Beyn əlxalq Çay Hövzələrinin Ətraf Mühitinin Qorunması (BÇHƏMQ) Müqavil ə №2011/279-666

 

41 

strukturunun təkmilləşdirilməsinə, biznesin formalaşmasına və ümumiyyətlə ərazinin görünüşünün 

dəyişməsinə ciddi təsir göstərmişdir. 

 

    

Qeyd  etmək  lazımdır  ki,  kənd  təsərrüfatının  sosial  və  sənaye  xidmətində  ciddi  dəyişiklər 

olmuşdur.  Belə  ki,  müxtəlif  mənşəli  çoxsaylı  təsərrüfat  sahələri  böyük  iqtisadi  formalarla  əvəz 

edilmişdir.  Hazırda  geniş  miqyaslı  özəlləşdirmə  siyasətinə  uyğun  olaraq,  torpaq  sahələrini,  mal-

qaranı,  istehsal  və  qeyri-istehsal  sahələrini,  kənd  təsərrüfatı  maşınqayırmasını  idarə  edən  dövlət 

sahibkarlığı fərdi sahibkarlıqla əvəz olunmuşdur. 

 

2.4

 

Suyun istidadə üçün  götürülməsi 

 

    

Gəncə-Qazax regionunun düzən hissəsində iqlimin quraq olması, məhdud su ehtiyatlarının ərazi 

üzrə qeyri-bərabər paylanması, əhali artımı və iqtisadiyyatın son on ildə sürətli inkişafı ərazidə suya 

olan  tələbatı  getdikcə  artırmaqdadır.  Təsərrüfat  fəaliyyətinin  təsirinin  başlıca  istiqaməti  suvarma 

əkinçiliyi və məişət ehtiyacları üçün sudan istifadədir. 

 

 

2.4.1

 

İrriqasiyat üçün suyun götürülməsi 

Çay kanalları  

    

Keçən əsrin 40-cı illərinin axırlarında Zurnabad kəndindən aşağıda yerləşən çayın sağ sahilindən 

kanal  çəkilmişdir,  bu  kanalın  suyundan  Göygöl  rayonunun  bir  sıra  kəndlərində  əsasən  irriqasiya 

məqsədi  ilə  istifadə  olunur.  Topalhəsənli  kəndi  ərazisində  birbaşa  çayın  yatağından  3  boru  ilə 

suvarma  üçün  su  götürülür.  Bu  kənd  ilə  Göygöl  şəhəri  arasında  Gəncəçayın  yatağında  beton 

suaşırıcı inşa olunmuş və çayın hər iki sahilində yerləşən əkin sahələrini suvarmaq üçün iki kanal–

Ərəbliarx  və  Xanarx  çəkilmişdir.  Bu  torpaq  yataqlı  kanalların  hər  birinin  su  buraxma  qabiliyyəti 

təqribən 2m

3

/s-dir.   

    

Çayın  aşağı  axınında  yerləşən  Samux  rayonunun  əkin  sahələrini  suvarmaq  üçün  Gəncə  şəhəri 

ərazisindən 4 kanal çəkilmişdir.Onların ümumi suburaxma qabiliyyəti 4.4 m

3

/s təşkil edir. 

  

Ərazidə  fəaliyyətdə  olan  əsas  suvarma  kanalları  haqqında  məlumat  Cədvəl  2.2-də    su 

obyektindən götürülən suyun ümumi miqdarı isə Cədvəl 2.3.verilmişdir 

 

Cədvəl 2.2.Əsas suvarma kanalları haqqında məlumat Mənbə: [Əhmədzadə, 2003]   

 

Kanalların 

a

dı 

İstismara 

verildiyi 

il 

Su 

götürm

ə 

m

ənbəyi 

Uzunuluğu, 

km 

Suburaxma 

qabiliyy

əti, 

m

3

/san 

Xidm

ət 

etdiyi 

sah

ə, 

min.ha 

Yerl

əşdiyi 

ərazi 

Xidm

ət 

etdiyi 

suvarma 

massivl

əri 

Ağstafaçay kanalı 

1 

Sağ sahil 

1969 

Ağstafaçay 

su anbarı 

58.04 

27 

24 

Qazax, 

Ağstafa, 

Tovuz, 

Şəmkir 

G

əncə-

Qazax 

2 

Sol 

1969 

Ağstafaçay 

su anbarı 

11.06 

12 

12 

Qazax, 

Ağstafa 

G

əncə, 

Qazax 

 

Cədvəl 2

.3.  

Çaylardan suyun götürül

məsi 

 

---

 

42 

№  Çay 

Suvarılan 

ərazi, 

min. Ha 

İnzibati rayon 

Su götürm

ə

 

h

əcmi, mln. m

3

 

Suvarmaya s

ərf 

olunan suyun 

h

əcmi, mln. m

3

-l

ə 

Su itkil

ərinin 

h

əcmi,  mln. 

m

3

-l

ə 

1 

Ağstafaçay  26.0 

Qazax 

144.6 

102.8 

41.8 

2 

H

əsənsu 

2.1 

Qazax 

9.6 

6.9 

2.7 

3 

Axıncaçay 

8.7 

G

ədəbəy, Tovuz 

56.4 

35.2 

21.1 

4 

Tovuzçay 

2.3 

Tovuz 

2.1 

5.6 

3.5 

5 

Asrikçay 

0.8 

Tovuz 

4.1 

2.4 

1.7 

6 

Z

əyəmçay 

9.7 

G

ədəbəy, Tovuz 

57.2 

44.4 

12.8 

7 

C

əyirçay 

6.5 

G

ədəbəy, Şəmkir 

51.0 

38.5 

12.5 

8 

Şəmkirçay 

21.1 

G

ədəbəy, Şəmkir 

167.1 

106.7 

60.4 

9 

Qoşqarçay 

5.0 

Daşkəsən, Göygöl, 

G

əncə 

20.3 

9.7 

10.6 

10 

G

əncəçay 

18.3 

Göygöl, G

əncə 

111 

55.3 

55.7 

11 

Kür

əkçay 

16.5 

Göygöl, G

əncə, 

Yevlax 

111 

78.9 

32.1 

12 

Gorançay 

7.2 

Goranboy, Yevlax 

66 

52.6 

13.4 

13 

İncəçay 

1.4 

Yevlax, Goranboy 

10.4 

8.0 

2.4 

 

 

Su anbarları 

    

Azərbaycanda su anbarlarının kütləvi inşasına ötən əsrin 50-ci illərindən başlanılıb. Su anbarları 

başlıca  olaraq  suvarma  məqsədi  üçün  tikilib  [Əhmədzadə,  2003].  Fəaliyyətdə  olan  su  anbarlarına 

dair məlumat 2.4 - cü cədvəldə və 2.1-ci şəkildə verilir. 

Cədvəl 2.4-də ərazidə fəaliyyətdə olan su anbarları haqqında məlumat verilmişdir.  

 

Cədvəl 2.3.Əsas su anbarları haqqında məlumat  [Əhmədzadə, 2003] 

Sıra 

№-si  

Su 

anbarlarının 

adı 

İstifadəyə 

verildiyi il 

Çay 

hövz

əsinin 

adı 

Ümumi 

h

əcmi, 

mln. m

3

 

Su 

s

əthinin 

sah

əsi, 

km

2

 

B

əndin 

hündürlüyü, 

m 

Yerl

əşdiyi 

ərazi 

Qeyd 

1 

Ağstafaçay 

1969 

Ağstafaçay  120 

6.38 

52.5 

Qazax r. 

 

2 

Coğazçay 

1988 

Coğazçay 

20 

0.21 

35 

Qazax r. 

 

3 

Xatınlı 

1962 

M

əcradan 

k

ənar 

(Tovuzçay) 

4.1 

0.75 

14.7 

Tovuz r. 

 

4 

C

əyəri 

1982 

Yağış suyu  3.5 

0.26 

9 

Şəmkir r. 

 

5 

İncə su 

1988 

İncə su 

2.6 

0.26 

26 

Qazax r. 

 

6 

Axıncaçay 

1966 

Axıncaçay  14 

0.92 

42.5 

Tovuz r. 

İşğala 

yaxın 

---