BoğAZİÇİ. Boğaz-iÇİ, eski çağlardaki isimleri ile, pontus Euzinus ( Karadeniz) ve Propontis

esnasında dolarak, bir çok hasarı mucip olmuş, bundan 

sonra, kısmen bu yüzden, buraya rağbet azalmıştır. 

Derenin  çamuru ile  yapılan Gök-Su testileri  meşhurdur. 

Küçük-Su kasrının bulunduğu  yerde eskiden bir 

bostancı ocağı olduğu gibi,  bir iki  ahşap köşk de vardı. 

Mahmud I. 'un buraya rağbet etmesi  üzerine,  sadrâzam 

Devatdar Mehmed  Paşa güzel  bir kasr inşa ettirdiği  gibi, 

ayrıca cenubundaki  tepeden su getirtmiş,  havuz  ve 

fıskiye yaptırmıştır (1752). Bu kasr Selim  III. ve 

Mahmud II. devirlerinde  tamir  edildikten  sonra, 1273 'te 

Abdülmecid devrinde  yeniden  inşa olunmuş, Abdülaziz 

zamanında ise, „şen cepheli" ismini  alacak  bir tarzda 

tekrar tamir  görmüştür. 

K a n d i l l i . Tournefort Kandil  bahçesinin  eskiden 

Bosfor Nicopolis 'i adını almış olup, Bithinya  'nın bir 

şehri olduğunu  ilâve  eder. Kuvvetli  bir akıntının 

cereyan ettiği  burun Echaia (Kandilli  burnu) ismini  taşır 

ve Gillius,  bir megaralıya  izafeten,  bu mevkii  Molterino 

olarak  kaydeder. Dethier  ise, kuvvetli  akıntısı sebebiyle, 

Perirrous adını aldığını bildirir. 

îvîurad III. 'm havasını ve manzarasını severek, sıksık 

geldiği  Kandilli  has bahçesi, adını, bir rivayete  göre, 

burada mevcut bir papazın bahçesinde Gök-Su 

mesiresinden  dönen padişahlar  için  yaktığı kandil 

sebebiyle, diğer bir rivayete  göre de, Revan fethiden 

avdette ( 1042 ), evvelce  burada inşasını Murad IV. 'm 

emrettiği  köşke gelince,  Mehmed adında bir şehzadenin 

doğması üzerine,  yedi gece kandil  donanması yapılmasından 

almıştır. Evliya  Çelebi  'nin „bağ 1 irem, 

bâğ-ı cenan" olarak  vasıflandırdığı Kandilli  has bahçesi, 

Akıntı-Burnu  'nda bir kaya üzerinde  müteaddit kasırlar 

ile  süslü bir bahçe idi ( Naimâ,  III, 166 ; Hadikat alcavami', 

Boğaziçi).  Fakat 981 'de „Bahçe-i  kandil" 

---

mevcut olduğuna ve Kandilli  burnu denilen  yüksek yerde 

boğazın şimal  ve cenubuna nazır mahalde  eskiden 

beri bir fenerin  mevcudiyetine  nazaran,  öteden beri bu 

isim  ile  tanındığı kabul edilebilir. 

Rumeli-Hisarı,  Şehidlik  tepesi ve kısmen Mir-gün, 

Yeniköy  ve kanlıca ile  Anadolu-Hisarı  ve Gök-Su ile 

Küçük-Su arasına nezareti  olan bu semt bir taraftan 

Küçük-Su deresine, diğer  taraftan  Vaniköyü  'ne kadar 

uzanan  yalılar  ile  ortadaki mahallelerden  müteşekkildir. 

XVIII. asrın başında Damad ibrahim  Paşa 'nın, sadarete 

geldikten  sonra, mîrî sarayların  harap hâllerinin 

ecnebilere  ve bilhassa tam o sırada hükümet  merkezine 

gelecek  olan Avusturya  ve Venedik  elçilerine  fena te'sir 

edeceği mülâhazası  ile,  tamirlerine  karar verdiği  sırada, 

Kandilli  sarayını da ihya  etmişti  (Râşid, Tarih, V, 160). 

Mamafih  Kandilli'yi  imâr  eden Mahmud  I. oldu. 1165 

(1751/1752)  tarihinde,  evvelâ  buradaki harap olmağa 

yüz tutan sâhiisaraym  sınırları tâyin  ve evkaf-ı 

hümayuna  ilhakı  tesbit edilmiş,  saray yenilendikten 

sonra merkezî bir mevkie  bir cami ile  hamam ve 

dükkânlar  inşa edilmiş,  sonra „!eb-i  derya olan sevâhil-i 

taraf-ı hümayundan  icareteyn  ile  talibine  ve sevâhiSin 

gayr-i  mahalleri  yalnız icare-i  müeccele kaydı ile  rağbet 

edenlere"  verilmiş  ve burası Nevabâd tesmiye 

olunmuştu  ( 'İzzi, var. 272 ). Kandilli  'de muhtelif 

kimseler  tarafından müteaddit kuyular  açtırılmış ve 

umuma  tahsis edilmiştir.  Bunlardan  ikisini  sadrâzam 

Siyavuş Paşa (ölm. 1066) ile  Şam valisi  Boynu-eğri 

Mehmed Paşa kazdır-mışlardır. Kösem Sultan  baş 

ağasının kazdırdığı kuyudan dolap ile  çekilen  su ise 

Devatdar Mehmed  Paşa 'nın yaptırdığı boğaza nazır 

çeşmeye akıtılıyordu. 

Kandilli  sarayı zamanla  harap olduğundan, 

---

Abdülhamid  I. 'in ilk  devirlerinde  yeri  satıldı ve vakf-ı 

hümayuna  ilhak  olundu. Mahmud  II. Kandilli 

iskelesinin  tam karşısında bir binek taşı vazeltirmiştir 

ki, her vakit  buradan ata 

6ââ BOĞAZİÇİ. 

binerek,  çok sevdiği  İcâdiye'ye giderdi. Kandilli  'de 

bâzı sultan yalıları  da vardı. Bunlardan  Cemile  Sultan 

yalısı, mısırlı Mustafa Fâzıl Paşa tarafından 

yaptırılmıştı. Sadrâzam Kıbrıslı Meh-med Paşa'nm 

yalısı da burada idi. Kandilli  burnu üstünde Mahmud II. 

'un kızı Âdil  Sultan 'm bir sarayı vardır ki, şimdi 

Kandilli  kız lisesi  binasıdır. Bâzı mâruf fransız ve 

ingiliz  aileleri  Kandilli  'ye rağbet göstermiş ve burada 

oturmuşlardır. Kandilli  'nin ' yazmacılığı meşhurdur. 

Vani-KSyü.  Burası eskiden sakinlerinden  birine  göre, 

Lykadion yahut  Kykladion  koyu ismini  taşırdı. Bunun 

cenubundaki sahil  Bro-choi 'dır ve Prokop 'e göre, 

Justinianus  I. burada (Dethier'e  göre, Kuleli  'de), 

Anaplus'ta olduğu gibi, Mikâil  namına, bir mâbed te'sis 

etmişti.  Bunun  şimalinde  yine  Justinianus  I. ve 

Theodora tarafından inşa edilen,  Metanoia  adında, 

tevbekâr kadınlara  mahsus bir manastır vardı. 

Eskiden Papaz-Korusu ( Papaz-Bahçesi) namı ile, 

mâruf olan bu civar, Mehmed IV. tarafından muallim-i 

sultanî Vânî Mehmed Efendi  (ölm. 1096  ) 'ye tevcih 

edildi.  Bu zâtın burada evvelce  bostancılara mahsus 

mescidi tevsi ve kendisi  de bir yalı inşa ettirmesinden  ve 

bâzı hayratı bu camiye  vakıf bırakmasından, bu mahal 

onun adı ile  anılmıştır (Evliya  Çelebi  ; Râşid, I, 134). 

Bu camide imamlık  yapanlara  İstanbul gümrüğünden 

para tahsis edilmişti  (1215 tarihine  âit bir vesika için  bk. 

Başvekâlet  arşivi,  Cevdet, evkaf, nr. 2231 ). Cami, 

Küçük-Su kasrının inşası sırasında (1166 ), Devatdar 

---