BoğAZİÇİ. Boğaz-iÇİ, eski çağlardaki isimleri ile, pontus Euzinus ( Karadeniz) ve Propontis
Yüklə 0,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
m. daha alçakta bulunan bir deniz seviyesine göre kazıldığı ve IV. zaman ortalarına doğru, bu vadinin deniz istilâsına uğradığı anlaşıl maktadır. (BESJM DARKOT.) TARİHTE BOĞAZİÇİ Boğaziçi 'nin çok eskiden beri fenikeliler ve hattâ kadîm yunanlılar tarafından »misafirperver" mânasına gelen kelimeler ( msl. euxinos) ile isimlenen Karadeniz 'e bir mahreç olduğu malûmdu. Eski yunanlılar buraya, her hâlde boğazın nihâyetindeki sahillerde tesadüf olunan bazalt sütunları ve mağaralar sebebiyle, „birbiri ile vuruşan kayalar" mânasına, Symple-gades demişler ve boğazdan ilk mitoloji kahramanlarından Herakles ( Herkül ) 'in, sonra Iason 'un riyasetinde, Kafkasya 'ya altın yapağı ( kol-chis, „sırma tüylü keçi postu") aramağa giden argonotların geçtiğini hikâye etmişlerdir. Boğaziçi kıyılarında, gerek bunlara gerek daha sonraki bizanslılara âit, bir çok hâtıralar mevcuttur. Boğaziçi hakkında eski çağlara âit oldukça tafsilâtlı malûmat Herodot, Polybios, Strabon, Pli-nius, Arrian, Philostratos v.s. 'de bulunduğu gibi, bizanslı Dionysios 'un 196 'dan evvel yazdığı ayrıca bir eser de vardır ki, muahharen C. Wes-cher tarafından, yeni bir yazması bulunan yunanca orijinal metni ile beraber, neşredilmiş olan bu eser ( Dion. Byz. de Bosp. navigatione quae
un lâtince nüshası ile bilinmekte idi ( De Bosporo Thracico libri, I—III, Lyon, 1561 ). Türkler ise, daha İstanbul 'un fethinden önce, Boğaziçi ile alâkalanmışlar ve buranın askerî ehemmiyetini düşünerek, tahkimat yapmakla işe başlamışlardır. Fakat İstanbul alındıktan ve 6;* BOĞAZİÇİ. bilhassa Karadeniz bir törk iç denizi hâline getirildikten sonra, boğazın müdafaa bakımından ehemmiyeti ikinci plâna düşmüş, zaman zaman bu hususta da tedbirler alınmakla beraber, son yıllara kadar, Boğaziçi türk İstanbul hayatında, hem muhtelif ümran hareketlerine bir zemin, hem de bir eğlence yeri, şiir, musiki ve edebiyat mevzuu olarak kalmıştır. Boğaziçi muhtelif devirlerde muhtelif safhalar ve değişiklikler geçirdi. Tabiî güzellikleri, mimarisi, nakil vasıtaları ve Boğaziçi 'nde geçirilen hayat tarzı bakımından, bu değişmeler ehemmiyetli oldu. Fatih devrindeki Boğaziçi ile XVII. ve XVIII. asırdaki Boğaziçi arasında, hissolunacak derecede, fark vardır. Türklerin eline geçtiği vakit, Boğaziçi 'nde ihtişam ve azametten büyük bir eser yoktu. Bu tarihten itibaren her iki sahil de, zanuaı-zaman ve yer-yer kurulan köyler, yapılan kasırlar, köşkler, yalılar, bahçeler, cami ve çeşmeler ile gittikçe kalabalıklaştı ve güzelleşti ki, bu 5 asırlık türk hüviyet ve damgasını bugünkü hâlinde görmek ve bulmak hâlâ mümkündür. XVII. asırdan itibaren hanedan, devlet ricali, daha fazla nisbette Boğaziçi 'ne yayıldılar ve onların yalıları ( sahil haneler.), köşkleri, hayır müesseseleri ile bu güzel dünya parçası mâmur oldu. Boğaziçi 'nin tarihî gelişmesini iyice takip edebilmek için, Rumeli kıyısının başladığı yerden, yâni Tophane'den, diğer ucuna, Anadolu kıyısı nihâyetindeki Kuzguncuk'a kadar topografyası, tarih nokta-i nazarından, sırası ile aşağıda zikrolunmuştur. T o p h a n e . Boğaziçi 'nin Rumeli kıyısı, Byzantion [ bk. İstanbul ] 'un bir mahallesi ve Galata 'nin şark cihetini teşkil eden, Sykai (Karaköy) 'dan sonra Megaralı Schoiniklos ve Amphiaras 'a âit mâbed ve
yine Artemis Phosphoros mukaddes mahallinin bulunduğu Bolos ( ,,kale içi" ) 'u takip ederek, Metöpon ( Tophane ) 'a gelir. Bos-porios Akra (Sarayburnu ) *nın karşısında bulunan ve o zamanlarda ağaçlık olan bu civarda bir Apollon mabedi vardı. Tophane, Galata [ b. bk.] 'dan itibaren, Fındıklı 'ya kadar sahilde olan mahalleleri içine alır. Burası bol ağaçlık bir yer olduğu için, her devirde, rengîn bir mahal olarak, tasvir edilmiştir. Şehre yakın olması dolayısîyle, Fındıklı ile birlikte, eskiden en eVvel inkişaf eden ve bilhassa devlet ricalinin rağbet ve ikamet ettikleri bir semt idi. Evliya Çelebi 'nin baştan başa bağ ve bahçeli saray ve yalılarla dolu otuza yakın mahalleden mürekkep olduğunu söylediği Tophane 'de, onun zamanında, bsşta Sadrtddin-zâde. Melek Ahmed Paşa ve Ebû S»id yalıları olduğu hâlde, bir çok yalılar, tekkeler ve mesireler vardı. Buranın mülkiye âıairi, Galata
mollasının nâiblerinden biri, askerî kumandanı topçubaşı ve zabıta âmiri ( leb-i derya hâkimi ) de bostancıbaşı idi. Burası ismini, belki fetihten evvel burada bulunmuş olup da, Fatih tarafından kurulup, Kanunî tarafından inkişaf ettirilen tophaneden almıştır. Bu tophane sonradan zaman-zaman tamir ettirilerek ( 1155'te tamirine âit bir vesika için bk. Ahmed Refik,
zamanında, bütün müştemilâtı ile birlikte, yeniden inşa edilmiştir. Padişahlar ve sadrâzamlar bâzan tophaneye gelir, topların kalıplara dökülmesinde bulunurlardı (bk. Vâsıf, Tarih, Bulak, 1246, I, 2i, 45 ). Tophane ocağı mescidi Kanunî tarafından inşa ettirildi. Fakat Mustafa III. devrindeki büyük Tophane yangınından (1761) sonra, yeniden inşa edilmiştir. Asıl Tophane camii Yüklə 0,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|