Bir millətik, iki dövlət Eyni arzu, eyni niyyət
Yüklə 6,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
Azərbaycan – Türkiyə münasibətləri II beynəlxalq elmi konfransının materialları 29
Türkiye ile Azerbaycan arasında 2010 yılında kurulan Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi (YDSK), iki ülke arasındaki işbirliğinin tüm veçheleriyle ele alınmasına imkân tanıyan en üst düzey siyasi diyalog mekanizmasıdır. Şubat 2016’da Azerbaycan’da yapılacak iken ülkemizde yaşanan menfur terör saldırıları nedeniyle ertelenen YDSK 5. Toplantısı için yeniden belirlenen 15 Mart tarihinden hemen önce yine benzer bir terör saldırısının vuku bulması nedeniyle, Cumhurbaşkanı Aliyev Ankara'yı ziyaret etmeye karar vermiştir. Böylece, Beşinci YDSK toplantısı 15 Mart 2016 tarihinde Bakü yerine Ankara’da gerçekleştirilmiş; toplantı sonunda yapılan basın toplantısında Cumhurbaşkanı Aliyev tarafından Azerbaycan ve Türkiye’nin her zaman birbirinin yanında olduğunun vurgulanması Bakü’nün iki ülke ilişkilerine atfettiği özel önemi teyit etmiştir. Toplantı vesilesiyle Ortak Bildiri’nin de aralarında bulunduğu 6 belge imzalanmıştır[30]. YDSK 5. Toplantısı böylece, gelenek haline gelmiş ziyaretlerin müstesna bir örneği olarak uzun yıllar hafızalardan silinmeyecek şekilde Türkiye-Azerbaycan ilişkilerinin geldiği düzeyi gösteren en önemli örneklerden biri olarak, tamamlamak üzere olduğumuz çeyrek asırlık dönemdeki yerini almıştır[31]. Azerbaycan, Türkiye’nin Kafkasya’ya bakışında bir öncelik ve belirleyiciliğe sahiptir. Azerbaycan, Türkiye için, etnik ve kültürel bağların yanı sıra, bölgesel dengelerin belirlenmesi, Kafkasya ve Hazar civarındaki doğal kaynaklardan pay alabilme ve diğer bölge aktörleri üzerinde etkinlik kurabilme adına büyük önem arz etmiştir. Bu bağlamda Azerbaycan, Türkiye’nin Kafkaslardaki stratejik ortağıdır. 2012 senesinde de bu stratejik ortaklık her iki ülke yöneticileri tarafından devam ettirilmiştir. Çok boyutlu Türkiye-Azerbaycan ilişkilerini değerlendirirken bu ilişkilerin başında hiç kuşkusuz ekonomik ve ticari ilişkilerin geldiği görülmektedir[32]. 2012 yılının iki ülke adına en önemli olayı, 2011 senesinin sonunda ön mutabakatı gerçekleştirilen Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı Projesi’nin (TANAP) 26 Haziran tarihinde Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile Başbakan Recep Tayyip Erdoğan tarafından imzalanmasıydı[33]. TANAP, Azerbaycan’dan çıkan doğalgazın Gürcistan’dan geçip Türkiye üzerinden satılmasını öngören yaklaşık 7 milyar dolarlık dev bir projedir. Projede Türkiye’nin yüzde 20’lik, Azerbaycan şirketi SOCAR’ın ise yüzde 80’lik ortaklık payı bulunmaktadır. 2012 senesinde bir diğer bir kayda değer gelişme ise Azerbaycan’ın PETKİM’e 5 milyar dolarlık yatırım yapması olmuştur, bu miktarın önümüzdeki senelerde 17 milyar dolara ulaştırılması öngörülmektedir[34]. 2012 senesinde cereyan eden başka bir önemli gelişme de Azerbaycan’ın tatil beldesi Gebele kentinde Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ile Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in başkanlık ettiği Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi toplantısı ve bu toplantıda çeşitli alanları kapsayan 8 anlaşmanın imzalanmasıydı[35]. 28 Kasım’da ise Erzurum’da Türkiye-Azerbaycan-İran Dışişleri Bakanları Üçlü Toplantısı gerçekleşmiş ve toplantıda ikili ilişkilerle birlikte bölgesel konular ve iş- birliği imkânları tartışılmıştır[36]. Mevcut globalleşen dünyada, en uygun ayakta kalma yolu, bölgesel işbirliğinin arttırılması, karşılıklı yararlılık prensibi temelinde yeni politik ve ekonomik ilişkilerin kurulmasıdır. Günümüzde birçok Azerbaycan şirketi, aynı zamanda Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi (ARDNŞ) Türkiye ekonomisinin çeşitli sektörlerine yatırım yapmakta ve kendi faaliyet alanlarını genişletmektedir. ARDNŞ`in yatırım kapasitesi yaklaşık 5 milyar Dolar’dır. Askeri alanda işbirliği, 16 Ağustos 2010’da imzalanan “Strateji ortaklık ve karşılıklı yardım ile ilgili” anlaşmadan sonra yeni aşamaya geçmiştir. Askeri silah ve mühimmat ortak üretimi, dinamik şekilde gelişen karşılıklı ilişkilerin lojistik sonucudur. Bu, Azerbaycan’ın askeri sanayi kurumunun gelişimine ivme kazandıracak ve ülkenin askeri gücünün artmasına yardım edecektir. Her iki devlet arasında mevcut politik ve ekonomik ilişkiler, onları bölgesel jeopolitiğin temel “aktör”lerine dönüştürmüştür. Enerji projelerinin gerçekleştirilmesi, Azerbaycan’ın desteği ve aktif katılı- mı sonucunda mümkün olmuştur. Türkiye`den geçen petrol ve doğalgaz boru hatları aracılığıyla Azerbaycan, hem enerji kaynaklarını dünya piyasasına çıkarmakta hem de merkezi Asya ülkelerinin doğal kaynaklarının taşındığı transit geçiş noktası olmaktadır. Azerbaycan ve Türkiye arasındaki karşılıklı inanç ve güven, dostluk ve kardeşlik de global projelerin gerçekleştirilmesine olanak sağlayan temel etkendir. Onlar Avrupa’nın enerji güvenliğinin temel elementleridir. Bakü-Tiflis-Kars demiryolu hattının yapımı ve yakın gelecekte kullanıma açılması, tarihi İpek Yolu’nun yenilenmesini ve bölgenin yeni nakliye koridoruna dönüşmesini öngörmektedir. Bölgenin gelecek gelişimi için zaruri olan bu proje iki taraf arasındaki taşımalarda mevcut zorlukları giderecektir[37]. Bu proje sadece iki ülke arasındaki Azərbaycan – Türkiyə münasibətləri II beynəlxalq elmi konfransının materialları 30
yük taşıma potansiyelini artırmakla kalmayıp aynı zamanda ulaştırma bağının kurulmasına vesile olmakla beraber, medeniyetlerin kavuşması gibi önemli görevler üstelenecektir[38]. Öte yandan, Azerbaycan-Türkiye kültürel ilişkilerinin gelişmesinde iki ülke arasında yapılan öğrenci değişimi, karşılıklı olarak televizyon ve radyo yayınları da önemli rol oynamaktadır. Çağdaş dönemde Haydar Aliyev tarafından temeli atılan Azerbaycan-Türkiye kültürel ilişkileri günümüzde oldukça hızlı bir tempoyla gelişmektedir, bunu devlet ve hükümet başkanları düzeyinde, toplumlar ve diasporaların işbirliği çerçevesinde yapılan etkinlikler de teyit etmektedir. 9 Mart 2007’de Haydar Aliyev Sarayı’nda Dünya Azerbaycan ve Türk Diaspora Teşkilatları Başkanları 1. Forumunun açılışı yapılmıştır. Foruma 48 ülkeden toplam 513 kişi katılmıştır. Forumda Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Türkiye Başbakanı Recep Tayip Erdoğan da bulunmuşlardır[39]. Bugün çok sayıdaki Azerbaycanlı öğrenci Türkiye Cumhuriyeti’nin çeşitli eğitim kurumlarında öğrenim görmektedir. Türkiye’ye öğrenim görmeye giden öğrenci sayısı her yıl artmaktadır. Eğitim alanında ilişkilerin genişlemesi, her iki ülkenin gençleri arasındaki sıkı ve yararlı ilişkilerin gelişmesini sağlamaktadır. Birbiriyle sürekli irtibatta olan gençlerin gelecekte her iki ülke hayatında yönetici güce dönüşeceği göz önünde bulundurulduğunda, bu ilişkilerin Azerbaycan-Türkiye işbirliğinin geleceği için önemi anlaşılmaktadır. Azerbaycan-Türkiye ilişkilerinde iki ülkenin medya kurumları arasındaki ilişkiler, özel önem taşımaktadır. Türkiye televizyonları, Bakü`deki temsilcilikleri ile ülkemizin toplumsal-politik yaşamının detaylı şekilde Türkiye’ye aktarılmasında büyük çaba harcamaktadır. Bu başarılar, her iki tarafı da daha sıkı ve özverili faaliyet göstermeye teşvik etmektedir. Aynı zamanda, son yıllar zarfında her iki devletin beyin merkezleri arasında da sıkı işbirliği yapılmaktadır. Bu işbirliğinin bariz örneği Azerbaycan Cumhurbaşkanı yanında Strateji Araştırmalar Merkezi ile Türkiye’nin bir takım strateji merkezleri, özellikle Dışişleri Bakanlığı yanında Stratejik Araştırmalar Merkezi ile aktif şekilde gerçekleştirilen ortak projelerin sayısının durmadan artmasıdır. Bu da, global tehdit ve fırsatlar için birlikte faaliyet stratejisi belirlemesi için zemin oluşturmaktadır. Bilimsel ilişkilerin ve koordinenin arttırılması bundan sonra da yükselen çizgide devam etmeli, yeni başarıların kazanılması için ortak çabalar daha da artırılmalıdır. Azerbaycan-Türkiye ilişkilerini kısa bir makale kapsamında anlatmak, elbette, imkânsızdır. Bu kitap da anlatılan çağırıları cevaplama misyonunu kendi üzerine almakta ve her iki devlet arasındaki mevcut ilişkilerin çeşitli alanlarda geliştirilmesi için öneriler sunmaktadır[40].
3.1. Ekonomik ve Ticari İlişkiler Azerbaycan Kafkasların, ekonomik ve ticari açıdan, en hızlı ve istikrarlı biçimde büyüyen ülkesidir. Siyasi istikrarla da desteklenen bu ekonomik ve ticari yapı, Azerbaycan’ın Kafkasya’daki ve eş zamanlı olarak küresel alandaki konumunu güçlendirmektedir[41]. 2015 yılında Türkiye’nin Azerbaycan’a ihracatı 1,9 milyar ABD Doları, Azerbaycan’dan ithalatı ise 1,6 milyar ABD Doları olmuştur[42]. 2016’nın ilk dokuz ayında ise 1 milyar Dolar (821 milyon Dolar ihracat, 179 milyon Dolar ithalat) olmuştur[43]. Türkiye, Azerbaycan'a yapılan petrol dışı doğrudan yabancı yatırım stoğu bakımından 1. sırada bulunmaktadır. Azerbaycan Ekonomi Bakanlığı verilerine göre, ülkede yaklaşık 2.700 Türk şirketi faaliyette bulunmaktadır. Azerbaycan'daki Türk şirketlerinin yatırımları ağırlıklı olarak enerji, telekomünikasyon, bankacılık/sigorta, ulaştırma, gıda ticareti, tekstil, eğitim, mobilya ve inşaat malzemeleri sektörlerine yoğunlaşmıştır. Türk firmalarının bugüne dek Azerbaycan'daki yatırımları, 6 milyar doları enerji sektöründe olmak üzere toplam 9 milyar doları bulmuştur. Azerbaycan'da yatırım yapan işadamlarımız 25 bin kişiye istihdam sağlamaktadır. 2015 yılında Türk müteahhitlik firmaları 686 milyon ABD Doları tutarında iş üstlenmişlerdir[44]. Öte yandan, Türkiye’de 2015 Aralık ayı itibarıyla Azerbaycan sermayesine sahip 1771 şirket faaliyet göstermektedir[45].
Türkiye, Azerbaycan’ın en çok yatırım yaptığı ülkedir. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası verilerine göre Azerbaycan'ın Türkiye'deki doğrudan yatırımları 2012 yılında 339 milyon, 2013 yılında ise 191 milyon Dolar olmuştur. Bunun yanı sıra, sadece SOCAR'ın 2013-2020 döneminde Türkiye'de 17- 20 milyar dolar Yüklə 6,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|