Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar
Yüklə 7,81 Mb. Pdf görüntüsü
|
“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 123
xarabalığa çevrilmiş sarayında zorla yeridiyindən xəbərdar idi. Onu yedizdirən və bal ehtiyatı görən xidmətçilərdən, sarayda cəmi üç-dörd denşikin qaldığından xəbərdar idik; bir dəfə isə xidmətçilərin qovduğu inəklər, baş qərargah otağına girib oranı darmadağın etdilər və bir vaxtlar, falçının dediyi, onun öləcyi gizli kabinetində bütün çini marşalları yerə salıb sındırdılar; denşiklər həyəcanla onun nə əmr verəcəyini gözlədilər və yalnız o, fənəri kandardan asdıqdan sonra, havası dənizsiz heç cür dəyişilməyən yataq otağının qapısından üç qıfılın və üç zəncirin çıqqıltısı və cingiltisi eşidiləndən sonra, onun sübhə qədər ölü kimi yatacağı ümidi ilə, birinci mərtəbədəki otaqlarına getdilər, o isə tez-tez səksənib yuxudan ayılır, yuxusuzluğunun keşiyini çəkir, ağır ayaqlarını sürüyə-sürüyə zülmət qaranlıq saray boyu yeriyə-yepiyə, yan-yörəsindəki inəklərin aramlı gövşəməyinə, vitse-kral asılqanlarında yatan toyuqların qaqqıltısına məhəl qoymadan, kabus kimi gəzirdi; zamanın axarı ona, keçmiş dənizin yerində bitən ay işıqlı çöllüyün küləyini xatırladırdı; o, görkəmli latinist, general Lautaro Munyosun (Allah bu axmağa rəhmət eləsin), özlərini məhv etdikləri sonuncu barrikadaları hələ küçlərdə müqavimət göstərən vaxt, Korneli Nepotun birinci nəşrinin yanmış vərəqlərini, unudulmuş ritoriklərin - Livio Andronikonun və Sesiliya Estatonun kitablarının vərəqlərini, öz yaşıl budaqlı süpürgəsiylə süpürən anasını - Bendisyon Alvaradonu gördü. Onun üçün boşaldılan iqamətgaha daxil olarkən, anası Bendisyon Alvaradoyla birgə, şəxsi mühafizəsinin meyitləri üzərindən keçib pationu ötdülər, zülmət qaranlıqda, prezidentin cins ilxı atlarının cəsədlərinə ilişə-ilişə, vestübüldən yuxarı aparan pilləkənlə qalxdılar və iclas salonuna çatdılar; qatı, acı barıt iyindən və at qanı qoxusundan nəfəs almaq olmurdu: - «Biz orda, yalın ayaqların qanlı izlərini gördük, görünür, burdan, at qanından yığılan gölməçələri tapdayıb gələnlər keçmişdilər; dəhlizlərin divarlarında da biz, eynilə bu cür qanlı əl izləri gördük, iclas salonunda isə, sinəsinə döyüş qılıncı sancılmış, yaraşıqlı bir florensiyalının qana bulanmış bədənini gördük – bu, prezidentin arvadının şəkliydi; sonra alınına güllə çaxılmış, açarla burulub işə salınan, balerinayaoxşar oyuncaq qızı gördük – bu da prezidentin doqquz yaşlı qızıydı. Və nəhayət biz, on bir il ərzində hakimiyyət uğrunda qanlı mübarizələrdə bir-birinə qalıb gələn on dörd federalist generallardan ən zirəyi və ağıllısını - haribaldi sezarı, prezident Latuaro Munyosun meyitini gördük… bu, ingilis konsuluna öz ana dilində «yox» deməyə ürək eləməyən yeganə adam idi, elə buna görə də indi cəzasını çəkirdi; Britaniya eskadriliyasının cəlladlarına qismət olmasın deyə, əvvəl arvadını qılıncla vurub qızını güllələmiş, sonra qırx iki ədəd əndəlus atını məhv etdkdən sonra özü öz ağzına açdığı güllədən, başında dəlik, yalın ayaqlarıyla yerdə uzanmışdı; o vaxt onların komandanı Kitçener meyiti göstərərək, generalımıza: «Görürsən də, general, atasına əl qaldıranların aqibəti nədi?! Nə vaxtsa vəzifə başında olsan, bütün bunlar yadından çıxmasın!» - demişdi. «O, «nə vaxtsa» - dedi, amma mən, uzun-uzadı, yuxusuz, intizarlı gecələrdən sonra artıq ölkədə əmin-amanlığı bərpa etmək və iqtisadi sabitlik yaratmaq üçün lazım olan müddətə bütün qoşun növlərinin ali baş komandanı və respublikanın prezidenti elan olunmuşdum». Bu qərarı, senatın və deputatlar palatasının razılığıyla, sonuncu federal şura, yekdilliklə qəbul etmişdi deyə, qərar, ingilis eskadrası tərəfindən də təsdiq olundu və gecələrin birində, konsul Mak-Doneyllə oynadığı domino daşları arasında çapa imzalandı. «Əvvəl-əvvəl nə mən, nə də başqaları bu işin alınmağına inanmırdıq». Kim inanardı axı?! Həmin o dəhşətli gecənin hərc-mərcliyində qəbul olunan bu qəribə qərara, Bendisyon Alvaradonun özü də inanmırdı; o, lap axır günlərə qədər - ölüm yatağında da, dövlət idarəçiliyinə nədən başlayacağını qətiyyən bilməyən oğluna inanmırdı; onlar, mebelsiz-əşyasız, bomboş otaqlarda, keçmiş ispan hökmranlığı dövründən qalmış vitse-kral və arxiyepiskopların, milçəklər bulamış portretlərindən savayı qiymətli bir şey olmayan bu evdə, titrəmədən yaxa qurtarmaq üçün dəmləməyə ot axtarsalar da, tapa bilmədilər; evin qalan əşyaları, əvvəlki prezidentlər tərəfindən daşınıb aparılmışdı, məşhur tarixi hadisələr təsvir olunan divar xalçalarının yeri, artıq çoxdandan, asıldığı divarın rənginə uyğunlaşmışdı, yataq otaqları, çirkli əsgər kazarmaları kimi zibil içindəydi, divarlarda, prezidentlərin qanlı barmaqlarıyla müxtəlif tarixlər yazılmışdı; bürünüb qızınmağa bircə həsir belə yox idi: «Odu ki, anam Bendisyon Alvarado pəncərənin tozlu pərdəsini qoparıb mənə səridi və məni baş pilləkənin küncündə uzatdı, özü isə yaşıl budaqlı süpürgəsiylə, ingilis desantının soyub talamağa artıq bir şey qalmadığı otaqları süpürməyə “Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 124
başladı.»; qapıların arxasında, canını, onu zorlamaq istəyən quldurlardan süpürgəsiylə qurtara- qurtara, döşəmələri təmizlədi, səhərə az qalmış, əsas pilləkənin yuxarı pilləsində tər-su içində, məxmər pərdəyə bürünmüş oğlunun yanında oturdu, onun alovlu qızdırmasını ürək-dirək verməklə soyutmağa çalışaraq, dedi ki, bu qarmaqarışlığa fikir verməyə dəyməz, bir-iki ucuz dəri kətil alıb onları gül-çiçək və cürbəcür heyvan şəkilləriylə rəngləmək lazımdı: - «Bunu özüm eləyərəm. Bir-iki dənə də tor yelləncək alarıq, ən əsas tor yelləncəkdi, çünki bu evə yəqin ki, çoxlu qonaq gələcək. Sonra nahar stolu, dəmir qaşıq-çəngəl, alüminium nimçələr alarıq. Əsgər həyatı üçün başqası yaramaz. İçməli su üçün qəşəng bardaq və kömür sobası alarıq. Hamısını da dövlət hesabına.» - deyə-deyə, oğlunu beləcə sakitləşdirirdi. O isə anasını eşitmirdi… səhərin gözü açılar-açılmaz, ilk əməköməcilər çiçəklənmişdi, qırmızı, ağ əməköməcilər, qan kimi al qırmızı, bu gecə qanı axan bədən kimi ağappaq… - bu nəhəng işıq seli altında elə bil həqiqətin əsl gizli mahiyyəti üzə çıxdı, və belə məlum oldu ki, o, pilləkəndə qızıdırmadan titrəyə-titrəyə, fikrə dalan miskin qocadan savayı ayrı bir şey deyil. «Elə bu? Ütülmüş at ətinin iyi, mənəvi puçluq, qəzaya uğramış gəmiyə oxşayan bu ev, bütün on iki avqust sübhlərinin eyni olan bu sübh çağı – hakimiyyət elə budu?.. Bu nə zibil idi düşdük, ana!» Dənizin sahilində sübhün açılmasından xoşhallanan xoruzların banlamağına, ingilislərin, saray boyu sərilmiş meyitləri yığa-yığa, şən mahnılar oxumasına baxmayaraq, onu qəfil zülmət qarşısında çuğlayan heyvani bir qorxu bürüdü; Bendisyon Alvarado isə öz hesablamalarından təsəlli dolu nəticə çıxarıb dedi ki, əsas narahatçılıq – bir dəstə döşəkağı məsələsidi, vəssalam, ayrı heç bir narahatçılıq yoxdu, onları da yaxşıca yuyub təmizləmək lazımdı; məyusluğun ən sonuncu nöqtəsində birdən-birə elə bil ayaqlarının altının möhkəmliyini duydu və anasını sakitləşdirməyə başlayaraq: «Eybi yox, rahat yat, ana, onsuz da prezidentlər bu sarayda çox oturmurlar. Allah eləsin, burada heç olmasa, yarım ay yaşayım». – dedi. Bu sözlərinə o, təkcə onda yox, indi də, uzun-uzadı, qəddar dərviş ömrünün bütün anlarında olduğu kimi, yenə sidq-ürəkdən inanırdı; hökmdarların bir gününün o birinə oxşamadığına nə qədər çox əmin olurdusa, özünə bir o qədər çox inanırdı, tez-tez yadına baş nazirin, hansısa gizli məqsəd güdən, yalan dolu, üfürülmüş məruzələri düşdükcə, yüngülcə gülümsəyib: «Mənə həqiqəti deməyin, litsensiat*, risq edirsiz – sizə inana bilərəm!» - deməyini xatırlayırdı. Elə bu sözlərlə də dövlət şurasının, onun sorğu-sualsız imza atacağına arxayın olduğu bütün nəhəng strategiyasını puça çevirdi. «O heç zaman mənə bu qədər fərasətli görünməmişdi. Rəsmi qəbullarda, guya özündən asılı olmadan, şalvarına işəməyi ilə bağlı şayiələrin get-gedə inandırıcı olduğu vaxtlarda da.» – «Məncə, o qocaldıqca, daha sərt olurdu, yalın ayaqlarını şappıldada-şappıldada, qulaqcığının biri sapdan olan eynəklə gəzirdi.» – «Get- gedə daha dözümlü, daha duyğulu olurdu, odu ki, bir qucaq kağız-kuğuzun içindən lazımlısını seçib, baxıb-oxumadan, imza atır, «Nə istəyirsiz? Onsuz da qulaq asan yoxdu.» – deyib gülümsəyirdi. «Təsəvvür edin ki, o, inəklərin sarayda veyillənməmələri üçün fermada iri taxtadan rəzə düzəltməyi əmr eləmişdi. Sonra gördü ki, onlardan biri, yəni – «inək?... inək?...» - başını kabinetinin pəncərəsindən içəri soxub yazı masasının, bu vətən mehrabının üstündəki kağız çiçəkləri çeynəyir, gülümsədi: «Görürsüz, litsensiat, sizə demişdim axı. Bu ölkənin başına nə bədbəxtlik gəlirsə, hamısı, mənə qulaq asmamağın nəticəsidi.» - deyirdi. «Bu yaşda zəkanın qeyri-adi aydınlığına bir bax.» Səfir Kipplinq isə, qadağan olunmuş memuarlarında yazırdı ki, onu, uşaqlığına qapılıb-qalmış və əlindən heç bir iş gəlməyən bir adam kimi tanıyır, yazırdı ki, onun bədəninin bütün məsamələri, aramsız halda özündən maye buraxır, bədəni, suda batmış adamın bədəni kimi şişkindi, hərəkətləri isə, dalğaların atıb-tutduğu ölünün hərəkətləri kimi süst və ləngdi. – «O, köynəyinin yaxasını açıb, dəniz həşəratlarının, sallaq dəri qatlarının arasına yığılan sulu sinəsini də mənə göstərmişdi.»; o özü də deyirdi ki, kürəyində remoralar*, qoltuqlarının altında polip və xırda əqrəblər var və o, bütün bunları, əzizim Conson, aldığınız dənizin təbii surətdə geri qayıtması əlamətləri kimi qəbul edirdi, çünki dəniz də, pişiklər kimi həmişə geri qayıdır; o əmin idi ki, qasığındakı xərçəngəbənzər həşərat yığnağı, yataq otağının pəncərəsini açıb, bəşəriyyət tarixində bütün dahi adamlarda olduğu kimi, onun da ovcunun hamar, qırışsız olmasının səbəbini öyrənmək üçün dünyanı axtarmaqdan yorulduğu, dəniz və okeanlar admiralının üç karavellasını gördüyü xoşbəxt səhərin müjdəsidi. Hə, o, onu axtarırdı, hətta dənizçilərdən, onun, qonşu Yüklə 7,81 Mb. Dostları ilə paylaş:
|