Böyük şəxsiyyətlər bütün dünyaya məxsusdur

66 
 
Ancaq Yekaterina epoxasında hər bir şəxsi iş də siyasət hesab olunurdu, bu 
qadın da öz məşuqlarından çoxu ilə intim əlaqələri kəsildikdən sonra da onlardan 
istifadə  etməsini  davam  etdirirdi.  Onlardan  biri  olan  Stanislav  Ponyatovskini 
Polşanın kralı etdi və məhz onun vaxtında polyakın doğma vətəni parçalandı, sonra 
isə Rusiya imperiyasının tərkibində əridi. 
Lakin  belə  seriya  şəkilli  təknikahlılıq  heç  də  Yekaterinanın  hissiyyatı  ilə 
izah  olunmur.  O,  sevmək  və  sevilmək  istəyirdi.  O,  iyrənc  əri  ilə  emosional 
vakuumda yaşayırdı. Potyomkinə yazdığı  məktubdan görünür ki, ona  təkcə fiziki 
məmnuniyyət deyil, həm də ağıllı və sevilən dostluq ünsiyyəti lazımdır. O, 16 yaşı 
olanda  psixi  vəziyyəti  ümid  doğurmayan  yeniyetməyə  ərə  getmişdi  və  bu  ər 
doqquz  il  ərzində  nikah  çarpayısında  ona  toxunmamışdı.  Sonralar  Fransa  kralı 
olmuş  XVI  Lui  də  gənc  arvadı  Mariya  Antuanetta  ilə  yeddi  il  ərzində  intim 
yaxınlıq etməmişdi, bu onun cinsi orqanındakı fəsadla əlaqədar idi və yalnız qaynı, 
gələcək  Müqəddəs  Roma  imperatoru  II  İosifin  təkidindən  sonra  üzərində 
cərrahiyyə  əməliyyatı  aparılmasına,  əslində  özünə  sünnət  olunmasına  razılıq 
verdikdən və əməliyyat uğurla başa çatdıqdan sonra gözəl xanımı ilə əsl ər-arvad 
münasibətləri saxlaya bilmişdi. 
Yekaterinanın üç uşağını elə doğum anında qarayaxa və qısqanc ögey nənə 
olan  Rusiya  imperatriçası  Yelizaveta  onun  əlindən  almışdı.  Yaşa  dolduqca  o, 
gənclik  fəvvarəsini  axtarmağa  maraq  göstərmişdi.  O,  özünü  gənc  qadın  kimi 
aparmaq  istəyirdi,  bunu  ehtirasla  və  cavan  kişilərə  uymaqla  eyniləşdirirdi. 
Yekaterina təkcə Rusiyanın tiranı deyildi, həm də canı və qanı olan bir qadın idi.  
Bir imperatriça kimi isə o, öz ölkəsinin sərhədlərini genişləndirməyə can atır 
və  buna  əsasən  nail  olurdu.  Bu  məsələdə  də  o,  Böyük  Pyotrun  ləyaqətli  varisi 
olduğunu bir daha sübuta yetirdi. 
 
Tomas Cefferson 
Fermopil keçidindəki döyüşün qəhrəmanı, Sparta çarı Leoniddən soruşduqda 
ki,  niyə  adamlar  şərəfli  ölümü  şərəfsiz  həyatdan  üstün  tuturlar,  o,  cavab  verdi: 
“Onlar  hesab  edirlər  ki,  həyat  və  ölüm  təbiətin  işidir,  şərəf  və  şərəfsizlik  isə 
bizim”. 
Plutarx 
Azmağa minlərlə yol aparır, həqiqətə isə yalnız biri. 
Jan-Jak Russo 
Birləşmiş  Ştatların  üçüncü  prezidenti,  İstiqlaliyyət  Deklarasiyasının  əsas 
müəllifi  və  nüfuzlu  siyasi  filosof  Tomas  Cefferson  13  aprel  1743-cü  ildə 
Virciniyanın  Albemarl  qraflığının  Şadyell  şəhərində  anadan  olmuşdu.  Onun  atası 
qraflığın  ilkin  məskunlarından  biri  və  lideri  idi.  Tomasın  14  yaşı  olanda  atası 
ölmüşdü  və  oğluna  xeyli  mülkiyyət  qoyub  getmişdi.  Bu  irsin  hesabına  o,  yaxşı 
klassik təhsil almışdı. 1760-cı ildə o, Uilyam və Mariya kollecinə daxil olmuşdu. 
Gənc  olmasına  baxmayaraq  Uilyamsburqun  üç  aparıcı  sakini  ilə  dostluq  etmişdi. 
Bu  üç  xeyli  yaşlı  adam  Ceffersona  şəhər  cəmiyyətinin  dəyərlərinə,  yaxşı 
cəhətlərinə  zövq  aşılamışdılar.  Onlardan  biri  onu  intellektual  həvəsə 
istiqamətləndirmiş,  digəri  onda  təbiət  elmlərinə,  tədqiqatın  rasional  metodlarına 

---

67 
 
maraq  oyatmışdı.  Üçüncüsü  isə  ona  tarixi,  mədəniyyəti,  institutları  və  adamların 
əxlaqını başa düşməklə, qanunu öyrənməyin yolunu göstərmişdi. 
Kolleci iki ilə bitirdikdən sonra axırıncının rəhbərliyi altında beş il qanunu 
öyrənməklə məşğul olmuş və 1767-ci ildə vəkilliyə qəbul edilmişdi. 1769-cu ildə 
isə  o,  koloniya  qanunvericilik  parlamentinin  aşağı  palatasına  daxil  olmuş  və 
beləliklə,  gələcəkdə  onun  Birləşmiş  Ştatların  prezidentliyindən  istirahətə 
yollanacağı  vaxta  qədərki  40  il  müddətində  davam  edən  uzun  siyasi  karyerası 
başlanmışdı. 
Cefferson burgess palatasına daxil olanda Virciniya və digər koloniyalar on 
il  ərzində  Britaniyanın  müstəmləkə  siyasətinə  qarşı  müxalifət  mövqeyində 
dayanmışdı,  bu  isə  labüd  olaraq  inqilaba  və  müstəqilliyə  aparacaqdı.  Cefferson 
Patrik  Henri  ilə  yanaşı  daim  kral  III  Corca  güclü  müqavimət  göstərən  digər 
şəxslərə  qoşuldu  və  tezliklə  bu  qrupun  liderlərindən  birinə  çevrildi.  Onun  siyasi 
üslubu  Henrininkindən  çox  fərqli  idi.  O,  bir  alim  kimi  qanunçuluq  və  tarix 
sahəsindəki  biliyini  Böyük  Britaniyaya  qarşı  olan  hərəkatı  daha  məharətlə 
dəstəkləməyə  sərf  edirdi.  O,  nadir  hallarda  çıxış  edirdi,  söz  müzakirələrini 
sevmirdi, səmərəli siyasi fəaliyyət üçün razılaşmanın zəruri olmasını qəbul edirdi. 
Onun  ilk  essesi  olan  “Britaniya  Amerikası  haqlarına  məcmu  baxış”  (1774-cü  il) 
onun  güclü  qabiliyyətini  və  ehtirasını  nümayiş  etdirirdi,  intellektual  radikalizmə 
meylini  açıb  göstərirdi.  Bu  vaxt  onun  kolleqalarından  heç  kəs  Britaniya 
parlamentinin  qanunvericiliyə  görə  koloniyalar  üçün  heç  bir  səlahiyyətə  malik 
olmadığı  barədə  gəldiyi  nəticəni  qəbul  etməyə  hazır  deyildi.  Ancaq  Böyük 
Britaniya ilə münasibətlər getdikcə daha da pisləşirdi. 
Onun arqumentləri daha qəbul edilən olmaqla, dili isə həm inandırıcı, həm 
də adamları hərəkətə gətirən idi. “Allah bizə həyat verməklə, eyni zamanda azadlıq 
vermişdir; güc əli onları məhv edə bilər, lakin bir-birindən ayıra bilməz”. 
1775-ci  ilin  yazında  Virciniya  qanunvericiliyi  kral  qubernatoruna  açıqca 
tabe  olmamaqla,  inqilabi  qurultayını  keçirdi  və  Ceffersonu  Filadelfiyada 
toplaşacaq İkinci Kontinental Konqressə yollanacaq öz nümayəndə heyətinin üzvü 
təyin etdi. Burada o, Konqressdəki radikal qrupa qoşuldu və bir komitə üzvü kimi 
yenə  də  onun  bacarığı,  yazı  qabiliyyəti  və  yanaşma  üslubu  qiymətləndirildi  və 
bunlardan istifadə edildi. 
1776-cı  ilin  iyununda  Böyük  Britaniya  ilə  əlaqəni  tamam  kəsmək  qərarı 
yaxınlaşdıqca, Cefferson bu qərarın səbəblərini göstərən rəsmi bəyanatın layihəsini 
hazırlayan  komitəyə  təyin  edildi.  İstiqlaliyyət  Deklarasiyasını  hazırlamağa  ondan 
başqa  Con  Adams,  Rocer  Şerman,  Robert  Livinqston  və  Bencamin  Franklin 
seçilmişdi.  Bencamin  Franklin  və  Con  Adams  virciniyalının  yüksək  istedadını 
etiraf  edib,  minnətdarlıq  şəklində  buna  baş  əydilər.  Beləliklə,  Cefferson 
İstiqlaliyyət  Deklarasiyasının  başlıca  müəllifinə  çevrildi.  Bu  rəsmi  dövlət  sənədi 
idi  və  sonrakı  dövrdəki  həyatında  da  o,  bəyan  etmişdi  ki,  bu  sənəd  o  vaxtlar  da 
amerikan rəyini ifadə etmək məqsədini güdürdü. Bu, heç şübhəsiz, doğru idi, lakin 
həm də bu da doğru idi ki, Deklarasiyanın prinsiplərinə onun şəxsi münasibətinin 
özü  də  dərin  və  çox  güclü  idi.  Bu  sadəcə  ədəbi  müəlliflik  deyildi,  Cefferson 
Deklarasiyada ifadə olunan idealların unikal simvolu olmaq düşüncəsini yaradırdı. 

---