Beyn əlxalq Çay Hövzələrinin Ətraf Mühitinin Qorunması (BÇHƏMQ) Müqavil ə №2011/279-666
Yüklə 1,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Xəzər Mərhələsi Kürün Terrası 6 Qorqan Horizonu Diluvium, Proluvium, Alluvium 7
- Qeyri Sabit Kontinental- Dəniz Çöküntüləri
32
Çayda maksimal sərflər yüksək dağlıq zonalarında qar əriməsindən və intensiv yaz-yay yağışlarından sonra formalaşır. Kü r çayının sağ qollarından Ağstafaçayın orta çoxillik sərfi -8,54; Tovuzçayın -050; Zəyəmçayın - 5,05;Şəmkirçayın -8,38; Gəncəçayın -4,06 m 3 /s təşkil edir. Bu çayların suyu, düzənlik ərazilərdə suvarmaya istifadə olunur.
1.3.3.2 Ərazinin qısa geoloji xarakteriktikası
Gəncə-Qazax dağətəyi düzənliyin geoloji quruluşunda Yura, Təbaşir, Paleogen, Neogen və Dördüncü dövr yaşlı çöküntülər iştirak edir. Mezozoy yaşlı süxürlar Kiçik Qafqaz dağ sistemində yayılaraq dağətəyi ərazidə bəzi lokal sahələrdə yer səthinə çıxır və düzənliyin əsas hissəsində yer səthindən 1000-1250m dərinlikdə rast gəlinir. Düzənliyin cənubi-şərq hissəsində yer səthinə Paleogen və Neogen yaşlı süxurların çıxışları var. Bütün bu süxurlar düzənlik boyu daha cavan Dördüncü dövr yaşlı süxurlarla örtülmüşdür. Yura sistemi tədqiqat sahəsində orta Yura ilə təmsil olunur və bu yaşlı süxurların litoloji tərkibi vulkanik porfirit, onların tufları, tufobrekçiyaları, tuflu qum daşları, kvarslı porfiritlər və onların tuflarından ibarətdir. Yura çöküntülərinin qalınlığı 1500-2000 m-ə çatır. Təbaşir sistemi alt və üst şöbələri ilə təmsil olunaraq əsasən Kiçik Qafqazın dağətəyi zonasında geniş yayılmışdır. Alt Təbaşirin bat və bayos yaşlı süxurları boz qumdaşlı əhəngdaşlarından təşkil olunmuşdur. Üst Təbaşir Senoman, Turan, Konyak, Santon, Kampan və Maastrixt mərtəbələri ilə təmsil olunur. Süxurların litoloji tərkibi, qumdaşları, əhəngdaşları, tuflar, tuflu brekçiyalar, porfiritlər, tufoqravellitlər, tufoalevrotitlər, konglamerat, merqeller və s. ibarətdir. Süxurlar müxtəlif dərəcəli çatlılığa malikdir. Dərinliyə getdikcə çatlılığ dərəcəsi azalır. eosen və olivgesen-alt miosen şöbələri ilə təmsil olunur.
Orta eosen çöküntülərinin litoloji tərkibi əhəngdaşlı qumdaşlarından və gillərdən ibarət olaraq qalınlığları 150 metrdir. Gəncə şəhəri və Şəmkir rayonunun Könüllü kəndi yaxınlığında quyu vasitəsi ilə 275 m qalınlığında Eosen süxurları açılmışdır. Ağstafaçayın dərəsində aşkar edilmiş eosen çöküntüləri litolji tərkibcə porfirit, tuf, tuflu brekçiya və tuflu qumdaşlarından ibarətdir.
Oligosen- alt Miosenin (Maykop Svitasi) yer səthinə çıxışı qeydə alınmamışdır. Neft quyuları vasitəsi ilə Gəncəçayın qərbində 155-520m dərinlikdə açılmış oligasen-alt Miosen çöküntüləri əsasən qara-boz rəngli gil, qumdaşı laycıqları və mergellərdən ibarətdir. Ağcagil və Abşeron mərtəbələri ilə təmsil olunur. Gəncə-Qazax düzənliyində demək olarki, bütün ərazi boyunca yayılan Ağcagil çöküntüləri 100m-dən çox qalınlığa malik bazalt konglomerat, qumdaşları, gil, çaqıl və çınqıllardan ibarətdir. Ərazidə dəniz və kontinental mənşəli Ağcagil çöküntülərinə rast gəlinir.
Abşeron mərtəbəsinin süxurlarına Ağcagil mərtəbəsinin süxurları yayılan ərazilərdə rast gəlinir.
Abşeron mərtəbəsinin süxurları da dəniz və kontinental mənşəlidir. Nisbətən zəif sululuğu ilə səciyyələnən Abşeron mərtəbəsinin çöküntülərinin litoloji tərkibi, əhəngdaşları, boz və boz-yaşımtıl gil və qum laycıqlarından ibarətdir.
33
Dördüncü dövr yaşlı çöküntüləri Gəncə-Qazax düzənliyində bütün ərazi boyunca yayılaraq allüvial, allüvial- prolüvial və allüvial-prolüvial-delüvial mənşəli kontinental çöküntülərdən ibarətdir. Ərazidən axan çayların gətirmə konuslarının yuxarı hissələrində araları qumla və çay daşları ilə dolmuş çağıllar, orta hissələrdə iri dənəli süxurların nisbəti azalır, gilli təbəqələr əmələ gəlir və vahid sulu horizont kompleksini grunt və dörd təzyiqli sulu horizontlara ayırırlar. cəhətdən Gəncə-Qazax dağətəyi düzənliyi Kür meqasinklinoruyasinin tərkib hissəsidir. Kür meqasinklinorıyası öz növbəsində Böyük və Kiçik Qafqaz meqaantiklinoriyaları arası ərazidə yerləşir. Düzənlik Kür meqasinklinoriyasının şimali-qərb hissəsində yerləşir. Bu vilayət Somxit- Qarabağ antiklinoriy sisteminə daxil olur və çoxsaylı antiklinal və sinklinal qırışıqlardan təşkil olunmuşdur
Bu qırışıqların səciyyəvi xüsusiyyətləri onların kifayət qədər (100 km-ə qədər) uzanmasıdır.
Belə uzanma onların çox hissəsində lokal qalxımların əmələ gəlməsinə səbəb olur. Belə qırışıqlardan Bozdağ və Duzdağ antiklinal qalximları əmələ gəlir.
Qazax-
Gəncə regionunun geoloji xəritəsnin legendası (Şəkil 1.6) 1 Müassir Dövr Alluvium 2 Yuxarı Rüb Diluvium, Proluvium 3 Xvalin Dövrü Kürün Terrası 4 Xvalin, Xəzər Mərhələsi Diluvium-Proluvium- Alluvium 5 Xəzər Mərhələsi Kürün Terrası 6 Qorqan Horizonu Diluvium, Proluvium, Alluvium 7 Qorqan Horizonu Göl Çöküntüləri 8 Qorqan Horizonu Qeyri Sabit Kontinental- Dəniz Çöküntüləri Yüklə 1,19 Mb. Dostları ilə paylaş:
|