Bir millətik, iki dövlət Eyni arzu, eyni niyyət

Azərbaycan – Türkiyə münasibətləri II beynəlxalq elmi konfransının materialları 

31 

 

yatırım  yapması  beklenmektedir.  Bununla  birlikte,   Türkiye-  Azerbaycan  girişimcilerinin,  üçüncü  ülkeleri  de 

içerecek şekilde ortak yatırımlara yönelmeleri gündemde bulunmaktadır. 

 

Azerbaycan son dönemde petrol dışı sektörünü geliştirmeye büyük önem atfetmekte ve bu alanda da 

olumlu  sonuçlar  almaktadır.   Türkiye'nin  birikimi  ve  imkânları  da,  bu  sürece  katkı  yapmasına  uygundur. 

Özellikle, tarım, gıda imalatı, inşaat, kimya sanayii, tekstil, turizm gibi petrol dışı sektörlerde ortak çabaların 

arttırılması ve işadamlarımızın  güçlü ortaklıklar  temelinde bu  alanlarda daha fazla yatırım yapmaları olumlu 

ve isabetli bir gelişme teşkil edecektir. İktisadi ilişkilerin daha da pekiştirilmesi ve ileriye götürülebilmesi için 

ulaştırma altyapısı, taşımacılık, gümrükler, sosyal güvenlik ve insanlar ile malların serbest dolaşımı gibi birçok 

alanda yapılacak işler bulunmaktadır[46]. 

Öte  yandan,  TİKA’nın  2015’te  Azerbaycan’da  gerçekleştirdiği  projelerin  tutarı  3,2  milyon  Dolar  olup, 

2002’den günümüze projelerin toplam değeri 22 milyon Dolar’a ulaşmıştır[47]. 

3.1.1. Karma Ekonomik Komisyon Toplantıları Mekanizması 

Türkiye  ile  Azerbaycan  arasındaki  ekonomik  ve  ticari  ilişkiler  Karma  Ekonomik  Komisyonu  (KEK) 

toplantıları mekanizması çerçevesinde ele alınmaktadır. Bu çerçevede 2014 yılında Ankara'da KEK Toplantısı 

icra edilmiş ve protokol imzalanmıştır[48].  

2 Kasım 1992 tarihinde Ankara'da imzalanan Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti 

Hükümeti  Arasında  Ticaret  ve  Ekonomik  işbirliği  Anlaşması'nın  IX.  Maddesi  uyarınca  teşkil  edilen  Türkiye-

Azerbaycan Karma Ekonomik Komisyonu'nun (bundan sonra "Komisyon" olarak anılacaktır) Dördüncü Dönem 

Toplantısı 27-28 Temmuz 2006 tarihlerinde Bakü'de gerçekleştirilmiştir[49].  

Türkiye-Azerbaycan İş Konseyi 

Ülkemizde  Türkiye  Odalar ve  Borsalar  Birliği'ne  bağlı bir  yan  kuruluş  olan  Dış  Ekonomik  İlişkiler  Kurulu 

(DEİK)  şemsiyesi  altında  birleşen  İş  Konseylerinden  birini  de  Türkiye-Azerbaycan  İş  Konseyi  teşkil 

etmektedir. DEİK Genel Kurul toplantısı yakın geçmişte İstanbul'da gerçekleştirilmiş olup, Türkiye-Azerbaycan 

İş Konseyi'nin Türkiye kanadı söz konusu toplantı vesilesiyle yenilenmiştir[50]. 

3.2. Türkiye - Azerbaycan Siyasi İlişkileri 

Türkiye  ile  Azerbaycan,  iki  ülke  arasında  eşine  rastlanamayacak  nitelikte  bir  kardeşlik  bağına  sahiptir. 

Gazi  Mustafa  Kemal  Atatürk'ün  “Azerbaycan'ın  sevinci  bizim  sevincimiz,  kederi  bizim  kederimizdir”  demek 

suretiyle,  Umum  millî  lider  Haydar  Aliyev'in  ise  “Biz  bir  millet,  iki  devletiz”  ifadesiyle  veciz  şekilde 

tanımladıkları bu kardeşlik bağı gerçekten çok özgündür[51]. 

Türkiye  ile  modern  Azerbaycan  arasındaki  siyasi  ilişkiler  ilk  kez  Azerbaycan  Halk  Cumhuriyeti'nin  28 

Mayıs  1918  tarihinde  bağımsızlığını  ilan  etmesinden  sonra  başlamıştır[52].  1918  yılında  Nuri  Paşa 

komutanlığındaki  Türk  Kafkasya  İslam  Ordusu’nun  uzun  mücadele  ve  savaşlar  vererek  Bakü’yü  kurtarması 

Azerbaycan için önemli bir dönüm noktası olmuştur. Azerbaycan halkının lideri Haydar Aliyev’in vurguladığı 

üzere: “Türk ordusunun Azerbaycan’a, Bakü’ye gelmesi, Azerbaycan’ı Taşnakların saldırısından kurtarması her 

Azerbaycanlının  kalbinde  yaşıyor.  Azerbaycan  halkı,  işte  o  acılı  dönemde  Türk  halkının  yaptığı  yardımı  asla 

unutmayacaktır.” [53] 

Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin açılmasının hemen ardından, güven  mektubu  TBMM Başkanı Mustafa 

Kemal Paşa tarafından imzalanan Memduh Şevket Esendal’ın, 1920 yılında TBMM Temsilcisi olarak Bakü'ye 

atanması  da  tarihi  bir  gelişme  teşkil  etmiştir.  Aynı  şekilde,  Azerbaycan  Hükümeti  de  İbrahim  Abilov’u 

Ankara'ya Temsilci olarak atamış, Abilov güven mektubunu TBMM  Başkanı Mustafa Kemal Paşa'ya 14 Ekim 

1921'de  sunmuştur.  Mustafa  Kemal  Paşa  bu  törende  yaptığı  konuşmada,  ülkelerimiz  arasındaki  kardeşlik 

bağını “Azerbaycan Türklerinin dertleri kendi dertlerimiz ve sevinçleri kendi sevinçlerimiz olduğu için onların 

muratlarına  nail  olmaları,  hür  ve  müstakil  olarak  yaşamaları  bizi  pek  ziyade  sevindirir”  sözleriyle  ifade 

etmiştir.  18  Ekim  1921  tarihinde  Azerbaycan'ın  Ankara  Temsilciliğinin  açılışında  da  Azerbaycan  bayrağı 

göndere bizzat Mustafa Kemal Paşa tarafından çekilmiştir[54]. 

İki cumhuriyet arasında resmi ilişkiler Azerbaycan daha Sovyetler Birliği üyesi olduğu dönemde kuruldu. 

1967  senesinde  Türkiye  Cumhuriyeti  Başbakanı  Süleyman  Demirel  ve  1969  yılında  Türkiye  Cumhuriyeti 

---

Azərbaycan – Türkiyə münasibətləri II beynəlxalq elmi konfransının materialları 

32 

 

Cumhurbaşkanı  Cevdet  Sunay’ın  Bakü  ziyaretleri  bu  ilişkilerin  niteliğinin  belirlenmesinde  önemli  rol 

oynamışlardır[55]. 

2017  yılında  26.  yılını  kutladığımız  Azerbaycan’ın  yeniden  bağımsızlığının  18  Ekim  1991  tarihinde  ilan 

edilmesinden sonra, bunu ilk tanıyan devlet 1918 yılında olduğu  gibi yine Türkiye Cumhuriyeti olmuş ve iki 

ülke  arasında  14  Ocak  1992'de,  “Diplomatik  İlişkilerin  Yeniden  kurulmasına  İlişkin  Anlaşma” 

imzalanmıştır[56]. 

Diplomatik  ilişkilerin  kurulması  iki  ülke  arasında  karşılıklı  ilişkilerin  gelişmesi  için  geniş  olanaklar 

sunmuştur.  Cumhurbaşkanı  Turgut  Özal’ın  1-3  Mayıs  1992  tarihlerinde  yaptığı  ziyaret  ve  bu  kapsamda 

imzalanmış Ortak Bildiri, karşılıklı ilişkilerin temel ilkelerini ve gelişme doğrultularını tespit etmiştir. İki devlet 

karşılıklı  yarara  dayalı  işbirliği  ilkelerini  temel  alarak  kararlı  adımlar  atmaya  başlamıştır.  Türkiye,  bağımsız 

devlet  kuruluşu  yoluna  giren  Azerbaycan  Cumhuriyeti’nin  çabalarını  destekleyerek  çok  yönlü  ilişkilerin 

gelişmesine önemli yardımda bulunmuştur[57]. 

Azerbaycan,  sadece  25  yıllık  kısa  süre  zarfında  kendini  yeniden  inşa  etmiş,  71  yıllık  zor  bir  dönemin 

ardından, uluslararası arenada hak ettiği konuma ulaşmıştır. Bu başarılar şüphesiz Umum Milli Lider, rahmetli 

Haydar Aliyev ve Cumhurbaşkanı Sayın İlham Aliyev'in ortaya koyduğu vizyon ve iradenin sonucudur. 

Bugün  gelinen  noktada,  Türkiye-Azerbaycan  ilişkileri  “stratejik  ortaklık”  düzeyine  ulaşmıştır.  2011 

yılından bu yana gerçekleştirilmekte olan “Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi” toplantıları, ilişkilerin her 

alanda  daha  da  derinleşmesine  katkı  sağlamaktadır.  Azerbaycan  ile  Türkiye  arasında  gerçekleştirilen  üst 

düzey  ziyaretler  ve  her  alandaki  teknik  temaslar  yoğunluğunu  korumakta,  iki  ülke  Bakanlıkları  arasında 

oluşturulan heyetler dönemsel toplantılarda görüş alış verişinde bulunmaktadır. 

İki  ülke  arasında,  kardeşlik  ve  karşılıklı  güven  temelinde  şekillenen  siyasi,  ekonomik,  ticari,  kültürel  ve 

askeri işbirliği, iki ülkenin hedeflediği başarılara birlikte ulaşmasını kolaylaştırmaktadır. Türkiye ve Azerbaycan, 

sahip  oldukları  imkân  ve  kabiliyetleri,  aynı  zamanda,  daha  müreffeh,  daha  adil  bir  dünyanın  teşkili  için  de 

seferber  etmiş  durumdadırlar.  Ülkelerimiz  bu  amaçla,  başta  Birleşmiş  Milletler  olmak  üzere  uluslararası  ve 

bölgesel kuruluşlarda yakın işbirliği içinde çalışmaktadır.  

İki kardeş ülke, ekonomik ve diğer tüm imkânlarını beşeri derinlikleriyle bütünleştirip, bölgesel ve küresel 

refah  ile  huzura  hizmet  etmektedir.  Bunun  en  güzel  örneği,  geliştirdiğimiz  ortak  projelerdir.  Bakü-Tiflis-

Ceyhan  petrol  boru  hattıyla  başlayan,  Bakü-Tiflis-Erzurum  doğalgaz  boru  hattıyla  devam  eden  “barış  ve 

refah” koridorumuz, Bakü-Tiflis-Kars demiryoluyla yeni bir boyut kazanacaktır. Artık “21. Asrın Projesi” olarak 

adlandırılan, Hazar doğalgazını Batı Avrupa'ya nakledecek olan Güney Gaz Koridoru projesi de, yine Türkiye 

ve  Azerbaycan'ın  imzasını  taşımaktadır.  Söz  konusu  projenin  belkemiğini  oluşturan  TANAP  projesinin  inşası 

planlandığı şekilde hızla devam etmektedir. 

Türkiye ve Azerbaycan bu projelerle yetinmemekte, uluslararası barış çabalarına da aktif biçimde destek 

olmaktadır.  Bugün,  Afganistan'da  NATO  Komutasında  yer  alan  iki  ülke  birlikleri,  aynı  çatı  altında,  tarih 

boyunca olduğu üzere omuz omuza görev yapmaktadır. Her  iki ülke bu şekilde, kalbi yakınlık içinde olduğu 

Afganistan'ın  istikrarına  ve  küresel  güvenliğe  katkı  sağlamaktadır.  Terörle  mücadele  alanındaki  uluslararası 

çabaların ön safında yine Türkiye ve Azerbaycan bulunmaktadır.  

Çok  kültürlülük  ve  hoşgörüye  dayalı  iki  ülke  toplumsal  dokusu  her  türlü  aşırıcılıkla  mücadelede  tüm 

dünyaya  örnek  teşkil  etmektedir.  Türk  dünyasının  genlerine  işleyen  ve  en  güzel  örneklerini  Türkiye  ile 

Azerbaycan'da bulabileceğimiz bu gelenek, günümüzde giderek artmakta olan yabancı düşmanlığı, ırkçılık ve 

ayırımcılık  akımlarının  karşısındaki  en  ilkeli  ve  anlamlı  duruştur.  Bu  çerçevede  2016  yılının  Azerbaycan'da 

“multikültüralizm yılı” ilan edilmesi,  Azerbaycan'ın Medeniyetler İttifakı 7. Küresel Forumu'na, Türkiye'nin ise 

ilk kez düzenlenmiş olan Uluslararası İnsani Zirve'ye 2016 yılında ev sahipliği yapması anlamlıdır. Türkiye ve 

Azerbaycan'ın “Refaha ve barışa ortak olmak” şeklinde özetlenebilecek olan yaklaşımı, karşılıklı yarara dayalı 

işbirliğinin genişleyen halkalar  şeklinde yayılmasını ve özellikle bölgenin kaderini olumlu yönde değiştirmeyi 

hedeflemektedir[58]. 

Bir  diğerinin  egemen  eşitliğine  karşılıklı  saygı  temeline  dayanan  Türkiye-Azerbaycan  ilişkileri  sadece 

siyasi  alanda  değil;  ekonomi,  ticaret,  eğitim,  ulaştırma,  telekomünikasyon,  tarım,  sosyal  güvenlik,  sağlık, 

kültür,  bilim,  turizm  gibi  her  alanda  gelişmeyi  sürdürmektedir.  İki  ülke  arasındaki  ilişkilerin  ahdi  temelini 

---