Botanika fani va uning vazifalari. O`simliklar dunyosi va uning tasnifi. O`zbekistonda botanika fanini rivojlanishi

Morfologiya (yunoncha— morf o — shakl; logos — fan deganidir) — o`simlikning tashqi tuzilishi, shakli, individual rivojlanishi (ontogenezi) va tarixiy taraqqiyoti (filogenezi)ni o`rganadi.
Morfologiya fani o`z navbatida o`simliklar anatomiyasi — ularning ichki tuzilishini o`rganadi. TSitologiya (yunoncha ts i t o s — hujayra) o`simlik hujayralari, ular­ning tuzilishi, organlari va vazifalarini; embriolo­giya (yunoncha embrion — murtak) murtak hosil bo`lishi va uning rivojlanishi; gistologiya (yunoncha g i s t o s — to`qima) o`simlik organlaridagi to`qimalarning joylashishi hamda tuzilishini; gistoximiya — o`simlik to`kima va hujayralaridagi moddalarning joylashishini mikroskop yoki ximiyaviy usullar yordamida o`rganadi. Bundan tashqari morfologiya o`simliklarning organ hamda qismlarini tasvirlab byeradigan organografiya (yunoncha organon — qurol)ga bo`linadi.
Polinologaya (yunoncha p o l i n — chang) o`simliklarning chang va sporalarini tekshiradi; karpologiya (yunon. karp — meva) — mevalar tavsifi va klassifikatsiyasi bilan shuG’ullanadi; tyeratologiya esa o`simlik organlari tuzilishida uchraydigan anomal (yunoncha anomaliya — G’ayritabiiy o`zgachaumumiy tartibdan chetga chiqish) holatlarini o`rganadi.
O`simliklar fiziologiyasi — o`simlik organizmida sodir bo`ladigan barcha hayotiy jarayonlarni (moddalar almashinuvi, o`sish, oziqlanish, nafas olish, fotosintez, rivojlanish va boshqalarni) o`rganadi. Murakkab biologik hodisalarni o`rganishda zamonaviy, fizik va kimyoviy usullardan foydalanadi.
O`simliklar bioximiyasi fani organizmlar tarkibiga kiradigan kimyoviy birikmalarning o`zgarish jarayonlarini hamda tashqi sharoitdan organizmlarga kiradigan moddalarni o`rganadi.
O`simliklar sistematikasi — o`simliklarni kelib chiqishiga hamda uruG’doshlik (qarindoshlik) xususiyatiga qarab, ularni alohida guruxlar — taksonlar (yunoncha — taksis — tartib bo`yicha joylashish, nomos — qonun) — turkum, oila, qabila, sinf va bo`limlarga ajratib, klas­sifikatsiya qiladi. Guruhlar orasidagi uruG’doshlik (qarindoshlik) munosabatlarini va o`simliklar olami evolyutsiyasida muayyan guruhlarning tutgan o`rnini belgilash bilan shuG’ullanadi. Bu masalani hal etishda sistematika faqatgina morfologiya ma`lumotlari bilan chegaralanmasdan botanika fanining hamma ma`lumotlariga asoslanadi. Akademik A. L. Taxtadjyan iborasi bilan aytilganda sistematika — biologiyaning poydevori hisoblanadi.
Sistematika tuban va yuksak o`simliklar sistematikasiga bo`linadi.
Tuban o`simliklar sistematikasi bir qancha ilmiy fanlarga bo`linadi.
Mikrobiologiya (yunoncha m i k r o s — mayda, bios — hayot, logos — fan) mikroblarning hayotini hamda ularning tashqi muhit bilan aloqasini va organik dunyo uchun ahamiyatini, mikologiya (lot. mikos — zamburuG’) zamburuG’larni; al’gologiya (lotincha a l ‘ g o — suvo`t) — suvo`tlarni; lixenologiya (lotincha l i x e n — lishaynik) lishayniklarni o`rganadigan fanlarga bo`linadi.
Daraxt va butalarning morfologiyasi, sistematikasi, ekologiyasi va xo`jalik ahamiyatini dendrologiya (yunoncha dendron — daraxt, logos — ta`limot) fani o`rganadi.
O`simlik taraqqiyoti evolyutsiyasini o`rganishda muhim ahamiyatga ega bo`lgan fanlardan paleobotanika (yunoncha palayos — kadimgi) — bu qazilma holida uchraydigan o`sim­liklar haqidagi fan bo`lib,o`simliklar olamining rivojlanish tarixini bilish uchun muhim ahamiyatga ega.