam, ümumilikdə Şirin xanımın klassik – təntənəli portretlərin estetikasına cavab verən obrazını ərsəyə gətirmişdir... “Nazlı xanım Tahirova (Nəcəfova)” əsəri 1916-cı ildə çəkilib. Bu əsərin üzə çıxarılmasında xidmətləri birmənalı olan tarixçi-alim Musa Quliyevin mətbuata açıqlamasına görə Nazlı xanım Tahirova (Nəcəfova) Naxçıvanın ilk ziyalı qadınlarından olub. Bu xanımın varislərinin dediyinə görə Bəhruz bəy həmin rəsm əsərini Nazlı xanıma toy hədiyyəsi olaraq təqdim etmişdir. Bunu rəssamın portretin aşağısındakı imzası və qoyulan tarix də təsdiqləyir. Onun bədii-estetik dəyərinə gəlincə isə, demək lazımdır ki, portret rəssamın kamilliyi adi gözlə belə görünən əsərlərindəndir. Kömürlə ərsəyə gətirələn portretdə bir rəngin ifadə imkanlarından çox ustalıqla istifadə edən rəssamın gənc qadın gözəlliyinin təravətini bütün qabarıqlığı ilə üzə çıxardığını vurğulamaq istərdik. Nazlı xanımın nurlu çöhrəsi, bəyaz örpəyi və tünd geyimi ilə portretin fonu – yerliyi arasında tapılan incə keçidli təzadın əsərə bəxş etdiyi duyğulandırıcılıq şaşırdıcı tutumdadır, desək, yanılmarıq. Obrazın məsumluğunu şərtləndirən və bir-birini məntiqli şəkildə tamamlayan üz cizgilərinin duyulası dərəcədə ifadəliliyinin nəticəsidir ki, portret cəlbedici və yaddaqalandır. Rəssamın geyimin və örpəyin fakturasına təbiilik və inandırıcılıq bəxş edən qatların ifadəsini, ustalıqla zərif rəng keçidləri ilə həll olunmuş fon-yerliklə əlaqələndirməsi də əsərin təsirliliyinin əldə olunmasına xidmət edən bədii ifadə məziyyətlərindəndir. Əsər hazırda Naxçıvanda şəxsi kolleksiyada saxlanılır... Rəssamın ictimaiyyətə geniş tanış olmayan əsərlərindən biri də “Əsəd ağa Kəngərli” (1916) qraik lövhəsidir. Bu naməlumluğun arxasında heç şübhəsiz əsərin bu vaxta kimi şəxsi kolleksiyada saxlanılması (Portret Əsəd ağanın qızı Günəş xanımın nəvəsi Ceyhunun kolleksiyasındadır) durur. Yalnız bir-neçə il əvvəl Naxçıvan tarixinin yorulmaz tədqiqatçısı Musa Quliyev onun Əsəd ağanın qohumlarında olmasını üzə çıxarmış və bu barədə mətbuatda məlumat vermişdir. Kömürlə işlənmiş bu əsər öz bədii həllinə görə rəssamın bu texnikada işlədiyi iriölçülü digər portretlərini xatırladır. Obrazın ciddi akademik – gerçəkçi ruhda görüntüyə gətirilməsini yəqin ki, həm də portretdə təsvir olunanın cəmiyyətdə tutduğu mövqe şərtləndirmişdir. Məlumat üçün bildirək ki, portretin həsr olunduğu Əsəd (sənədlərdə Əsədulla) ağa Paşa ağa oğlu Kəngərli nəslinin məşhur Bilici qolundandır. Əsəd ağa Kəngərlinin anadan olduğu və vəfat etdiyi tarix dəqiq bilinməsə də, onun fəaliyyətinə rəğmən təxminən XIX əsrin son qərinəsi – XX əsrin birinci yarısında yaşadığını ehtimal etmək olar. Heç nəyi unutmayan tarix öz səhifələrində onun adını bir maarifçi, vətənpərvər və hüquqşünas ziyalı kimi yaşatmışdır. Elə Bəhruz bəy də onun bu insani- professional keyiyyətlərini çəkdiyi portretdə göstərməyə çalışmışdır. Kömürlə obrazın daşıdığı çoxqatlı dəyərləri bütün incəliklərinə kimi ifadə etməyə-bədiiləşdirməyə nail olan Yüklə 37,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|