67
66
4
Sonuncu iki nümunəyə xüsusi diqqət yetirmək lazımdır. Qəribə görünsələr
də, bu yazılışlar mənimsətmə işarəsinin adi bərabərlik işarəsindən fərqli
olduğunu göstərir. Ümumiyyətlə, proqramlarda bu cür yazılışlara tez-tez rast
gəlinir.
İfadənin qiymətinin hesablanması zamanı təbii olaraq belə bir sual
meydana çıxır: əməllər hansı ardıcıllıqla yerinə yetirilməlidir? Riyaziyyatdakı
qayda burada da tətbiq olunur: öncə vurma və bölmə, sonra isə toplama və
çıxma əməlləri yerinə yetirilir. Əməllərin yerinə yetirilmə ardıcıllığını də-
yişmək üçün riyaziyyatda olduğu kimi, burada da mötərizələrdən istifadə
olunur. Məsələn,
ifadəsinin ALPLogo dilində yazılışı belədir:
(x+25)(x–3z)
___________
y =
2
x
y = ((x+25)*(x-3*z))/(x*x)
Dəyişənlər, yaxud dəyişənlərdən ibarət olan ifadələr müxtəlif komandaların
arqumentləri ola bilər.
qələmineni 10
qələmiendir
dəyişən a
dəyişən b
a = 225
b = 1
sola 80
təkrarla 220[
qələminrəngi b
irəli a
sağa 25
b = b+1
a = a-1
geri a]
Aşağıdakı proqram kodunu ALPLogo mühitində yığın və icra edin.
Riyazi ifadələrdəki sabitləri dəyişməklə nəticənin necə dəyişdiyini izləyin.
ilkinvəziyyət
sil
qələmineni 3
dəyişən x
dəyişən r
r = 0
x = 50
təkrarla 6 [
qələminrəngi r
qələmiendir
təkrarla 4 [
sağa 90
irəli x]
r = r+1
x = x+50
qələmiqaldır
irəli 25
sola 90
irəli 25
sağa 90
]
1. x dəyişəninin ilkin qiyməti 2 olarsa,
komandasının icrasından sonra onun qiyməti nə olacaq?
2. Komandalar ardıcıllığının icrasından sonra x və y dəyişənlərinin qiyməti nə
olacaq?
x = x*x+5*x+10
x = 2
y = 3
x = y
y = x+2
3. Verilmiş riyazi ifadəni ALPLogo mühitində yazın.
4. X, Y və
Z dəyişənlərini təyin edin.
X dəyişəninə 10,
Y dəyişəninə isə 15
mənimsədin. Z dəyişəninə X və Y-in cəmini mənimsədin. Z dəyişəninin
qiymətini çıxışa verin.
5. İki ədədin ədədi ortasını hesablayan proqram yazın.
Nümunä.
x=3
x=5+3
b=a+4
z=x*y
b=b+2
z=z–1
x dəyişəninə 3 qiyməti mənimsədilir.
5 və 3 qiymətləri toplanılır və nəticə x dəyişəninə mənimsədilir.
a dəyişəninin qiymətinin üzərinə 4 əlavə olunur və nəticə
b
dəyişəninə mənimsədilir.
x və
y dəyişənlərinin qiymətləri
bir-birinə vurulur və nəticə
z dəyişəninə mənimsədilir.
b dəyişəninin qiymətinin üzərinə 2 əlavə olunur və nəticə
yenə də b dəyişəninə mənimsədilir.
z dəyişəninin qiymətindən 1 çıxılır və alınan
nəticə yenə də
z dəyişəninə mənimsədilir.
Mənası
Mənimsətmə
komandası
Araådıraq – öyränäk
Araådıraq – öyränäk
Öyrändiklärinizi yoxlayın
Öyrändiklärinizi yoxlayın
2
at
__
vt + 2
Çap üçün deyil
Fäaliyy t
ä
Fäaliyy t
ä
69
68
4
19.
ALTPROQRAM
·
·
Bu fiqurlar sizə hansı oyunu xatırladır?
Qrafik redaktorda onları necə çəkmək olar?
İş sahəsinin (200, 300), (400, 500) və (350, 420) nöqtələrində tərəfi 30 olan
kvadrat çəkmək üçün proqram tərtib edin.
Nəticəni müzakirə edək:
- Hansı komandalar təkrarlanır?
- Onları dövr kimi yazmaq olarmı?
Gördüyünüz kimi, başlanğıcda verilmiş fiqurlar bərabər sayda eyniölçülü
kvadratlardan təşkil olunub. Ona görə də həmin fiqurları qrafik redaktorda
eyni asanlıqla çəkmək olar: sadəcə, bir kvadratı çəkib, sonra isə onu çoxalda-
raq tələb olunan mövqeyə yerləşdirmək lazımdır. Ancaq O, S, J, T fiqurlarını
ALPLogo mühitində çəkməyə cəhd etsəniz, onların proqramlarının I
fiqurunun proqramı qədər sadə olmayacağını görəcəksiniz. Bunun səbəbi ar-
dıcıl çəkilən kvadratların başlanğıc mövqeləri arasında qanunauyğunluğun
olmamasıdır. Ona görə də bu məsələnin bir dövr daxilində həlli çətinlik
yaradır. İndi öyrənəcəyiniz yanaşma isə problemi asan yolla həll edir.
Bəzən proqramda müəyyən komandalar ardıcıllığını proqramın müxtəlif
yerlərində istifadə etmək lazım gəlir. Proqramlaşdırmada bu zərurət altproq-
ramlar vasitəsilə həll olunur. Adından da göründüyü kimi, altproqram əsas
proqramın daxilində yerləşir.
Bir proqramda bir neçə, hətta onlarla, yüzlərlə alt-
proqram ola bilər. Hər bir altproqramın öz adı olur və
ona həmin adla müraciət olunur. Proqramlaşdırmada
buna altproqramın çağırılması deyilir. Proqramda
adı çəkilən, yəni çağırılan altproqram dərhal icra olu-
nur. Altproqramın icrası sona çatan kimi əsas proq-
ramın işi bilavasitə altproqramın çağırıldığı yerdən
sonra gələn komandadan davam etdirilir. Bir altproq-
ramı istənilən qədər çağırmaq olar.
ALPLogo mühitində altproqram
açar sözü ilə başlayır və ondan sonra altproqramın adı
yazılır. Addan sonra açılan və bağlanan mötərizələr
Altproqramları əsas proqramın sonunda yer-
ləşdirmək məqsədəuyğundur.
altproqram
()
qoyulur.
ƏSAS PROQRAM
İndi daha anlaşıqlı olması üçün altproqramı bir nümunə üzərində əyani
göstərək. Aşağıdakı proqramı ALPLogo mühitində yazıb icra etsəniz, fiquru
alınacaq:
S
ilkinvəziyyət
sil
kvadrat
qələmiqaldır
sola 90
irəli 40
sağa 90
kvadrat()
geri 40
kvadrat()
qələmiqaldır
sola 90
irəli 40
sağa 90
kvadrat()
altproqram kvadrat ()
[
qələmiendir
təkrarla 4 [
irəli 40
sağa 90]
]
()
Bu nümunədə proqramın sonunda yerləşən və
adlandırılmış alt-
proqram (
), sadəcə, Bağanın durduğu mövqe-
dən başlayaraq kvadrat çəkir. Proqramın mətnində bu altproqrama 4 dəfə mü-
raciət olunub.
kvadrat
altproqram kvadrat ()
- - - - - - - - - - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - - -
- - - - - - -
- - - - - - - - - - - - - - - - - - -
altproqram
ın çağırılması
altproqramın çağırılması
ALTPROQRAM
- - - - - - - - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - - - - - -
Sözlük
Sözlük
Altproqram
Altproqramın adı
Altproqramın çağırılması
O
I
S
J
T
Çap üçün deyil