Bmi mashhura

Dissertatsiyaning maqsadi: 
Mazkur mavzuni tanlashimdan asosiy maqsad 
Respublikamizdagi neft va gaz kondensatlariga asoslangan kimyo sanoati 
korxonalari, hamda ulardan samarali foydalanishni o’rganish maqsad qilib olingan. 
Ma’lumki, y
onilg’i energetik resurslar va ulardan samarali foydala
nish
h
isob-kitoblarga 
ko’ra, hozirga kelib, dunyo mamlakatlarining energiyaga bo’lgan ehtiyojlarini qondirish 
uchun yer-dagi organik yonilg’ilar zahirasi taxminan 150 yilga, jumladan, neft 35-40 
yilga, gaz 50 yilga, ko’mir esa 425 yilga etishi aniqlangan.
Ko’mir zahiralari neft va gaz zahiralaridan ikki marta ko’p. Olimlarning fikriga 
ko’ra, energiya manbalarining asosini tashkil qiluvchi neft va gazni tejab-tergab ishlatish 
uchun ulardan olinadigan sintetik mahsulotlar, turli xil xom ashyolarni ko’mirni qayta 
ishlash hisobiga almashtirish lozim. Qazib olish jarayonlarida texnologik jarayonlarni talab 
darajasida takomillashmaganligi natijasida, ko’mirning 45 foizi, neftning esa 60 foizi yer 
bagrida qolib ketmoqda. Neft konlaridan neftni to’la qazib olish kabi muhim vazifani hal etish 
uchun qatlamlararo bosimni oshirish, issiq suyuqliklar va elektr zaryadlari yordamida 
neftning qovushqoqlik xossasini kamaytirish usullarini qo’llash lozim. Energetik 
muammolarni hal etishning muhim yo’nalishlaridan biri — gaz bilan birga olinadigan, 
ammo gaz quvurlarida tashish imkonini bermaydigan gaz kondensatlaridan foydalanishdir. 
Ulardan foydalanishning eng maqbul yo’li ularni dizel yonilg’isigacha qayta ishlashdir. 
1
Z.U.Sunnatov, A.Ikromov. Neft va gaz sanoati kimyoviy texnologiyalarining dolzarb muammolari. (Ilmiy-amaliy 
konferensiyalar to’plami. 2009 yil, 84 bet.

---

Kondensatlardan olingan dizel yonilg’ilarining toksiklik darajasi ancha kam bo’ladi. 
Bunday yonilg’ilarga ishlagan avtotransportlar sundirg’ichlaridan chiqadigan gazlar 
tarkibida konserogen moddalar odatdagi dizel yonilg’isidagiga nisbatan 30 foiz kam bo’ladi. 
Yaqin kelajakda benzin, kerosin va boshqa yonilg’ilarni ko’mir tarkibidan olish, 
shuningdek, noan’anaviy energiya manbalaridan va ikkilamchi energetik resurslardan 
keng foydalanishni yo’lga qo’yish rejalashtirilmoqda. Shu bilan birga mavjud energiya 
manbalari energayasidan tejab-tergab foydalanish lozim.