57
56
3
ASCII kodları lazım olan simvolların hamısını göstərə bilmir. Dünyadakı
təxminən 6800-dən çox dilin bütün simvollarını əhatə etmək üçün yeni kod-
laşdırma sxeminin işlənib hazırlanmasına ehtiyac yarandı. Nəticədə
UNICODE (“yunikod” kimi tələffüz olunur) meydana çıxdı. Bu kodlaşdır-
Simvollar sətri
İnformatika
ASCII kodlaşdırmasında 88 bit, yaxud 11 bayt yer tutur.
UNICODE kodlaşdırmasında 176 bit, yaxud 22 bayt
yer tutur.
Həcmi
Unutmayın ki, mətndə sözlərarası boşluqlar da simvoldur. Çünki onlar da klavia-
turadan daxil edilir və yaddaşda saxlanılır!
ASCII və UNICODE kodlaşdırma standartları haqqında İnternetdən məlumat
toplayın.
1. Hər iki qısaltmanın açılışının nə demək olduğunu aydınlaşdırın.
2. “Ə” və “ə” hərflərinin UNICODE kodunu öyrənin.
3. “Dəvəyə dedilər: Enişi sevirsən, yoxsa yoxuşu? Dedi: Lənət hər üçünə.”
mətninin ASCII və UNICODE kodlaşdırmasında yaddaşda nə qədər
yer tutacağını müəyyən edin.
1. UNICODE kodlaşdırmasında “Yalançının yaddaşı olmaz.” cümləsinin
informasiya həcmi nə qədər olacaq?
2. ASCII kodu ilə verilmiş “Saxla samanı, gələr zamanı.”
atalar sözü
tutumu 1 Kbayt olan yaddaş sahəsinə neçə dəfə yerləşər?
3. Şahmat taxtası 8 sətirdən və 8 sütundan ibarətdir. Taxtanın bütün
xanalarını kodlaşdırmaq üçün ən azı neçə bit lazımdır?
A) 4 B) 5 C) 6 D) 7
Öyrändiklärinizi yoxlayın
Öyrändiklärinizi yoxlayın
Araådıraq – öyränäk
Araådıraq – öyränäk
(2 2 2) kodlaşdırmaq olar: 000, 001, 010, 011, 100, 101, 110, 111. Beləliklə,
rəqəmlərin sayının bir vahid artırılması kodlaşdırılan simvolların sayını iki
dəfə artırır.
Gerçək mətndə təxminən 100 müxtəlif simvol (əlifbanın böyük və kiçik
hərfləri, rəqəmlər, durğu işarələri, tez-tez istifadə olunan riyazi simvollar və s.)
olur. Buna görə də belə mətni kodlaşdırmaq üçün ən azı 7 ikilik rəqəm lazımdır.
Belə ki, 7 bitlə 128 simvolu kodlaşdırmaq olur (2
∙
2
∙
2
∙
2
∙
2
·
2
∙
2 = 128). Kompü-
terlərdə ingilis əlifbası ilə yanaşı, milli əlifbalardan da istifadə olunur. Bu halda
128 simvolu əhatə edən 7-bitlik kodlaşdırma kifayət etmir və əlavə bir bitə də
ehtiyac yaranır. Yuxarıda deyildiyi kimi, bir əlavə bit kodlaşdırılası simvolların
sayını ikiqat artırır. Daha dəqiq desək, 8 bit vasitəsilə 256 simvolu kod-
laşdırmaq mümkündür.
Səkkiz bitdən ibarət ardıcıllığa bayt deyilir.
∙ ∙
Bu maraqlıdır.
Bu maraqlıdır.
“Bayt” sözü 1956-cı ildə IBM firmasında yaranıb. O, “bite”
(tikə, parça) ingilis sözündən götürülüb, ancaq “byte” şəklində yazılıb ki, “bit” sözü ilə
qarışdırılmasın. Müəyyən müddət “bayt” termini, sadəcə, verilənlər selinin bir parçasını
bildirirdi. Ancaq ötən əsrin 60-cı illərinin ortalarında IBM şirkətində System/360
hesablayıcı maşınlarının yaranması ilə bu söz 8 bitdən ibarət qrupu bildirməyə başladı.
Mətn informasiyasının baytlar vasitəsilə belə kodlaşdırılması ASCII stan-
dartı adlanır (“askii” kimi tələffüz olunur). ASCII standartı iki kodlaşdırma
İngilis əlifbasının
hərflərinin ASCII kodları
bayt
bit
0 0 1 1 0 1 0 1
Simvol İkilik kod
01000001
01000010
01000011
01000100
01000101
01000110
01000111
01001000
01001001
01001010
01001011
01001100
01001101
Simvol
A
B
C
D
E
F
G
H
I
J
K
L
M
01000001
01000010
01000011
01000100
01000101
01000110
01000111
01001000
01001001
01001010
01001011
01001100
01001101
İkilik kod
Simvol
N
O
P
Q
R
S
T
U
V
W
X
Y
Z
01001110
01001111
01010000
01010001
01010010
01010011
01010100
01010101
01010110
01010111
01011000
01011001
01011010
İkilik kod
cədvəlindən ibarətdir: təməl cədvəl və
genişləndirilmiş cədvəl. Təməl cədvələ 0-
dan 127-dək kodlar, genişləndirilmiş
cədvələ isə 128-dən 255-dək kodlar aiddir.
Milli əlifbalar (o cümlədən Azərbaycan əlif-
basının “Ə”, “Ç”, “Ş”, “Ğ”, “Ü”, “Ö”, “İ”
kimi hərfləri) genişləndirilmiş cədvəldə
yerləşir.
manın işlənib hazırlanmasında dünyanın hər yerindən
dilçilər və kompüter mütəxəssisləri iştirak edib.
UNICODE yanaşmasının mahiyyəti ondan ibarətdir ki,
hər bir simvol 16-bitlik ədədlə göstərilir. Bu isə o
deməkdir ki, hər bir simvol iki bayt yer tutur. Bu qayda
ilə 65 536 işarə və ya simvol kodlaşdırmaq olur.
Çap üçün deyil
57
56
3
ASCII kodları lazım olan simvolların hamısını göstərə bilmir. Dünyadakı
təxminən 6800-dən çox dilin bütün simvollarını əhatə etmək üçün yeni kod-
laşdırma sxeminin işlənib hazırlanmasına ehtiyac yarandı. Nəticədə
UNICODE (“yunikod” kimi tələffüz olunur) meydana çıxdı. Bu kodlaşdır-
Simvollar sətri
İnformatika
ASCII kodlaşdırmasında 88 bit, yaxud 11 bayt yer tutur.
UNICODE kodlaşdırmasında 176 bit, yaxud 22 bayt
yer tutur.
Həcmi
Unutmayın ki, mətndə sözlərarası boşluqlar da simvoldur. Çünki onlar da klavia-
turadan daxil edilir və yaddaşda saxlanılır!
ASCII və UNICODE kodlaşdırma standartları haqqında İnternetdən məlumat
toplayın.
1. Hər iki qısaltmanın açılışının nə demək olduğunu aydınlaşdırın.
2. “Ə” və “ə” hərflərinin UNICODE kodunu öyrənin.
3. “Dəvəyə dedilər: Enişi sevirsən, yoxsa yoxuşu? Dedi: Lənət hər üçünə.”
mətninin ASCII və UNICODE kodlaşdırmasında yaddaşda nə qədər
yer tutacağını müəyyən edin.
1. UNICODE kodlaşdırmasında “Yalançının yaddaşı olmaz.” cümləsinin
informasiya həcmi nə qədər olacaq?
2. ASCII kodu ilə verilmiş “Saxla samanı, gələr zamanı.” atalar sözü
tutumu 1 Kbayt olan yaddaş sahəsinə neçə dəfə yerləşər?
3. Şahmat taxtası 8 sətirdən və 8 sütundan ibarətdir. Taxtanın bütün
xanalarını kodlaşdırmaq üçün ən azı neçə bit lazımdır?
A) 4 B) 5 C) 6 D) 7
Öyrändiklärinizi yoxlayın
Öyrändiklärinizi yoxlayın
Araådıraq – öyränäk
Araådıraq – öyränäk
(2 2 2) kodlaşdırmaq olar: 000, 001, 010, 011, 100, 101, 110, 111. Beləliklə,
rəqəmlərin sayının bir vahid artırılması kodlaşdırılan simvolların sayını iki
dəfə artırır.
Gerçək mətndə təxminən 100 müxtəlif simvol (əlifbanın böyük və kiçik
hərfləri, rəqəmlər, durğu işarələri, tez-tez istifadə olunan riyazi simvollar və s.)
olur. Buna görə də belə mətni kodlaşdırmaq üçün ən azı 7 ikilik rəqəm lazımdır.
Belə ki, 7 bitlə 128 simvolu kodlaşdırmaq olur (2
∙
2
∙
2
∙
2
∙
2
·
2
∙
2 = 128). Kompü-
terlərdə ingilis əlifbası ilə yanaşı, milli əlifbalardan da istifadə olunur. Bu halda
128 simvolu əhatə edən 7-bitlik kodlaşdırma kifayət etmir və əlavə bir bitə də
ehtiyac yaranır. Yuxarıda deyildiyi kimi, bir əlavə bit kodlaşdırılası simvolların
sayını ikiqat artırır. Daha dəqiq desək, 8 bit vasitəsilə 256 simvolu kod-
laşdırmaq mümkündür.
Səkkiz bitdən ibarət ardıcıllığa bayt deyilir.
∙ ∙
Bu maraqlıdır.
Bu maraqlıdır.
“Bayt” sözü 1956-cı ildə IBM firmasında yaranıb. O, “bite”
(tikə, parça) ingilis sözündən götürülüb, ancaq “byte” şəklində yazılıb ki, “bit” sözü ilə
qarışdırılmasın. Müəyyən müddət “bayt” termini, sadəcə, verilənlər selinin bir parçasını
bildirirdi. Ancaq ötən əsrin 60-cı illərinin ortalarında IBM şirkətində System/360
hesablayıcı maşınlarının yaranması ilə bu söz 8 bitdən ibarət qrupu bildirməyə başladı.
Mətn informasiyasının baytlar vasitəsilə belə kodlaşdırılması ASCII stan-
dartı adlanır (“askii” kimi tələffüz olunur). ASCII standartı iki kodlaşdırma
İngilis əlifbasının
hərflərinin ASCII kodları
bayt
bit
0 0 1 1 0 1 0 1
Simvol İkilik kod
01000001
01000010
01000011
01000100
01000101
01000110
01000111
01001000
01001001
01001010
01001011
01001100
01001101
Simvol
A
B
C
D
E
F
G
H
I
J
K
L
M
01000001
01000010
01000011
01000100
01000101
01000110
01000111
01001000
01001001
01001010
01001011
01001100
01001101
İkilik kod
Simvol
N
O
P
Q
R
S
T
U
V
W
X
Y
Z
01001110
01001111
01010000
01010001
01010010
01010011
01010100
01010101
01010110
01010111
01011000
01011001
01011010
İkilik kod
cədvəlindən ibarətdir: təməl cədvəl və
genişləndirilmiş cədvəl. Təməl cədvələ 0-
dan 127-dək kodlar, genişləndirilmiş
cədvələ isə 128-dən 255-dək kodlar aiddir.
Milli əlifbalar (o cümlədən Azərbaycan əlif-
basının “Ə”, “Ç”, “Ş”, “Ğ”, “Ü”, “Ö”, “İ”
kimi hərfləri) genişləndirilmiş cədvəldə
yerləşir.
manın işlənib hazırlanmasında dünyanın hər yerindən
dilçilər və kompüter mütəxəssisləri iştirak edib.
UNICODE yanaşmasının mahiyyəti ondan ibarətdir ki,
hər bir simvol 16-bitlik ədədlə göstərilir. Bu isə o
deməkdir ki, hər bir simvol iki bayt yer tutur. Bu qayda
ilə 65 536 işarə və ya simvol kodlaşdırmaq olur.
Çap üçün deyil