Biologiya fakulteti

Kraxmal o'simliklarning asosiy saqlash uglevodidir

Erimaydigan uglevodlar o'simlikning energiya zaxirasi rolini o'ynaydi. Kraxmal o'simliklarda asosiy saqlash materialidir. Suvda erimasligi tufayli u osmotik va kimyoviy muvozanatni buzmasdan hujayrada qolishi mumkin.
Agar kerak bo'lsa, o'simliklarning zaxira uglevodlari - kraxmal gidrolizlanib, eruvchan shakar (glyukoza) va suv hosil qiladi. Olingan birikma osongina mavjud va fermentlar ta'sirida karbonat angidrid va suvga bo'linib, kerakli energiyani chiqaradi.

O'simlik hujayralarida zaxira uglevod

Energiyani saqlash vazifasini bajaradigan bir qator boshqa uglevodlar mavjud. Inulin-bu kichik zaxira moddasi-o'simliklarning uglevodidir. U o'simlik hujayralari orqali eriydigan shaklda harakat qiladi.
Ushbu birikmaning eng katta miqdori dahlia, Quddus artishoki, sarimsoq va elecampane kabi o'simliklarda uchraydi. Qoida tariqasida, maksimal miqdor o'simliklarning ildiz va ildizlarida uchraydi.
Gidroliz yoki fermentatsiya jarayonida o'simliklarning yordamchi saqlash uglevodlari fruktozaga to'liq parchalanadi. Saxarozaning bir qismi oddiy saxariddir.
Asosiy zaxira uglevodlaro'simliklar kraxmaldir. Biroq, energiya zaxirasi vazifasini bajaradigan inulindan tashqari boshqa uglevodlar ham mavjud. Bularga shakarga o'xshash moddalarning aksariyati kiradi. Masalan, lavlagi ildizlarida disaxarid yotqiziladi - saxaroza (biz uni shakar deb bilamiz). Ko'pgina meva va sabzavotlar o'simlik uglevodlarini saxaroza va fruktoza shaklida saqlaydi. Shirin ta'm bu mono-yoki disaxaridlar mavjudligining belgisidir.

Xulosa.
Murakkab oqsillar asosan protoplazma va yadroda uchraydi, ular ko‘pincha nukleoproteidlardan tashkil topgan bo‘ladi. Oddiy oqsillar zaxira oziqa modda sifatida to’planadi, suvda eriydiganlari - albuminlar, neytral tuzlarda eriydiganlari globulinlar, 60 - 80% spirtda eriydigan oqsillar - prolam inlar deyiladi, kuchsiz ishqor eritm alarida eriydigan oddiy oqsillar - glyutelinlar deyiladi. Bu oqsillar o‘simliklar tarkibida ko‘p tarqalgan.
Nuklein kislotalar- Yuqori molekular polimer birikmalar bo‘lib, birlik organizmning hayot faoliyatida muhim rol o‘ynaydi. Ular ishtirokida hujayralarda oqsil sintezi am alga oshib, irsiy belgilar nasldan-naslga o‘tad i va o‘sim liklarning o‘sishida ham faol ishtirok etadi. Nuklein kislotalar, asosan u ru g ‘lar m urtagida, o‘sim liklar gulining changida, ildiz uchlarida uchraydi. Barg va poyalardagi nuklein kislotalar miqdori 0,1-1% ga teng. Nuklein kislotalar tarkibiga azot asoslari, uglevod komponenti va fosfat kislota qoldig‘i kiradi.
Uglevodlar har qanday hujayra tarkibida uchraydi. Ular asosan C,0,H elementlaridan tashkil topgan bo‘lib, o‘simliklar tarkibining 50% dan ortig‘i uglevodlar hisobiga to‘g‘ri keladi. Uglevodlarning umumiy empirik formulasi — CnH2nOn. Uglevodlar oddiy va murakkab uglevodlarga bo‘lib o‘rganiladi. Oddiy uglevodlarga monosaxaridlar yoki mannozalar, murakkab uglevodlarga esa polisaxaridlar kiradi. Ikki molekula monosaxaridning birikishidan disaxarid, olti va undan ko‘p monosaxaridlarning birikishidan esa polisaxaridlar hosil bo‘ladi. Murakkab uglevodlar polimer birikmalar bo‘lib, ular uzun zanjir hosil qilib, bu zanjir ko‘p marta qaytalangan monomerlardan iborat bo‘ladi.

Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   J.X.Xo’jayev. “O’simliklar fiziologiyasi” Toshkent – “Mehnat” – 2004.
   
2. 
   B.O.Beknazarov. “O’simliklar fiziologiyasi’’ Toshkent – “Aloqachi”- 2009.
   
3. 
   M.T.Sagdiyev. R.A.Alimova. “O’simliklar fiziologiyasi” Toshkent – “Yangi Yul polygraph service” – 2007
   
4. 
   M.A.Jo’rayeva. “Dorivor o’simliklar atlasi” – Toshkent – “ Noshir”-2019
   
5. 
   0‘simliklar Fiziologiyasi B .O .B e k n a z a r o v Toshkent – 2009
   
6. 
   www.google.com
   
7. 
   https://www.researchgate.net