Безымянный-1
Yüklə 178,99 Kb. Pdf görüntüsü
|
beynəlxalq orqan qarşısında cavab verməzdən əvvəl hüquq sistemləri vasitəsilə vəziyyəti düzəltmək imkanı verilir (5, 186). Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasında ubi jus ibi remedium prinsipinə uyğun olaraq qeyd olunur ki, hər kəsin qanunla qadağan olunmayan üsul və vasitələrlə öz hüquqlarını və azadlıqlarını müdafiə etmək hüququ vardır. Dövlət hər kəsin hüquqlarının və azadlıqlarının müdafiəsinə təminat verir. 60-cı maddəyə müvafiq olaraq, hər kəsin hüquq və azadlıqlarının məhkəmədə müdafiəsinə təmi- nat verilir. Hər kəs dövlət orqanlarının, siyasi partiyaların, həmkarlar ittifaqlarının və digər ictimai birliklərin, vəzifəli şəxslərin qərar və hərəkətlərindən (yaxud hərəkətsizliyindən) məhkəməyə şikayət edə bilər. 71-ci maddəyə əsasən isə, insan və vətəndaş hüquqlarının və azadlıqlarının pozulması ilə əlaqədar mübahisələri məhkəmələr həll edir. Hansı hüquq müdafiə vasitələrinə müraciət edilməsi haqqında məsələ dövlətdaxili hüquqla müəyyən edilir. Azərbaycan Respublikasının Məhkəmələr və hakimlər haqqında 10 iyun 1997-ci il tarixli Qanununa əsasən, məhkəmələrdə işlərə birinci instansiya, apel - lyasiya və kassasiya instansiyaları üzrə baxılır. Deməli, Azərbaycanda Kon vensiya anlamında daxili hüquq müdafiə vasitələrinin tükənməsi üçün (məh kəmə sistemi nəzərdə tutulur) əvvəlcə I instansiya məhkəməsinə, sonra apellyasiya instansiyası məh kəməsinə və nəhayət Ali Məhkəməyə müraciət edilməlidir. Xüsusilə vurğu - la maq lazımdır ki, Avropa Məhkəməsinə müraciət etmək məqsədilə Azərbaycanda dövlətdaxili hüquq müdafiə vasitələrinin tükənməsi üçün Ali Məhkəmənin Ple nu - mu na əlavə kassasiya qaydasında şikayət etməyə ehtiyac yoxdur. Avropa Məh kə - məsinə müraciət edən şəxs ekstraordinar vasitələri tükəndirməyə borclu deyildir. Bu baxımdan Ali Məhkəmənin Plenumu səmərəli müdafiə vasitəsi hesab oluna bilməz. Həmçinin, hər bir halda Konstitusiya Məhkəməsinə müraciət edilməsi də zəruri deyildir. Belə ki, Konstitusiya Məhkəməsi məhkəmə hakimiyyətini həyata keçirən orqanlardan biri olsa da, məhkəmə sisteminə daxil deyildir. Məhkəmələr və hakimlər haqqında Azərbaycan Respublikası Qanununun 19-cu maddəsinə əsasən, Azərbaycan Respublikasında ədalət mühakiməsini Azərbaycan Respub li - kasının məhkəmə sisteminə daxil olan aşağıdakı məhkəmələr həyata keçirirlər: rayon (şəhər) məhkəmələri; ağır cinayətlər məhkəmələri; Naxçıvan Muxtar Res - publikasının ağır cinayətlər məhkəməsi; hərbi məhkəmələr; inzibati-iqtisadi məh- kəmələr; Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məhkəməsi; apellyasiya məh kə- mələri; Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi. Lakin bəzi hallarda, xüsusilə də milli qanunvericilikdən asılı olaraq, Avropa Məhkəməsi Konstitusiya Məhkəməsini tükəndirilməsi zəruri olan dövlətdaxili mexanizmlər sırasına aid edir. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 130-cu Zaur Əliyev 98 maddəsinə müvafiq olaraq, həmçinin Konstitusiya Məhkəməsi haqqında Azər- baycan Respublikasının 23 dekabr 2003-cü il tarixli Qanununun 34-cü maddəsinə əsa sən, hər kəs onun hüquq və azadlıqlarını pozan qanunvericilik və icra haki - miy yəti orqanlarının normativ hüquqi aktlarından, bələdiyyə və məhkəmə aktlarından Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 130-cu maddəsinin III hissəsinin 1-7-ci bəndlərində göstərilən məsələlərin həll edilməsi üçün Konsti tu - si ya Məhkəməsinə pozulmuş insan hüquq və azadlıqlarının bərpa edilməsi məq - sə di ilə şikayət verə bilər. Beləliklə, əgər pozulmuş hüququn bərpası milli sə viy yədə Konstitusiya Məhkəməsinin səlahiyyətləri daxilindədirsə, məsələn, hüququ pozulmuş şəxs bu pozuntunun milli qanunvericilik aktının mövcudluğu və ya ona qarşı tətbiqi ilə baş verdiyini iddia edirsə, bu halda, dövlətdaxili hüquq müdafiə mexanizmlərinin tükəndirilməsi üçün Konstitusiya Məhkəməsinə müra- ciət edilməlidir. Bu halda Konvensiyanın 35-ci maddəsində nəzərdə tutulan 6 aylıq müddətin başlanması Konstitusiya Məhkəməsi Plenumunun qərarından sonra olacaq. Yəni, son dövlətdaxili instansiya qismində Konstitu siya Məhkəməsi çıxış edəcəkdir. Lakin bütün bunlarla yanaşı qeyd etmək lazımdır ki, hər bir konkret halda işin xüsusiyyətlərindən asılı olaraq dövlətdaxili vasitələrin tükəndirilib-tükəndiril - mə məsi, Konstitusiya Məhkəməsinə müraciətin nə dərəcədə zəruri olması, 6 aylıq müddətin başlanğıc tarixini Avropa Məhkəməsi özü müəyyən edir və təcrübə göstərir ki, Məhkəmə bəzən fərqli mövqe nümayiş etdirir. Qeyd etmək yerinə düşərdi ki, Azərbaycan Avropa Şurasının bərabərhü quq - lu üzvü olduqdan sonra respublikamızda yeni bir mexanizm - ombudsman insti - tutu təsis edilmişdir. 28 dekabr 2001-ci il tarixli Azərbaycan Respublikasının İnsan Hüquqları üz rə Müvəkkili (Ombudsman) haqqında Konstitusiya Qanununa əsasən, Azərbay - can Respublikasının İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkili (Ombudsman) vəzifəsi Azər - bay can Respublikasının Konstitusiyasında və tərəfdar çıxdığı beynəlxalq mü qavilələrdə təsbit olunmuş və dövlət və yerli özünüidarə orqanları, vəzifəli şəxs lər tərəfindən pozulan insan hüquqları və azadlıqlarının bərpa edilməsi və bu Konstitusiya Qanunu ilə müəyyən edilmiş hallarda insan hüquqları pozuntularının qarşısının alınması üçün təsis edilir. Qanundan da göründüyü kimi, ombudsmanın əsas vəzifəsi pozulmuş insan hüquqlarının bərpasıdır. Lakin Avropa Məhkəməsinə şikayət vermək məqsədilə dövlətdaxili hüquq müdafiə vasitələrinin tükənməsi üçün ombudsmana müraciət etmək tələb olunmur. Ombudsmanın özünün Avropa Məhkəməsinə müraciət etməsinə gəlincə isə (məsələn, pozulmuş hüququn bərpası üçün ombudsmanın səlahiyyətində olan təsir imkanları kifayət etmədiyi halda, Konvensiyada təsbit olunmuş bu və ya digər hüququ pozulmuş şəxsin hüququnun Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi 99 Yüklə 178,99 Kb. Dostları ilə paylaş:
|