BoğAZİÇİ. Boğaz-iÇİ, eski çağlardaki isimleri ile, pontus Euzinus ( Karadeniz) ve Propontis

deniyordu. Bundan başka güzelliği  sebebiyle, Kalos 

Agros ve geniş çayırlığı dolayısiyle,  Libadia  adları ile 

mâruf idi.  Buçayır-lıkta „Yedi-Kardeş"  tesmiye edilen  7 

ağaçlı bir yer vardı ki, kat'î olarak bilinmemekle  beraber, 

1096 'da birinci  haçlı seferinde Godefroy de 

Bouillon,  ordusu ile,  burada kalmıştı. 

Vaktiyle  Selim  II. 'in büyük ve geniş çayırlığına sık 

sık geldiği  bu semt, derin  bir körfezin  sahilini  işgal  eder 

"

burası da Beyoğlu  'nda kışlık sefarethaneleri  olan, 

bâzı 

Avrupa sefirlerinin  sayfiyesi  idi. Rusya ve ispanya 

sefarethanelerinin  yalıları  burada bulunuyordu. Büyük- 

Dere 'de biri  Kılıç Ali  Paşa yanında çıraklık yapmış 

olan Mahmud Efendi,  diğeri  Mustafa II. zamanında 

sadaret kethüdası meşhur Kara Kethüda Ahmed Ağa 

taraflarından  yaptırılan iki  cami mevcuttur.  Mehmed 

Ağa'nın bahçesi de (Kara-Kâhya  bahçesi) buranın sayılı 

mesirelerinden  biri  idi. Kefeli-Köy  ile  Büyük-Dere, 

şehzade Sultan  Mehmed camii  vakfmdandır. 

Sarı-Yer( Sarı-Yar ). Büyük-Dere  limanının  şimale 

doğru nihayet  bulduğu kısım ( Mesar veya Mezar-Burnu 

\ simas ( „burun" ) kelimesinden  bozulmuş olup, Sarıyer 

koyundaki  küçük dere ise, Skletrinas  adını taşıyordu. 

Birincisinde  bir Aphrodite heykeli,  ikincisinde  de 

Apollon adak yeri  vardı. Vaktiyle  burada bir mezar 

olduğu için  Mezar-Burnu  deniliyorken,  bu isim  Mesar 'a 

çevrilmiştir.  Sarıyer 'in iskelesidir.  Sarıyer, adını burada 

medfun „Sarı-Baba" namında bir zattan  aldığı söylenirse 

de, eski eserlerde hep Sarıyar olarak geçmesi ve civarda, 

bakır ihtiva  eden ve sarı görünen, bir yarın mevcudiyeti 

bu semte vaktiyle  Sarı-Yar adını vermişken,  sonradan 

bunun zamanla  Sarıyer şekline  girdiğini  göstermektedir. 

---

Zâten burada hâlen  metruk  bir • bakır mâdeni  vardır ( 

Mehmed Râif, ayn. esr.). Sarı-Yer'in havası iyi  olduğu 

gibi,  bilhassa güzel  ve şifalı suları ile  meşhurdur. 

Boğaziçi  'nin iyi  suları Sarı-Yer civarında toplanmıştır. 

Mahâh al-miyâh 'in „kesirülmıkdar  bir mâ-i  lezîz olup, 

Çamlıca suyu havassında" bulunduğunu  bildirdiği 

Kestane suyundan başka, şifa hassası her keşçe bilinen 

Çırçır suyu ve Fındık suyu, Hün-kârsuyu  ve Şifa suyu 

Sarı-Yer 'e yakın tepelerin  eteklerinden  çıkar ki, yazın bu 

yüzden, buraları çok rağbet gören bir sayfiye ve 

mesiredir.  ( Boğaziçi  'nin Rumeli  kıyısındaki meşhur 

sulardan bu eserde bahsedilen  diğerleri  Istinye  yakınındaki 

Tokmak suyu ile  Baltalimanı  çayırı nihâyetinde 

Kanlı-Kavak  'tan çıkan ve o sahilde  Narhçı yalısı 

altındaki  çeşmeyi teşkil  eden Narhçı suyudur; krş. Âşir 

Efendi  mahdumu Mehmed  Hafid, Mahâh al-miyâh, 

İstanbul, 1271). Sarı-Yer 'de öteden beri meşhur bahçeler 

bulunuyordu. Murad IV. 'in bir gezinti  esnasında 

gördüğü ve „Hâdim  al-haremeyn  olduğum hâlde, böyle 

bir r a v z a - i c e n a n a mâlik  değilim"  diye hayretini 

izhar  ettiği  Çelebi  Solak namı ile  mâruf bir zatın bahçesi 

bu meyandadır ( Evliya  Çelebi, göst. yer.). Burada Ali 

Kethüda isminde  birinin  inşa ve meşhur Mehmed 

Kethüda 'nın tamir  ettirdiği  bir cami ile  İbrahim  ve 

Mehmed IV. *in  musahiplerinden  Mes'ud Ağa 'nın 1055 

'te yaptırdığı çeşme zikre  değer (ffadikat al-cavâmı). 

Sarı-Yer'den sonra ge

68* 

BOĞAZİÇİ. 

Ien Yeni-Mahalle  'de Pazarbaşı ve sahilde  yüksekçe bir 

yerdeki  Fırıldak bahçesi birer mesiredir. 

R u m e l i - K a v a ğ ı . Bu civarda Milton  (Telli- 

Tabya) ve Sarapieion  vardı. Anadolu ve Rumeli- 

Kavakları  kalelerinin  bulunduğu  yerde eskiden a mâbed 

---

vardı. Rumeli  kıyısındaki bizanslıların  ve Anadolu 

kıyısındaki Chalke-donluların  mabedi idi. Bilâhare 

bizans imparatorları  karşı karşıya bulunan  bu iki 

tepenin  üstünde, boğazı müdafaa etmek  üzere, iki  kale 

inşa etmişler  ve tepeden sahile  kadar uzanan  bir duvar 

yapmışlardı ki, bir kıyıdan diğerine  uzanan ve sahildeki 

duvarlara  merbut bulunan  büyük bir zincir  ile,  boğaz 

kapatılır idi. Bu kalelerden  Anadolu kıyısındaki, 

Ceneviz  kalesi,  oldukça sağlam  bulunmasına mukabil, 

Rumeli  kıyısındakinin ancak harabeleri  görülmektedir. 

Gillius  'ta burası Rumeli  Hieron ( Hieron  Rö-melias)  'u 

şeklinde  geçer. Kale  duvarından sonra gelen  vadi, 

eskiden civardaki  taşların altın ihtiva  ettiği  sanıldığı 

için, Chrysorrhoas ( „altm  su") adını taşıyordu. Burada, 

Gillius  'un zamanında, Meryem  'e izafe  edilen  küçük bir 

kilise  mevcuttu. Bu vadinin  nihâyetindeki  men-bâın 

bulunduğu  tepede, her hâlde vaktiyle  fener vazifesini 

gören, büyük ve yuvarlak  bir kule  bulunuyordu. 

Dionysios bunu Timea Turris tesmiye  etmektedir. 

Burası Murad IV. zamanında yaptırılan kale  ( Boğaz- 

Hisarı) sebebi ile,  ehemmiyetli  bir yer olmuştu. Bu kale 

dört köşesi bin adım olmak  ve cenup tarafında bir kapısı 

bulunmak  üzere, Anadolu-Kavağı  ile  birlikte,  kazak ve 

rus hücumlarına  karşı yaptırıldı; sonradan müteaddit 

defalar  tamir  ve tadilât  gördü ( aş. bk.). Evliya  Çelebi, 

kalenin  içinde muhafızlara  mahpus 60 ev olduğunu  ve 

bu mevkide  Galata mollasının bir naibi  bulunduğunu 

kaydeder. Murad IV. 'in yaptırdığı bir cami  ile  Karakaş 

Mustafa Çelebi  *nin  inşa ettirdiği  bir mescid, sonradan, 

Vâlde Hatice  Turhan Sultan ( Meh-ıned IV. 'in annesi) 

tarafından kardeşi Yusuf Ağa namına bina ve Mahmud 

II. tarafından tamir  ettirilen  Vâlde camii  buranın eski 

millî  âbidelerini  teşkil  eder. Sahilde  Otuz-Bir  suyu adı 

---