BoğAZİÇİ. Boğaz-iÇİ, eski çağlardaki isimleri ile, pontus Euzinus ( Karadeniz) ve Propontis
Yüklə 0,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
birbirine tevafuk etmeyen rakamlar tekrar edilmeyerek, doğrudan - doğruya deniz haritaları üzerinde yapılan ölçmeler ile elde edilen neticeler yazılmış, Anadolu ve Rumeli kıyılarının uzunluğu hususunda, harita umum müdürlüğü tarafından ölçülüp, Türkiye cumhuriyeti istatistik yıllığında (1941/42, XIII.) neşredilen rakamlar alınmıştır. B o ğ a z k ı y ı l a r ı n ı n ava r ı z ve bünyesi. Boğaziçi'nde, karşılıklı sahillerin birbirine muvazi oluşu nev'inden, başka bir umumî karakter daha vardır ki, o da bu sahillerin dik yamaçlar hâlinde olmasıdır. Bâzan kesif ağaçlıklar ile örtülü olan bu yamaçlar ancak vadi ağızlarında inkıtaa uğrar ve dik yamaçlar önünde kıyı boyunda hemen dâima yalın kat bir sıra hâlinde dizilen evler, bu vadi ağızlarında kendilerine, Boğaziçi köy ve kasabalarının az-çok kesif iskân nüvelerini meydana getirecek kadar geniş, bir saha bulurlar. Boğazın şimal kısmında, Karadeniz medbâlinden, itibaren Yenimahalle ve Anadolu-Kavağı 'na kadar uzanan kıyılar, yaşı ikinci zaman sonu olarak tesbit edilen yeşilimsi veya kızıl koyu renkli indifaî sahralardan (andesit lav ve tüf-leri) müteşekkildir. Diğer kısımlarda ise, birinci zaman ortalarına ( Devon devri ) âit çeşitli rusubî araziden ( killi şistler, az-çok kaba yapılı kum taşları, bunlardan daha sert kesif mavi kalkerler ) mürekkeptir. İstanbul şehrinin bulunduğu yarım ada üzerinde ise, üçüncü za668
manın kireçli-killi yumuşak tabakalarına rastlanır. Gerek Boğaziçi oluğunun, gerekse boğaz bölgesindeki vadilerin yamaçları dik olmakla beraber, yamaçların üstünde geniş düzlükler vardır. Yalnız, Anadolu yakasında, boğaza kadar sokulmayan tepeler bu düzlüklerin yeknesaklığını ihlâl ederler ki, bunlar, Devon devrine âit, gayet sert kum taşlarından meydana gelmiştir (Çamhcalar, Kayışdağa). Şu hâlde, İstanbul boğazı, tâbi vadileri ile beraber, ir-tifaı 120—200 m. arasında değişen yayla şekilli düzlükler içine gömülmüş bir vadi sistemi manzarası arzeder ( bk. E. Chaput, Voyages d'eta-des geologigoes et geomorphogenigaes en Tur-çaie, Paris, 1936, s. 151—177, 237 v.d., 245, 259, 287—290 ve bibliyografya). B o ğ a z ı n d e n i z altı t o p o g r a f y a s ı . XIX. asır ortalarından itibaren yapılmış iskandillere istinat edilerek, meydana getirilen haritalar, hiç olmazsa ana çizgileri bakımından, boğazın deniz altı topografyası hakkında doğru bir fikir edinmeğe elverişlidir. Bu haritalar üzerinde yapılan müşahedeler, Boğaziçi 'nin su altında kalan kısmının bir çok intizamsızlıklar, çukurlar ve tümsekler meydana getirmekle beraber, cenuptan şimale doğru takriben 0,001 değerinde umumî bir meyil arzettiğini, Dolma-bahçe — Üsküdar 'dan itibaren — 50 metreden daha derin bir oluğun boğazı baştan başa katettiğini, her yerde boğazın ortasından geçmeyerek, bâzan bir kıyıya, bâzan ötekine yaklaşan bu oluk dâhilinde, hemen dâima Boğaz profilinin darlaştığı sahalara tekabül etmek üzere, göbek şeklinde çukurlar mevcut olduğunu, buna mukabil profilin genişlediği yerlerin nisbeten daha az bir derinlik gösterdiğini ortaya koymakta ve bu son kaideye uymak üzere, boğazın nihayet bulduğu iki uçta, medhâller civarında, derinliğin azaldığı birer eşik bulunmaktadır. Cenup medhâli önünde olan Saray»Burnu ile Selimiye arasındaki eşik, A. Merz 'in tesbit ettiği gibi, — 37 değil, fakat — 50 m. derinliğinde olmalıdır (B. Darkot). Şimâldekine gelince, oldukça sık bir iskandil şebekesine dayanan bütün deniz haritalarında su seviyesinden aşağı 50 metreye kadar yükseldiği görülen bu eşik, bu civarda hiç bir iskandil yapmamış olan A. Merz tarafından, her nedense, yok farzedilmiş ve boğaz oluğunun, mütemadi bir meyil ile, doğrudan doğruya Karadeniz 'e açıldığı kabul olunmuştur. Boğaz oluğu cenupta Beşiktaş ile Üsküdar ve Kuzguncuk arasında, tam ortada kendi mihveri boyunca uzanan bir sırt ( derinliği — 25 ile — 30 arasında ) ile iki talî oluğa ayrılır ki, bu oluklarda derinlik — 50 metreyi bulmaz. Buradan itibaren şimale doğru gidilin-ce, ortadaki sırtın kaybolup tek bir oluk teşkil
ettiği görülür ki, burada azamî derinlik tedricen — 70 metreye iner ve boğazın çok darlaştığı bu kısımda, yukarıda işaret edilen göbek şekilli çukurlara rastlanır. Bunlardan biri, fransız ve ingiliz deniz haritaları üzerinde, Arnavutköyü — Vani-Köyü arasında 106 m., bir ikincisi, Bebek camii ile Kandilli burnu arasında 120 m. derinliğinde gösterilmiştir. Daha şimalde azamî derinlikler, yine evvelki gibi, 70—75 m. arasında ( ingiliz amirallik haritalarına göre Kavaklar önünde 80 m. 'den fazla ) oynar ve nihayet boğaz oluğunun dibi Garipçe ile Poyraz burnu arasında — 90 metreye indikten sonra medhâl önünde derinliği — 50 metreye varmayan bir eşik ile nihayete erer. 1917/1918 senelerinde boğaz sularında hidrografya tetkikleri yapan A. Merz, daha eski kaynakların bildirdiği derinlik rakamlarının umumiyetle az-çok mübalağalı olduğunu, zîra derinlik ölçülerinde kullanılan iskandil ipinin boğazdan geçen üstlü altlı cereyanlar yüzünden, inhirafa uğrayarak, bilhassa akıntıların hızı fazlalaşan dar yerlerde hakikî değerinden hayli farklı rakamlar elde edildiğini, işte bunun için, İstanbul boğazının en çukur
Yüklə 0,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|