Botanika fani va uning vazifalari. O`simliklar dunyosi va uning tasnifi. O`zbekistonda botanika fanini rivojlanishi

1. Solishtirma morfologiya. Bu usul o`simliklarning xilmaxil vegetativ va genyerativ organlarining morfologik xususiyatlarini taqqoslab, har tomonlama o`rganish bilan ular o`rtasidagi o`xshashlik hamda yaqinlik munosabatlarini aniqlaydi.
Uzok. vaqtgacha morfologiyada yuksak o`simliklarning tanasi uchta asosiy a`zoga — ildiz, poya va bargga ajratib o`rganilgan. Ammo, solishtirmamorfologik usul asosida olib borilgan tekshirishlar o`simliklarning vegetativ organlarini faqat ikki a`zoga — novda va iddizga ajratishni isbotladi. Novdani asosiy vegetativ organ deb ta`riflanishining sababi shundaki, uning elementlari (poya va barg) o`simliklarning ontogenezida faqat bitta myeristemadan taraqqiy etib novdaga aylanadi. Poya va barg ikkilamchi bo`lib, faqat novdadan rivojlanadi.
2. Anatomik va fiziologik usul. Bu o`simlik organla­rining ichki tuzilishiga asoslangan aniq usullardandir. SHu usul asosida o`simliklarning hujayraviy tuzilishi, organlarning to`qimalardan tashkil topishi o`rganiladi. Mashxur olim V. G. Aleksandrov va uning shogirdlari madaniy o`simliklarning maxsus anatomiyasi ustida katta ilmiy ish olib bordi. Fiziologik usul bilan o`sim­lik organlarining fiziologik faoliyati aniqlanadi. Masalan, fotosintez (o`simlikning karbonsuv o`zlashtirishi), suvni buG’lantirishi (transpiratsiya hodisasi), ularning nafas olishi, o`simliklarning (minyeral hamda azotli) oziqlanishi va boshqalar.
3. ekologik morfologiya usuli. Bu usul yordamida o`sim­liklarning organlarida ro`y byeradigan o`zgarishlar aniqlanadi. Masalan, o`simliklarning o`sishi tuproqning namlik darajasiga qarab ksyerofitlar, mezofitlar, gigrofitlar va gidrofitlarga bulinadi.
4. Ontogenetik usul. Bu usul yordamida o`simlik organ­larining (organogenezi) rivojlanishi va shakllanishi, ularning o`ziga xos taraqqiyoti (ontogenezi), to`qimalar (gistogenezi) o`rganiladi. SHuningdek S. G. Navashin to­monidan gulli o`simliklardagi qo`shaloq uruG’lanish hodisasi ham ana shu usulda o`rganilgan.
5. Tyeratologiya usuli. Bu usul bilan o`simliklarning kamchilik va nuqsonlari o`rganiladi hamda ayrim organ­larning kelib chiqishi aniqlanadi. A. B. Beketov, A. A. Fedorov va boshqalar gul morfologiyasini o`rganishda bu usuldan foydalanganlar.