Biotexnologiya asoslari

Oziq-ovqat va chorvachilik uchun oqsil moddalari; 
9
 
Aminokislotalar; 
9
 
Organik kislotalar (limon kislotasi va uni  urnini bosadiganlar); 
9
 
Antibiotiklar (birinchi navbatda 4 - 5 avlodga mansub antibiotiklar); 
9
 
Vitaminlar; 
9
 
O’simliklarni himoya qilish vositalari ishlab chiqarish
. 
 
 
Afsuski, yuqoridagilar hozirgacha  mamlakatimizga tashqaridan, valyutaga keltiriladi. 
Olimlarimizni, qolaversa bugungi kunda ta’lim olayotgan talabalarni oldilariga qo’yiladigan 
ko’p sonli masalalarni eng dolzarblari yuqoridagilardan iborat. 

---

 
3. Biotexnologiya faning rivojlanish istiqbollari va muammolari 
 
Mikrob biotexnologiyasining rivojlanish  tarixi ko’p ma’noda XX- asrning ikkinchi yarmi 
bilan bog’liq. O’tgan asrning 40-  yillarida mikroorganizmlardan penisillin olish 
texnologiyasining yaratilishi bu fan  rivojiga ijobiy  burulish yasadi. Penisillin ishlab 
chiqarilishining yo’lga qo’yilishi va muvaffaqiyat bilan ishlatilishida keyingi avlod 
antibiotiklarini qidirib topish, ularni ishlab chiqarish texnologiyalarini yaratish va qo’llash  
usullari ustida ishlarni tashkilqilish zarurligini oldindan belgilab qo’ydi. Bugungi kunda yuzdan 
ortiqroq antibiotiklar ishlab-chiqarish texnologiyalari hayotga tadbiq qilingan. 
Antibiotiklar ishlab-chiqarish bilan bir  qatorda aminokislotalar, fermentlar, garmonlar va 
boshqa fiziologik faol birikmalar tayyorlash texnologiyailari ham yaratila boshlandi. Bugungi 
kunda medisina va qishloq xo’jaligi uchun zarur bo’lgan aminokislotalar (ayniqsa organizmda 
sintez bo’lmaydigan aminokislotalar), fermentlar va boshqa fiziologik faol moddalar ishlab 
chiqarish texnologiyalari  yo’lga qo’yilgan. 
Oxirgi 20-30 yilda, ayniqsa mikrob oqsilini  olish texnologiyasi rivojlanib ketdi. qishloq 
xo’jaligi uchun o’ta zarur bo’lgan bu maxsulotni ishlab chiqarish bilan bir qatorda undan unumli 
va oqilona foydalanish yo’llari amalga oshirilmoqda. Oqsil ishlab chiqarishda har xil 
chiqindilaridan (zardob, go’sht qoldiqlari) va parafindan foydalanish mumkinligi tasdiqlangan. 
Hozirgi paytda buning uchun metan va metanoldan foydalanish mumkinligi ham ko’rsatib 
o’tilgan. 
Keyingi vaqtda mikrob biotexnologiyasining rivojlanishi immobillashgan (maxsus 
sorbentlarga bog’langan) fermentlar va mikroorganizmlar tayyorlash texnologiyalarini 
yaratilishi bilan uzviy bog’liq bo’ldi. Immmobilizasiya qilingan fermentlarni har xil 
jarayonlarda ishlatilishi (fermentlar muxandisligi) bu biokatalizatorlardan foydalanishni yanada 
faollashtirib yubordi. Endilikda fermentlar bir marotaba emas, bir necha marotaba (hatto  bir 
necha oylab) ishlatiladigan bo’lib qoldi.  
Mikroorganizmlar faoliyati va imkoniyatidan foydalanish, ularni hosildor turlarini 
(shtammalarini)  yaratish bilan bog’liq. Bunday vazifani mikrobiologlar  bilan  uzviy 
hamkorlikda  genetiklar va gen muxandisligi usullaridan xabardor bo’lgan boshqa 
 
mutaxassislar amalga oshiradilar. Mikrob preparatlarini ishlab chiqarishni  faollashtirishning 
yana bir yo’li ikki yoki undan ortiq bo’lgan, biri-ikkinchisini faolligini oshirib beraoladigan 
(simbiozda ishlaydigan) mikroorganizmlar assosiasiyasidan foydalanishdir. Bu yo’l hozirgi 
vaqtda fermentlar, antibiotiklar, vitaminlar va metan gazi olishda hamda oqova suvlarni tozalash 
jarayonlarida keng qo’llanilib kelinmoqda.  
Mikrob biotexnologiyasining asosini mikrob faoliyati tashkil qilar ekan, faol 
mikroorganizmlarni saqlash, (eng avvolo faglardan va tashqi muhit ta’siridan) sharoitlarini 
aniqlash eng muhim vazifalardan biridir.  
YUqorida aytib o’tilganlar, mikrob biotexnologiyasining rivojlanishi bir qator o’ta muhim 
muommolarini echish bilan bog’liq bo’ladi va bu muommolarni  echishda na faqat 
mikrobiologlar, biokimyogarlar, biotexnologlar, balki muxandislar va texnologlar ishtirok 
etishlari zarur bo’ladi.  
Bu esa, mikrob biotexnologiyasi fanini yaxshi o’zlashtirib olish uchun yuqorida eslab 
o’tilgan fanlardan xabardor bo’lmoqlikni taqazo etadi.