Bismillahir-Rəhmanir-Rəhim
Yüklə 4,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
23 düzgündür. Dönəmin inkişafı xarici amillərlə bağlıdırsa, bu materialist bir baxışdır. Digər bir tərəfdən, haqqında danışılan nəzəriyyə xarici gerçəkliyə ziddir. Çünki bəşər həm mənəvi, həm də maddi baxımdan təkamüldədir. Hər bir əsr özündən əvvəlki əsrin təcrübələrindən faydalanır və onu inkişaf etdirərək irəli aparır. Sual: 22. Materialistlər dünyanın sonu haqqında nə düşünür? Cavab: Materialistlər bəşər tarixinin gələcəyi ilə bağlı dörd nəzəriyyə irəli sürmüşlər. Bu nəzəriyyələrin hər birinin bəşəriyyəti səadətə çatdıracağı bildirilir: 1. Bəşəriyyətin elmi-texniki tərəqqinin vasitəsi ilə xoşbəxtliyə çatması; 2. Qanunları dəyişmək yolu ilə parlaq gələcəyin əldə olunması; 3. Yer üzünün birqütblü edilməsi yolu ilə xoşbəxtliyin təmini; 4. Materializm baxımından parlaq gələcəyin təsviri. Sual: 23. Bəşəriyyət yeni texnologiyalar vasitəsi ilə xoşbəxt ola bilərmi? Cavab: Bəziləri belə düşünürlər ki, bəşəriyyətin yalnız maddi dirçəlişi cəmiyyətin səadətə və rifaha çatmasını təmin edə bilər. Bu baxışa əsasən, bir o qədər də uzaq olmayan gələcəkdə bəşəriyyət xoşbəxtliyə qovuşasıdır. Uyğun baxışa cavab olaraq deyə bilərik ki, elm bəşəriyyəti xoşbəxt etmək, ədaləti təmin etmək gücündə deyil. Bəli, elm və texnika inkişafdadır. Amma bu inkişaf insanı yalnız maddi baxımdan təmin edə bilər. Amma ədalətli bir quruluşda maddi təminat varsa, xoşbəxtlik də var. Әdalətsiz qurluşda isə maddi təminat həlledici rol oynamır. Bəşəriyyət öz yolunu təkcə maddi baxımdan azmamışdır. Әlbəttə, problem təkcə maddi durum olsaydı, elm və texnika məsələni həll edə bilərdi. Әslində isə tamam başqa amillər var: Cilovlanmayan nəfs istəkləri; şəhvət və qəzəb; tamahkarlıq; məqampərəstlik; üstünlük istəyi; ləzzət ardınca qaçmaq. Bir sözlə, bütün bəşərin yoluxduğu nəfspərəstlik! Buna görə də elm bəşəriyyətin ən böyük düşməninə çevrilmişdir. Doğurdan da, elm çıraqdır. Amma bu çıraqdan hansı yolda istifadə olunması mühümdür. Elm yanacağı ağıl olan bir çıraqdır. O hədəfi müəyyənləşdirmir, sadəcə, hədəfə çatmaq üçün vasitədir. 24 Yenə də Vill Dorantın məşhur sözü yada düşür. “Biz texnika baxımından güclənmişik, məqsəd baxımından yoxsullaşmışıq.” Bu səbəbdən də elm və texnologiya zalım hökumətin ixtiyarına verildikdə bəşəriyyət bir sıra problemlərlə üzləşir. O cümlədən bu hökumət: 1. Bəşərin məhvinə aparır; 2. Yalnız varlı təbəqənin rifahı üçün sə`y göstərir; 3. Әdalətsiz olduğundan elm bəşəriyyətə zülm üçün vasitəyə çevrilir. Sual: 24. Dünyanın sonunda liberalizm hakim ola bilərmi? Cavab: Bəzi qərb mütəfəkkirləri iddia edirlər ki, bir gün bütün yer üzündə liberalizm, yəni hərcəhətli azadlıq hakim olacaq. Onlar liberalizmi bəşəriyyət üçün yeganə xilas yolu bilirlər. Liberalizmin mədəni, siyasi və iqtisadi növləri varsa da, adətən, birinci mənadakı liberalizm nəzərdə tutulur. Sual: 25. Tarixin sonu barədə Fokoyama nə düşünür? Cavab: Amerikada yaşayan müasir Yapon yazıçısı Fokoyama tarixin sonunda Hegel tarixinə əsaslanan bir nəzəriyyənin hakim olacağını bildirir. O deyir: Tarix kamilləşməkdədir; Bu təkamül həm mənəvi, həm də maddidir; hər iki kamilləşmə tarixin sonuna aparır; mənəvi kamillik 1806-cı ildə Napoleonun məğlubiyyət dövrünə təsadüf edir; maddi kamillik təxirə düşmüşdür, hazırkı liberalizm dövrü hegel tarixinin sonudur və bəşər xoşbəxtliyinin qaynağıdır. 1 Bu baxışa münasibətdə belə deyə bilərik: 1. Bu nəzəriyyə tarixin sonu ilə bağlı İslam baxışlarını nəzərdən qaçırmışdır. 2. Bu irqçi düşüncə Amerikanın öz xarici və daxili siyasətində xoşbəxtliyə çatdığına və bu xoşbəxtliyi bütün dünyaya dadıracağına inanır. 3. Bu nəzəriyyəyə əsasən,kim qalibdirsə, o da üstündür. Hansı ki, tarixdə bir çox qaliblər zalımlar zümrəsindən olmuşdur. Sual: 26. Marşal Mak Lovhan liberalizm hakimiyyətini necə təhlil edir? Cavab: O dünyanın gələcəyi və liberalizm haqqında belə deyir: 1 “Xarici siyasətdə nəzəri araşdırmalar”, s. 182. 25 a) Әməliyyat və informasiya inqilabı bəşəriyyətin bir-biri ilə rahatca əlaqə saxlamasına səbəb olmuşdur. b) Belə bir yaxınlıq təbii olaraq vahid ümumdünya hökumətinin təşkilini zəruriləşdirir. v) Bu məntəqənin mədəniyyəti və ictimai quruluşu öz hakimiyyətini müəyyənləşdirir. q) Liberalizm düşüncəsi bütün ideologiyalardan daha çox maraq doğurmaqdadır. d) Qalib düşüncə tərzi yayıldıqca digər ideologiyalar və düşüncələr onda həll olacaq. Nəticə: Tarixin sonunda liberal demokratiya ideologiyası qalib ideologiya olacaq. 1 Yuxarıdakı mülahizələrə cavab olaraq deyə bilərik ki, böyük informasiya inqilabına heç bir şübhə yoxdur. Amma bunu da qeyd etməliyik ki, hamının bir-biri ilə əlaqə saxlaya bilməsi xoşbəxtlik deyil. Xoşbəxtliyin digər amilləri və dəlilləri mövcuddur. Liberalizm vahid dünya hökumətinin ehtiyaclarına cavab verə bilmədiyindən belə bir hakimiyyətə iddialı ola bilməz. Demək olar ki, bütün dünya mütəfəkkirləri yalnız dünya və insan həqiqətini özünə ehtiva edən bir məktəbin ümumbəşəriliyinə inanırlar. Tarixin sonunadək yaşamaq istəyən məktəb dünya və insanı olduğu kimi tanımalı, onları düzgün dəyərləndirməlidir. Liberalizmin də Marksizm kimi problemləri var. Bu iki məktəb insan fitrəti ilə bir araya sığmır. Onlar insanın əslini görməməzliyə vurub, işə ortadan başlamaq istəyirlər. Bu gün qərbin aparıcı ideologiyalarında mövcud olan nöqsanları üzə çıxarmaq asan deyil. Çünki qərbin bər-bəzəkli zahiri insanların göz və qulağını tutmuşdur. Olsun ki, dünyada ən çox nailiyyət qazanmış dövlət Amerikadır. Maddi baxımdan bu ölkə digərlərindən öndədir. Amma doğurdanmı Amerika idealdır? Amerika və qərbin bir çox problemləri var. Bu problemlərdən bəzilərini nəzərdən keçirək: 1. Məqsədsizlik – liberalist ölkələrdə, hətta Amerikada etiraf olunur ki, cəmiyyətə puçluq ruhiyyəsi hakimdir. Yəni gündəmdə “biz hara gedirik”, “biz nə axtarırıq” kimi suallar durur. Bu sayaq ciddi sualları doğuran hakim ideologiyaların cəmiyyət və insanı düzgün dəyərləndirməməsi, mənəviyyata diqqətsizliyidir. 1 Həmin mənbə, s. 271. Yüklə 4,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|