Azərbaycan – Türkiyə münasibətləri II beynəlxalq elmi konfransının materialları
402
Türkiye ve Azerbaycan kültür stratejistleri her iki ülkenin ortak hedeflerine rağmen ülkelerindeki stratejik
arayışları izleyemedikleri gibi bu gelişmelerin izlenildiğinin de izleyememektedirler.
Bu açıklamada altı çizilecek husus Türkiye’de halk inançları alanında yapılan çalışmaların sofistik
boyutunun olmayışı, bu ihtiyacın giderilmesi gerektiğinin anlaşılmayışı ve bu ihtiyacı duyup uğraş veren
çalışmaların farkında olunamaz iken, Türkiye ile gizli açık kültür savaşında olan ülkelerin de bilinememiş
olmasıdır.
Türk halk inançlarının, belirtilene ilaveten bir de özelde sofistik boyutu olduğu gibi, Türk halk inanç
sofizmi ile Türk mitolojisi sanıldığı veya iddia edildiği gibi felsefesiz de değildir. Türk halk inançlarının içerdiği
konular ve konuların mahiyeti ile mitolojinin kapsamına giren konuların müşterekliği yok sayılamaz. Her iki
disiplinin konu başlıklarını ve devamlılık arz ettiklerini ayrı bir çalışmamızda ele almayı düşünüyoruz.
Sonuç
Türkiye-Azerbaycan mitoloji çalışmalarının halk inançları kültürü bağları daha güçlendirilmelidir. Halk
inançlarının Mitolojinin tasavvufî boyunu ile ilgili çalışmalar da yoğunlaştırılıp çalışmaların sofistik boyutu
güçlendirilmelidir.
Kaynakça
1.
Rövşen Alizade, “Türk Şamanlığı ve Epik Geleneğin ‘Tanrı Oğlu’ Motifi”, Türk Dünyası Araştırmaları,
Şubat 2016, S. 220, s. 199-213
2.
Yaşar Kalafat, “Günümüz Türk Kültür Dünyasında Mitoloji Çalışmaları”, Türk Yurdu Şubat 2016, S.342,
s. 69-76
3.
Yaşar Kalafat, “Halk Biliminin 40.yılında Türkiye Türkoloji’sine Stratejik Bakış”, VIII. Milletlerarası
Türkoloji Kongresi, (30 Eylül-04 Ekim 2013,İstanbul) Bildiri Kitabı- III (Yayına Haz. Mustafa Özkan-E. Doğan),
İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi yayınları, İstanbul, 2014, s. 617-621.
4.
Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türk Folklor Araştırmaları,(1949-1980), 366 sayı çıkmıştır,
5.
Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türk Folklorundan Derlemeler, 1980’li yıllarda yılda 2 sayı olarak çıkmıştır.
Azərbaycan – Türkiyə münasibətləri II beynəlxalq elmi konfransının materialları
403
RUSİYALI ŞƏRQŞÜNAS İ.N.BEREZİNİN “DAĞISTANA VƏ ZAQAFQAZİYAYA SƏYAHƏT” ƏSƏRİNDƏ DƏRBƏND
VƏ BAKI ŞƏHƏRLƏRİNİN SOSİAL - MƏDƏNİ HƏYATININ TƏSVİRİ
DESCRIPTION OF CULTURAL - SOCIAL LIFE OF DERBENT AND BAKU CITIES IN RUSSIAN ORİENTALİST
İ.V.BEREZİN'S WORK “TRAVEL TO DAGESTAN AND TRANSCAUCASİA”
Bəxtiyar Məhərrəmov
Gəncə Dövlət Universitetinin doktorantı
Xülasə
Cənubi Qafqazın və bu bölgənin böyük bir hissəsini əhatə edən Azərbaycan tarixinin ən əhəmiyyətli,
aktual və mürəkkəb dövrlərdən biri də XVIII-XIX əsrlər dövrüdür. Bu regionun daha çox mürəkkəb və
mübahisələr doğuran mərhələlərdən biri olan bu dövr, Cənubi Qafqazın siyasi geriləmə tarixi və bölgənin
Rusiya tərəfindən işğalı dövrü olaraq xarakterizə olunur. XVIII-XIX əsrlərdə Cənubi Qafqaza səyahət etmiş
səyyahların və missionerlik fəaliyyəti ilə məşğul olmuş şəxslərin əsərlərində bu bölgənin siyasi tarixi, sosial-
iqtisadi və mədəni həyatı ilə bağlı əks olunan təsvirlər regionun öyrənilməsi üçün əhəmiyyətli rola malikdir.
Cənubi Qafqazın və Azərbaycan tarixinin XVIII-XIX əsrlər dövrünün tədiq olunmasında rus səyyahlarının
əsərləri əhəmiyyətli mənbələrdən hesab olunur. Bu əsərlər içərisində İlya Nikolayeviç Berezinin
“Səyahətnamə”si xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Rus şərqşünası İlya Nikolayeviç Berezinin “Dağıstan və Cənubi
Qafqaza səyahət” əsərində Cənubi Qafqazın, o cümlədən Azərbaycanın siyasi həyatı, şəhərləri, sosial-iqtisadi
və mədəni həyatı əks olunmuş, həmçinin bölgənin tarixi və siyasi coğrafiyası mənbələrə istinadən təsvir
edilmişdir.
Açar sözlər: İ.N.Berezin, “Dağıstana və Zaqafqaziyaya səyahət” əsəri, Dərbənd, Bakı, sosial-mədəni həyat,
memarlıq abidələri
Abstract
One of the most important, pressing and complicated periods in the history of the South Caucasus,
which covers a large part of the South Caucasus and this region, is the 18th-19th centuries. This period which
is one of the more complicated and controversial stages of the region, is characterized as the history of the
political lagging in South Caucasus and the occupation of the region by Russia. In the works of travelers and
missionaries who have traveled to the South Caucasus in the 18th-19th centuries, images reflecting the
political history, socio-economic and cultural life of this region play an important role in studying the region.
The works of Russian travelers are considered as important sources in the investigation of the South
Caucasus and the history of Azerbaijan in the18th-19th centuries. Among these works, Ilya Nikolayevich
Berezin's “Travel book“ is of particular importance. Russian Orientalist Ilya Nikolayevich Berezin's “Travel to
Daghestan and the Transcaucasia” based on the sources depicts the political life of the South Caucasus,
including the cities of Azerbaijan, socio-economic and cultural life, as well as historical and political
geography of the region.
Key words: I.N.Berezin, “Travel to Dagestan and Transcaucasia”, Derbent, Baku, social and cultural life,
architectural monuments
Giriş
XIX əsrin birinci yarısında da Rusiyanın Cənubi Qafqazda missionerlik fəaliyyəti və elmi-strateji
araşdırmaları davam etmişdir. Cənubi Qafqaz tamamilə Çar Rusiyası tərəfindən işğal olunduqdan (1828)
sonra, bu bölgənin təbii qaynaqlarını, iqtisadi vəziyyətini və strateji xüsusiyyətlərini öyrənmək üçün Çar
Rusiyasının hakim dairələri tərəfindən rus tədqiqatçıları, səyyahları, siyasi və dini missionerləri bu bölgəyə
göndərilməsi davam etmişdir. Bu cür şəxslərdən biri də tanınmış şərqşünas alim, türkoloq və səyyah İlya
Nikolayeviç Berezindir. Müəyyən missiyanı yerinə yetirən Berezin də əsasən Cənubi Qafqazın Xəzər sahili
əraziləri haqqında, bu bölgənin tarixi, mədəniyyəti, şəhərləri, memarlıq abidələri və əhalinin həyat tərzi
haqqında öz əsərlərində olduqca qiymətli məlumatlar vermişdir.