Безымянный-1
Yüklə 178,99 Kb. Pdf görüntüsü
|
2005-ci il tarixli qərarının Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına və qanun - la rına uyğunluğunun yoxlanılmasına dair 13 aprel 2007-ci il tarixli, Q.Hüsey no - vun şikayəti üzrə məhkəməyə müraciət hüququnun pozulmasına dair 29 iyun 2007-ci il tarixli və digər qərarlarda Konstitusiya Məhkəməsi Avropa Məhkəmə - si nin qərarlarına istinad etmişdir. Məsələn, Konstitusiya Məhkəməsinin Azər bay - can Respublikası Mülki Prosessual Məcəlləsinin 67 və 423-cü maddələrinə dair 11 iyun 2002-ci il tarixli qərarında qeyd olunur ki, «…Azərbaycan Respubli - kasının Konstitusiya Məhkəməsi Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasında, beynəlxalq hüquqi aktlarda təsbit olunmuş hüquq və azadlıqların təmin olunması baxımından, habelə Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinin təcrübəsindən istifadə edərək aşağıdakıları qeyd etməyi zəruri hesab edir» (9, 257-263). Konstitusiya Məhkəməsi Plenumunun E.Əlizadə və digərlərinin şikayəti üzrə məhkəmə akt la - rı nın Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına və qanunlarına uyğunluğunun yoxlanılmasına dair 11 may 2004-cü il tarixli qərarında Konstitusiya Məhkəməsi Avropa Məhkəməsinin «Sidiropulos və digərləri Yunanıstana qarşı» işi üzrə 10 iyul 1998-ci il tarixli qərarına istinad edərək Avropa Məhkəməsinin Konven si ya - nın 11-ci maddəsi üzrə formalaşmış hüquqi mövqeyini əsas götürmüşdür (9, 408- 421). Konstitusiya Məhkəməsi Plenumunun «Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsinə əlavə və dəyişikliklər edilməsi barədə» Azərbaycan Respublikasının 28 noyabr 2003-cü il tarixli Qanununun II hissəsinin şərh edilməsinə dair 7 sentyabr 2004-cü il tarixli qərarında Avropa Məhkəməsi təcrübəsinin əhəmiyyəti xüsusi vurğulanır. Qərarda əsasən qeyd edilir ki, «…Qanunun və digər normativ- hüquqi aktların dərc edilməsi və icrası ilə bağlı İnsan hüquqları üzrə Avropa Məh - kə məsinin təcrübəsi əhəmiyyət kəsb edir. Avropa Məhkəməsinin təcrübəsinə görə qa nun açıq-aşkar, sadə, aydın olmalı, qabaqcadan xəbər verilməklə son dərəcə də qiq və dürüst ifadə edilməli, həmçinin onun təsiri altına düşən şəxslərlə rəftar za manı özbaşınalığa rəvac vermə təhlükəsinə qarşı təminatları özündə cəmləşdir- məlidir» (9, 500-505). Konstitusiya Məhkəməsi Plenumunun B.Yusifovanın şi - ka yəti üzrə Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin Cinayət işləri və inzibati hüquqpozmalara dair işlər üzrə məhkəmə kollegiyasının 2005-ci il 7 mart tarixli qə rarının Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına və qanunlarına uy ğun lu ğu - nun yoxlanılmasına dair 17 fevral 2006-cı il tarixli qərarında Plenum gös tə ri lən məsələlərlə əlaqədar İnsan hüquqlarının və əsas azadlıqların müdafiəsi haq qında Konvensiyanın bəzi müddəalarının diqqətə layiq olduğunu və Avropa Məhkə - məsinin təcrübəsinin mühüm əhəmiyyət kəsb etdiyini qeyd etmişdir (9, 734-744). Hesab edirik ki, Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi, o cümlədən digər milli məhkəmə orqanları Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinin qərarlarına yalnız istinadla kifayətlənməməli, həmçinin onları tətbiq etməklə Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi 95 bütövlükdə hüquq tətbiqetmə praktikasını təkmilləşdirməlidirlər. Avropa Məhkəməsinin keçmiş üzvlərindən biri, hakim Sorensen subsidiarlıq prinsipi ilə əlaqədar qeyd edir ki, «Məhkəmənin fəaliyyəti müvafiq səlahiyyətli dövlətdaxili orqanlara münasibətdə subsidiardır. Məhkəmənin məqsədi - Konven - si yanın iştirakçı-dövlətlərinin öz daxili hüquqi mexanizmləri vasitəsilə insan hüquqlarının müdafiəsini yüksək səviyyədə təmin etmək üçün, onlara bu sahədə istiqamət vermək və yardımçı olmaqdır» (172, 4). Məhkəmənin keçmiş qrefyesi Petsoldun fikrincə isə: «Subsidiarlıq Kon - vensiyanın tətbiqinin əsas prinsipidir. O, Konvensiyaya xasdır və onun müdafiə sisteminə daxildir. Bu prinsip, ilkin olaraq dövlətin öz daxili hüquqi mexanizmləri vasitəsilə Konvensiyada təsbit olunmuş hüquq və azadlıqları lazımi səviyyədə müdafiə etmək səlahiyyətini və öhdəliyini tanıyır» (172, 59-60). Bir məqamı da vurğulamaq lazımdır ki, Avropa Məhkəməsi milli qanunların Konvensiyaya uyğun olub-olmaması məsələsinə baxmır. O, dövlətdaxili qanunve - ri cilik üzərində nəzarət həyata keçirmir. Məhkəmə, hər hansı bir dövlətdaxili qanunvericilik aktının tətbiqi nəticəsində Konvensiyanın bu və ya digər norma sı - nın pozulduğunu müəyyən etsə belə, onun dəyişdirilməsini və ya ləğvini tələb edə bilməz. Çünki, Konvensiyanın iştirakçı-dövlətləri Məhkəməyə belə bir səlahiyyət verməmişlər. Lakin təcrübə göstərir ki, əksər hallarda dövlətlər özləri könüllü şə - kil də, yaxud Avropa Şurası qarşısında götürdükləri öhdəlikləri nəzərə alaraq Məh - kəmənin qərarından irəli gələn müvafiq tədbirləri (qanunvericilik və digər) həyata keçirirlər. Məhkəmənin özünün dəfələrlə qeyd etdiyi kimi, o dövlətdaxili qanun ve ri - ci liyə nəzarət həyata keçirmir. Məsələn, 1979-cu il «Marks Belçikaya qarşı» işində Məhkəmə qeyd etmişdir ki, Belçikanın mülki qanunvericilik normalarının Kon - vensiyaya uyğun olub-olmaması məsələsinə baxmaq onun səlahiyyətində deyildir; o, yalnız iddiaçının şikayətinə əsasən bu normaların təsiri altında yaranan kon- kret hala baxır (69, 231). İddiaçının hüquqlarının pozulmasının səbəbi bu normalar olsa belə, Məhkəmə onların qüvvədən düşməsi və ya dəyişdirilməsi məsələsini qaldıra bilməz. Bu mənada Məhkəmənin qərarı deklarativ xarakter daşıyır. Ümumiyyətlə qeyd etmək lazımdır ki, Avropa Məhkəməsi heç bir halda «neqativ qanunverici» rolunda çıxış etmir. Zaur Əliyev 96 Bütün dövlətdaxili hüquq müdafiə vasitələrinin tükənməsi Ümumiyyətlə qeyd etmək lazımdır ki, beynəlxalq məhkəmə orqanlarına və ya digər beynəlxalq mexanizmlərə müraciət etməzdən əvvəl daxili hüquq müdafiə vasitələrinin tükənməsi qaydası beynəlxalq hüququn mühüm prinsiplərindəndir. Fərdi şikayət prosedurunu nəzərdə tutan insan hüquqlarına dair beynəlxalq müqa- vilələrdə müvafiq beynəlxalq orqana şikayət ilə müraciət etməzdən əvvəl bütün dövlətdaxili hüquq müdafiə vasitələrinin tükənməsi şərti əsas şərt kimi göstərilir (61, 134). Belə bir müddəa Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasında da nəzərdə tu - tul muşdur. Konvensiyanın 35-ci maddəsinə əsasən, «Məhkəmə yalnız beynəl xalq hüququn hamılıqla qəbul edilmiş normalarına müvafiq olaraq bütün daxili hüquq müdafiə vasitələri tükəndikdən sonra işi baxılmağa qəbul edə bilər». Kon ven si - yanın 35-ci maddəsi sonradan Avropa Məhkəməsinə göndərilməsi güman edilən şikayətlərin ən azı mahiyyəti üzrə və yerli qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş for - mal tələblərə və zaman məhdudiyyətlərinə əməl olunaraq yerli məhkəmələr qarşısında qaldırılmasını zəruri edir. Bu şərtin mövcudluğu bilavasitə subsidiarlıq prinsipindən irəli gəlir. Hüqu - qunun pozulduğunu iddia edən şəxs onun bərpası üçün ilk növbədə milli hüquqda müəyyən edilmiş və müraciət edilməsi mümkün olan bütün daxili hüquq müdafiə vasitələrindən istifadə etməlidir. «Məmmədov (Cəlaloğlu) Azərbaycana qarşı» işi üzrə 11 yanvar 2007-ci il tarixli qərarda Məhkəmə qeyd etmişdir ki, Konven- siyanın 35-ci maddəsinə aid olan ölkədaxili hüquq müdafiə vasitələrinin tükən mə - si qaydası dövlətləri öz hüquq sistemləri vasitəsilə işi həll etmək imkanına malik olmasından əvvəl öz hərəkətlərinə görə beynəlxalq orqanlar qarşısında cavab vermək vəzifəsindən azad etmək üçün dövlətə qarşı beynəlxalq məhkəmə və ya arbitraj orqanına iddia verən şəxslərin üzərinə əvvəlcə milli hüquq sistemində nəzərdə tutulan hüquq müdafiə vasitələrindən istifadə etmək öhdəliyi qoyur. Bu qaydaya əməl etmək üçün ərizəçi iddia edilən pozuntularla bağlı mümkün və kifayət olan hüquqi müdafiə vasitələrinə müraciət etməlidir (5, 34). «Fəridə Kunqurova Azərbaycana qarşı» işi üzrə qəbuledilənliyə dair qərarda Məhkəmə vurğulamışdır ki, Konvensiyanın 35-ci maddəsində qeyd edilən daxili hüquq müdafiə vasitələrinin tükəndirilməsi haqqında qayda beynəlxalq məhkəmə və ya arbitraj orqanında dövlətə qarşı iddia qaldırmaq istəyənlərin üzərinə belə bir vəzifə qoyur ki, əvvəlcə milli hüquq sisteminin təqdim etdiyi hüquqi müdafiə vasitələrindən istifadə etsinlər, bununla da dövlətlərə öz hərəkətlərinə görə Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi 97 Yüklə 178,99 Kb. Dostları ilə paylaş:
|