Buraxili ş İ Ş İ Mövzu: Bazar münasibətləri şəraitində kiçik və orta sahibkarlığın inkişafı Məzun

II Fəsil. Ölkə iqtisadiyyatında kiçik və orta sahibkarlığın inkişafının
müasir vəziyyətinin təhlili.

1. 
   Ölkə iqtisadiyyatında kiçik və orta sahibkarlığın inkişaf dinamikası
   

Sahibkarlığın inkişafı sahəsində qəbul edilmiş normativ-hüquqi sənədlər, sahibkarlığa dövlət maliyyə mexanizminin hissini artırmış, sahibkarlıq fəaliyyətinin genişlənməsinə, xüsusilə də regionalarda yeni sahibkarlıq subyektlərinin fəaliyyətə başlamasına təkan vermişdir.

Dövlət başçısının 2004-cü il 14 fevral tarixli fərmanı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikası regionalarının sosial – iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramının (2004-2008-ci illər) həyata keçirilməsi nəticəsində bölgələr potensial inkişaf etmiş, sahibkarlığın inkiafı sahəsində əhəmiyyətli tədbirlər həyata keçirilmiş, yeni istehsal və emal müəssisələri, sosial obyektlər yaradılmış, əhalinin həyat səviyyəsi daha da yaxınlaşdırılmışdır.
Aparılan siyasətin məntiqi nəticəsi olaraq, hazırda özəl sektorun ümumi daxili məhsuldakı payı 84.5%-ə çatmışdır. Aprovı sektor, sənaye, ticarət, mehmanxana və iaşə xidməti, tikinti, nəqliyyat, rabitə kimi istehsal və xidmət sahələrində qeyri-dövlət bölməsinin payı 70-99% arasında dəyişir. Məşğulluğun əksəriyyati özəl sektor tərəfindən çoxu özəl sektordan daxilolmalar hesabına formalaşdırılır.
2008-ci ildə sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan hüquqi şəxslərin sayı 8.8% artaraq 86.1 mindən çox olmalıdır. Bununla yanaşı hüquqi şəxs strukturunda xarici və birgə investisiyalı müəssisələrin sayı 5203 olmuşdur. Bunlardan 3782-i xarici, 1421-i isə birgə müəssisələrdir.
Hüquqi şəxs yaratmadan fərdi sahibkarlıq formasında fəaliyyət göstərən fiziki şəxslərin sayı isə 275 mindən çox olmuşdur.
Regionların sosial-iqtisadi inkişafında istiqamətində həyata keçirilən səmərəli tədbirlər sahibkarlığın regional strukturunda da əhhəmiyyətli dəyişikliklərə səbəb olmuşdur.Əgər əvvələr sahibkarlıq fəaliyyətlərinin mütləq əksəriyəti Bakı şəhərində cəmləşirdisə, hazırda paytaxda fəaliyyət göstərən müəssisəıər 54.5% təşkil edir.
2009-cu ildə Azərbaycanda ümumi daxili məhsulun (ÜDM) real artımı 2008-ci illə müqayisədə 9.3% təşkil edərək, cari qiymətlərlə 34.6 mlrd. manata çatmışdır. Əhalinin hər nəfərinə düşən ÜDM-nin real həcmi isə 2008-ci illə müqayisədə 7.9% artaraq cari qiymətlərlə 3917.3 manat (4874.1 ABŞ dolları) təşkil etmişdir. ÜDM-nin 64.1%-i iqtisadiyyatın istehsal, 28.3%-i xidmət sahələrinin payına düşmüş və bu sahələrdə real artım müvafiq olaraq 10% və 9.1% təşkil etmişdir.
Ötən ildə neft-qaz sektorunda real artım 14.3%, qeyri-neft sektorunda isə 3.2% olmuşdur (Qrafik 1).
2009-cu ildə neft sektorunun ÜDM-də xüsusi çəkisi 47% təşkil etmişdir (2008-ci ildə bu göstərici 55.4% olmuşdur).