Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar

 

“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.

 

Ə

dəbi-kulturoloji tərcümə e-Antologiyası 

Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu

 

–

 

www.kitabxana.net

 

–

 

Milli Virtual Kitabxana 

 

51 

aydınlıq sarmışdı… o hətta gülümsəyirdi: öz qatillərinə, öz qismətinə gülümsəyirdi… və budur, 

nəhayət onlardan biri - yuxuda onun oğlu olan şəxs, əlindəki qəssab bıçağını onun qasığına 

soxub sonuncu havanı buraxdı… və qanı otağın ağ divarlarına, bu dəhşətin ağlığına çiləndi… 

«Onda mən qana bulaşmış ponçomu üzümə çəkdim, üzümü örtdüm ki, diri olarkən məni 

tanımayanlar, ölü halımda da tanıya bilməsinlər və yerə yıxıldım, can verməyə başladım…» 

Yuxu o qədər real idi ki, o özünü saxlaya bilməyib onu öz həmyerlisinə - səhiyyə nazirinə 

danışdı, nazir də bu sayaq ölümün artıq tarixdə təsvir edildiyini söyləməklə onun xofunu bir az 

da artırdı. «Eynilə belə bir ölüm, mənim generalım!» Və səhiyyə naziri, general Lautaro 

Munyosun kənarları yanmış, qalın kitabını əlinə alıb eynilə bu cür qətlin təsvir olunduğu epizodu 

oxudu. «Hə, hər şey mənim yuxumda olduğu kimiydi, ana! Mən onu dinləyərkən, hər şeyi 

yenidən xatırladım, unutduğum ən xırda detalları belə xatırladım… məsələn, necə yuxudan 

ayılandan sonra havanın küləksiz olmasına baxmayaraq, iyirmi üç pəncərənin öz-özünə 

açıldığını xatırladım… yuxuda da mənə düz iyirmi üç bıçaq zərbəsi vurulmuşdu. Bu nə dəhşətli 

uyarlıqdı?!» Uyarlıq, tək bir bununla bitmədi, yuxum, bir növ çin oldu, elə həmin həftə hərbi 

qüvvələrin səhlənkarlığı, yaxud, bilərəkdən yaxalarını kənara çəkməsi nəticəsində senata və ali 

məhkəməyə quldur basqıları baş verdi; hücum edənlər, milli sərvətimizin – senatın altını üstünə 

çevirdilər… o senatın ki, bir zamanlar müstəqillik uğrunda mübarizənin fədailəri ordan, 

millətimizin suverenliyini elan etmişdilər; senat yandırıldı, yanğının alovları gecə yarısınadək 

tuğyan etdi, bu dəhşətli mənzərəni prezident iqamətgahının balkonundan da aydınca seyr etmək 

olurdu, yanğın, bu tarixi binanın özülündən belə əsər-əlamət saxlamadı və kiminsə, nəinki 

binanın özünü, onun xatirəsini belə yaddaşlardan birdəfəlik silməyə çalışdığı xəbəri isə 

prezidenti zərrə qədər məyus etmədi; bizə vəd edildi ki, cinayətkarlar mütləq axtarılıb tapılacaq 

və tezliklə Qəhrəmanlar Evinin tam eyni olan bir bina ucaldılacaq; lakin cinayətkarlar tapılmadı, 

senat binasının xarabalığı isə indi də olduğu kimi qalmağındadır. Senatorlara, ali ədalət 

məhkəməsinin işçilərinə gəldikdə isə prezident öz yuxusunun bəd yozumunu heç də onlardan 

gizlətmək fikrində deyildi, əksinə, bir vaxtlar yuxuda aldığı xəbərdarlıqla öz hərəkətlərinə haqq 

qazandıraraq, qanunvericiləri, iti qovan kimi qovdu, köhnə respublikanın məhkəmə aparatını 

büsbütün dağıtdı, senatorları, millət vəkillərini, ali məhkəmə hakimlərini isə (onun, onlara artıq 

heç bir ehtiyacı yoxidi, o səbəbdən ki, hakimiyyətinin qanuniliyinin təsdiq edilməsinə heç bir 

ehtiyac duymurdu) mükafatlandırdı - pulu yağış kimi başlarına yağdırdı, sonra da bir-bir uzaq 

ölkələrə səfir göndərdi, öz yanında isə yalnız bircə nəfəri – öz kölgəsini, əli maçeteli, ayağıyalın, 

qaraqabaq hindunu saxladı; hindu onu bir an belə tək buraxmır, içəcəyi mayeni, yeyəcəyi yeməyi 

birinci öz üzərində sınaqdan keçirir, heç kəsi, ona müəyyən olunmuş məsafədən yaxına gəlməyə 

imkan vermirdi. « Bu hindu, prezident yanımda olduğu saatlarda da qapının ağzını kəsdirib 

dayanırdı. Söhbət gəzirdi ki, guya prezident mənim oynaşımdır, əslində isə o, yanıma ayda iki 

dəfə kart falına baxmağa gəlirdi. Bu, uzun illər davam etdi, o vatlar o özünü, hələ haçansa öləcək 

bəndə kimi hiss edirdi, hələ də şübhə və tərəddüdlər içindəydi, özü də bunu etiraf edirdi ki, o da 

səhvə yol verə bilər və kart falına öz vəhşi, fitri instinktindən daha çox inanırdı. O, adətən mənim 

yanıma, nədənsə qorxub-hürkəndə, canını xof alanda, qorxudan qocalıb qartımış vəziyyətdə 

gəlirdi; mən, onu ilk dəfə görəndə də o eynil belə bir vəziyyətdəydi… içəri daxil olub əllərini - 

qurbağa qarnı kimi tarıma çəkilmiş hamar dərili, yumru ovcunu mənə uzatdı… mən, bu uzundan 

da uzun ovsunçu-falçı ömrümdə hələ bu cür gözəl əllər görməmişdim, heç sonralar da 

görmədim! O, lal yalvarış və ümidsizlik dolu gözlərini üzümə dikib, hər iki əlini stolun üstünə 

qoydu… görürdüm axı necə içi gizli təşvişdən və özünə inamsızlıqdan doğranıb-tökülür, onu da 

görürdüm ki, daha ürəyində bircə dənə də olsun, arzu, ümid qalmayıb, bədbinliəyə qapılıb və 

onda məni, onun əllərindən daha çox, hüdudsuz qüssəsi və yalqızlığı heyrətə gətirdi. Onun 

zavallı qəlbinə, şübhələrdən üzülmüş qoca qəlbinə acıdım və falına baxmağa başladım, lakin 

onun taleyi, alın yazısı mənim üçün anlaşılmaz, büsbütün qaranlıq qaldı. Nə onun ovcu, nə də 

digər fal üsullarıyla heç nəyi oxumaq olmurdu… onun kartlara toxunmağıyla, kartlar rəngini 

dəyişir, bataqlıq suyuna düşən kimi qapqara qaralır, fincanın dibinə çökən qəhvə, bulanıq palçığa 

çevrilirdi. Onun şəxsiyyəti ilə bağlı heç bir üsulla heç nə öyrənmək mümkün olmurdu… qəribədi 

ki, onun onun falında, onunla ünsiyyətdə olan yaxın adamların taleyi apaydın oxunurdu. Orda 

---

 

“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.

 

Ə

dəbi-kulturoloji tərcümə e-Antologiyası 

Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu

 

–

 

www.kitabxana.net

 

–

 

Milli Virtual Kitabxana 

 

52 

mən, onun anasını - Bendisyon Alvaradonu görə bildim və ona, anasının lap qocalandan, kar 

olmağa başlayandan sonra hansısa əcaib quşları necə rəngləyəcəyini də göstərdim, o isə: «Yazıq 

anam!» - deyib ah çəkdi. O biri dəfə falına baxanda, şəhərimizin qasırğadan necə dağılacağını 

gördüm, qasırğa o qədər dəhşətliydi ki, onun, qadın adını xatırrladan adı belə iyrənc məsxərə 

kimi səslənirdi. Bir dəfə isə biz, belində qılınc olan, yaşıl maskalı bir kişini gördük və prezident 

təşvişlə soruşdu ki, hazırda bu adam hardadı, kartlar cavab verdi ki, bu adam, çərşənbə günləri, o 

biri günlərə nisbətən prezidentə daha yaxın olur, o dedi: «Aha», sonra soruşdu ki, bu adamın 

gözləri nə rəngdədir, kartlar cavab verdi ki, işıqda baxanda, onun bir gözü quarapo-şərab 

rənginə, o birisi, tünd rəngə çalır və o dedi: «Aha!», sonra soruşdu ki, bu adamın niyyəti nədir? 

Mən, daha dözə bilməyib bütün həqiqəti açıb ona danışdım; dedim ki, yaşıl maska - xəyanət və 

namərdliyə işarədir, o, təntənəylə: «Aha! - dedi. – Bilirəm o kimdi! Dəqiq bilirəm!» Bu adam, 

onun yaxın köməkçilərindən biri, polkovnik Miravan idi… bir neçə gündən sonra həmin 

polkovnik tapançanı qulağına sıxıb özünü vurdu və ölümündən sonra heç bir əlçim kağızı da 

tapılmadı ki, camaat onun bu intiharının səbəbini bilsin. 

İnsanların və vətənin taleyini, onun tarixi yollarını o, beləcə, kart falı əsasında müəyyən edirdi. 

Yalnız sonralar, adi suya baxaraq, kimin nə vaxt və harada öləcəyini söyləyə bilən, bu sahədə 

misli-bərabəri olmayan görücü qarı haqqında eşitdiyi gündən, kart falı gözündən düşdü və o, 

maçete ilə silahlanmış mühafizəçisinin müşayəti ilə hamıdan xəlvət həmin görücünü axtarmağa 

yollandı, yalnız qatar keçə bilən dağ cığırlarıyla, dərələrin dibiylə yol yeriyə-yeriyə gedib 

yayladakı tənha bir komaya çatdı; görücü qarı burda öz nəticəsiylə yaşayırdı, bu yaxınlarda ərini 

itirmiş nəticəsinin üç uşağı vardı, dördüncüsünü də bu gün-sabah doğasıydı: o, qarını qaranlıq bir 

otağın küncündə, qamakada uzanmış halda tapdı; qarını iflic vurmuşdu, gözləri, demək olar, 

görmürdü: lakin qarı ona deyəndə ki, əllərini suyla dolu ləyənin üzərinə tut, qaranlıq dağıldı, 

ləyəndəki su duruldu, saflaşdı, işıq saçıb parıldadı… bu işıq hardansa, suyun dərinliyindən 

gəlirdi… o. bu suda özünü, güzgüdəki kimi apaydın gördü… rütbə nişanları taxılmamış hərbi-

səhra geyimində, uzunboğaz çəkmələrdə, sol dabanında qızıl mahmız, döşəmədə üzüqoylu 

uzandığı yerdə gördü… qarıdan soruşdu ki, bu harada baş verir, döşəmədə üzüqoylu uzandığı bu 

yer haradır və qarı, ləyəndəki suyun, işıq şölələrini izləyə-izləyə cavab verdi ki, bu, bu dəqiqə 

oturduqları otaqdan böyük olmayan bir otaqda baş verir və o, bu otağın içində yazı masasını, 

elektrik yelqovanını görür, dənizə açılan pəncərə görür, ağ divarları, hansısa atların şəklini və 

üzərində əjdaha təsvir olunan bayraq görür. Prezident dedi: «Aha!» O, bu təsvirlə, iclas 

salonunun qonşuluğunda yerləşən kabinetini tanımışdı… Odu ki: «Bəs mən necə öləcəyəm, 

öldürəcəklər, ya pis bir xəstəlikdən öləcəyəm?» - deyə soruşdu. Qarı cavab verdi ki, yox, onu nə 

öldürəcəklər, nə də o, pis xəstəlikdən öləcək, o öz əcəliylə öləcək və ölüm, onu yuxuda ikən 

yaxalayacaq… özü də o, əziyyətsiz-filansız, rahat öləcək. Prezident: «Aha!» - deyib gizli bir 

həyəcanla: «Bəs bu, nə vaxt baş verəcək?» - deyə soruşdu. Qarı cavab verdi ki, qorxmasın, onun 

yaşı qədər – yüz yeddi il yaşayacaq, bundan sonra daha yüz iyirmi beş il ömür sürəcək və yalnız 

o zaman, indicə suda gördüyü hadisə baş verəcək. O: «Aha.» - dedi və xəstə qarını, öz peşəkar 

cəllad məharətiylə – ona heç bir işgəncə vermədən, öz qızıl mahmızının bağıyla onu üsulluca 

boğub öldürdü; baxmayaraq ki, bu vaxtacan nə müharibədə, nə də dinc dövrlərdə o, bir kimsəni, 

yaxud heyvanı şəxsən özü öldürməmişdi, zavallı qarını özü öldürdü, bu, onun öldürdüyü yeganə 

canlıydı; onu da ona görə öldürdü ki, yer üzündə özündən savayı heç kəs onun harda və nə vaxt 

öləcəyini bilməsin. Bu əclaflığı uzun-uzadı payız gecələrində də onun ruhunu narahat eləmir, 

vicdanını zərrəcə də ağrıtmırdı. 

Əksinə, o bu hadisəni özünə alqış və öyüd kimi xatırlamağı sevirdi – bax, bu cür zalım və 

qətiyyətli olmaq gərəkdir; Manuela Sançes, həmin o günəş tutulması hadisəsinin zülmətində 

qeyb olandan bəri o öz keçmiş əzmini və qətiyyətini dönə-dönə, təəssüflə xatırlayır, özünü, 

ondan iyrəndirməyə çalışırdı ki, xəcalət hissindən qurtulsun, özünü alçaldılmış duymasın, içini 

yandırıb-yaxan məsxərə neşətərini canından çıxarıb atsın; o, tamarinlərin altındakı qamakda 

uzanır, Manuela Sançes barədə, yarpaqların xışıltısını dinləyə-dinləyə, yuxusuna haram qatan bir 

nifrətlə düşünür, silahlı qüvvələr Manuela Sançesi quruda və dənizdə, şor çıxarılan ucsuz-

---