Bəhruz Kəngərli nadir istedada malik bir insandır. O, Azərbaycan xalqının
Yüklə 37,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- H.Gedan. “Peyğəmbər”. XIX əsr.
105
Portretl r üzündən oxuya bilməmək qabiliyyətinə (daha doğrusu, qabiliyyətsizliyinə) necə mat qalmayasan! (Lap təəccüblüsü budur ki, rəyin sonuna Bəhruz bəyin incəsənət muzeyində saxlanan başqa bir əsərin küncündəki elə bu portretdəki imzaya oxşayan, amma daha aydın yazılmış başqa dəst-xəttinin də əksini əlavə ediblər. Orada da rəssam “Kenqerlinski” imzasını işlədib. Demək, əsərlərini müxtəlif tərzdə imzalamış rəssamın soyadını bütöv yazmaqla imzaetmə vərdişi də varmış. Allahdan olan kimi mahir “ekspertlər” xətalarını gendən baxanın rahatca tuta bilməsi üçün elə özləri hiss etmədən əlavə əşyayi-dəlil də veriblər). Vaxtilə Rüstəm Mustafayev adına İncəsənət Muzeyimizdən qeyb olmuş əvəzsiz sənət inciləri – Rembrandtın, Dürürin, Pussenin, Karraçinin əsərlərinə eşitdiyimə görə elə bu ekspertlər heyətindəkilərin bir neçəsi daşdan keçən mütəxəssis rəyi veriblərmiş ki, itən əsərlər orijinal yox, surətlərdir. Həmin əsərlər okeanın o tayında ABŞ-da alverçi əlində tutulanda bəlli oldu ki, sən demə, mütəxəssislərimiz “yanılıblarmış” – qeyb olanlar surət-ilan deyilmiş. ...Yolunu yeni başlayanın, ilk addımlarını atanın məhz yeni başladığını, gənc olduğu üçün yazılmamış bir qanunla səhv etmək, yanılmaq ixtiyarı da olur. Amma daimi yox, müvəqqəti. Bərkdən-boşdan keçib püxtələşmək üçün. Lakin saç-saqqal ağartmış peşəkarın, “mütəxəssis” adlananın, münsilik səlahiyyəti verilənin qəsdən, ya bilməməzlikdən səhv etməsi bağışlanılmazdır. Bir dəfə səhv edibsə, daha oturub onun ikinci dəfə səhv etməsini, səhvindən nəticə çıxarmasını gözləmək yersizdir. Beləsi, ya belələri ikinci dəfə yanılmaq imkanından təxirə salınmadan məhrum edilməlidir! ... Şəklin dəyərini, tarixi mənasını duyaraq alınmasını vacib saymış nazirin göstərişindən sonra portreti qəbul etmək istəmirdilər – bu öz işləridir. Ancaq yazıq Bəhruz bəy Kəngərlinin təqsiri nəydi ki, onu Keterşimov etdilər? Heydər bəy Nəsirbəyovun təqsiri nəydi ki, onun azərbaycanlılığını danmaq günahını boyunlarına götürdülər?” Yeri gəlmişkən deyək ki, Rafael müəllim o vaxt bu portretdəki imzanın fotosunu oxuduğunuz kitabın müəllilərindən birinə – Ziyadxan Əliyevə də göstərmişdi. O, da göstərilən familiyanın Bəhruz bəy Kəngərliyə aid olduğunu təsdiqləmişdi. Təbii ki, o vaxt yuxarıda adı çəkilən məşhur muzey oğurluğunun günahkarlarını ifşa etmək yönündə atdığı addımlara görə muzeydə bilərəkdən “ixtisara” salınmış Z.Əliyevin ikrini nəzərə almazdılar. Bu yerdə əlavə edək ki, elə dünya şöhrətli rəssamların muzeydən oğurlanan əsərlərinin Rasim Əfəndiyev və Mürsəl Nəcəfovdan fərqli olaraq, orijinal olmasını deyən də o vaxt məhz Z.Əliyev olmuşdu... Akademik R.Hüseynovun reallığı əks etdirən bu qeydləri çox təəssüf ki, bu gün də aktualdır. Belə ki, tərkibi yeniləşsə də həmin komissiya üzvləri hansı səbəbdənsə hələ də əsərlərin müəllilərini müəyyənləşdirməkdə “çətinlik” çəkirlər... Bəhruz bəy Kəngərlinin yaratdığı çoxsaylı portretlər arasında biri öz tutumuna görə qalanlarını üstələyir, desək, yanılmarıq. Belə ki, bu portretdə dünyanın çox məşhur din xadimi – peyğəmbərlərdən biri təsvir olunub. Hələ Tilisdə oxuyarkən ərsəyə gətirdiyi bu obraza rəssamın sonralar təkrar-təkrar müraciət etməsi zamanında bu portretə Naxçıvan mühitində böyük marağın olmasından xəbər 106
Portretl r verir. Bu əsərin o vaxtlar cəmisi 22 yaşı olan gənc rəssamın yaradıcılığında yer alması haqqında müxtəlif mülahizələr mövcuddur. Ancaq onların ən etibarlısı qardaşı qızı Sabirə Kəngərlinin 1999-cu ildə dilə gətirdikləridir. Əlavə edək ki, bu portretin akvarellə işlənmiş variantı uzun illərdir ki, onun şəxsi kolleksiyasında saxlanılmaqdadır. O, qeyd edir ki, Bəhruz bəyin bu portreti işləməsinə səbəb atası Şirəli bəyin Təbriz səfəri və orada yaşayan bir yəhudi mənşəli rəssamla tanışlığı olub. Belə ki, şəxsi işləri ilə əlaqədar Təbrizdə olarkən orada rəssamlıqla məşğul olan yəhudiyə oğlunun istedadından söz açıb və onun Tilisdə rəssamlıq təhsili aldığını söyləyib. Müsəlman bir gəncin rəssamlıqla məşğul olması xəbərindən təsirlənən yəhudi də öz növbəsində onu sınağa çəkmək istəyir. Bu məqsədilə o, nə vaxtsa işlədiyi məşhur din xadiminin portretini Bəhruz bəy tərəindən üzünün çıxarılması üçün Şirəli bəyə verir. Şirəli bəy Naxçıvana dönəndən sonra oğlunu yəhudi rəssamın “tapşırığı” barəsində məlumatlandırır. O da qısa bir müddətdə həmin əsərin “Naxçıvan variantı”nı hazırlayır və atası Təbrizə növbəti səfəri zamanı onu özü ilə aparır. Görüş zamanı Şirəli bəy oğlunun çəkdiyi portreti göstərəndə yəhudi rəssam təəccübünü gizlədə bilmir. Onun tərif və təqdir dolu ikri isə çox qısa olur: “Əgər apardığın portreti nişanlamasaydım, yəqin ki, indi qarşımdakı iki işdən hansının mənim olduğunu ayırd etməkdə çox çətinlik çəkərdim!” O, sonra dəfələrlə Şirəli bəyə oğlunun böyük istedad sahibi olduğunu vurğulayır, onun gələcəkdə böyük rəssam olacağına inamını ifadə edir... Bu misraları oxuyanlar üçün yəqin ki, ümumiyyətlə, kimliyi sona qədər bilinməyən və bu mənada haqlı suallar doğuran peyğəmbərin portretinin çəkilməsi üçün təbrizli rəssamın hansı qaynaqdan istifadə etməsi faktının özü maraqlı ola bilər. Apardığımız axtarışların nəticəsində həmin qaynağı aşkarlaya bildik. Məlum oldu ki, təbrizli yəhudi rəssam portreti çəkərkən alman rəssamı H.Gedanın işlədiyi qravürdən istifadə etmişdir. Məlumat üçün bildirək ki, H.Gedan XIX əsrdə yaşayıb və onun Leypsik şəhərində Avropanın məşhur nəşriyyatları ilə əlaqəsi olan böyük qravür emalatxanası olub. Ona sifarişlərin yerinə yetirilməsində daha 40 usta kömək edib. Bir qayda olaraq o, portretlərin başını, köməkçiləri isə bədənin qalan hissələrini işləyərmiş. İldə təxminən 200-dən çox belə əsər yaradan H.Gedan peyğəmbərin haqqında söz açılan portretini təxəyyülü əsasında ksiloqraiya
Yüklə 37,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|