Biologiya-9-sinf-imtihon-javoblari pdf

savolga ja.vNoabfas olishning nerv bosh. qNaarfialsisohliish va nafas chiqarish harakatlarini bosh miyaning uzunchoq miya bo‗limida joylashgan nafas olish markazi boshqarib turadi. Nafas olish markazida muntazam hosil bo‗lib turadigan nerv impulslari nervlar orqali nafas olish muskullariga boradi. Muskullar qisqarishi hisobiga ko‗krak qafasi kengayib, nafas olish yoki nafas chiqarish sodir boiadi. Nafas olish uzunchoq miyada joylashgan nerv markazi tomonidan ham boshqarib turiladi. Bu markazning hujayralari undan oqib o'tadigan qondagi karbonat angidrid miqdoriga o‗ta sezgir bo‗ladi. Shu sababdan yaxshi shamollatib turilmagan xonada o‗tirgan kishida nafas olish chastotasi tezligi 2 baravar va hatto undan ham ko‗proq oshib ketishi mumkin. Chunкi bino ichidagi havoda karbonat angidrid gazining ortishi qonda ham bu gaz miqdorining ortishiga olib keladi.

Aksirganda burun bo‗shlig‗iga tushib qolgan zarrachalar chiqib ketadi. Tumov boclganda ham burun bo‗shlig‗ida to‗planib qolgan shilimshiq aksirish refleksini paydo qiladi. Yo'talish nafas yo'lining quyi qismlari hiqildoq, kekirdak, bronxlardagi retseptorlarda paydo boladigan qo‗zg‗alishlar bilan bogliq.
Nafas olishning gumoral boshqarilishi. Yaxshi shamollatilmagan xonada o'tirgan yoki jismoniy mehnat qilayotgan odam qonida karbonat angidrid miqdori ortadi. Karbonat angidrid ta‘sirida nafas olish markazida qo‗zg‗alishlar kuchayadi. Qo‗zg‗alishlar nervlar orqali nafas olish muskullariga tarqalib, nafas olishni tezlashtiradi va chuqurlashtiradi.
Nafas olish organlari ka.saNllaifkaslaroilinadigan havoda chang zarralari bilan birga kasallik tug‗diradigan mikroorganizmlar mavjud. Ular nafas olish yollari shilliq pardasida tez ko'payib, rinit, gripp, angina, difteriya, o‗pka sili kabi infeksiyali kasalliklarga sabab boHishi mumkin. Rinit - burun shilliq pardasi yallig'lanishi keng tarqalgan. Bemorning burnidan suv oqadi, burni orqali nafas olishi qiyinlashib, tez-tez
aksa uradi. Grippkasalligini viruslar paydo qiladi. Gripp virusi bemorning burnidan oqib turadigan shilliq moddada, yo‗talgamda ajralib chiqadigan balg'ami va tupugida bo'ladi. Bemor aksirganida va yo‗talganida ko'zga ko‗rinmas millionlab tomchi zarralari havoga tarqaladi. Infeksiya havo orqal sog'lom odam nafas yo'llariga tushganida gripp yuqishi mumkin.
Gripp juda tez tarqaladigan tomchi infeksiyali kasallik hisoblanadi. Shu sababdan kasal odamning ishga borishi, odamlar to‗planadigan joylar, korxonalar, o‗quv muassasalarida bo‗lishi va mashg‗ulotlarda qatnashishiga ruxsat etilmaydi. 0‗pka sili. Kasallikni sil tayoqchalari qo‗zg‗atadi. Infeksiya ko‗pinc o'pkani