Dağ meşələrindən yuxarıda
dağ-çəmən torpaqları yayılmışdır.
Bu torpaq-
lar yay otlaqları üçün yararlıdır. Daha hündür ərazilərdə temperaturun azalma-
sı torpaq əmələgəlmə prosesinə mənfi təsir göstərir.
Azərbaycanın bitki örtüyü digər təbii komponentlər kimi hündürlük qur-
111
110
sayda
endemik və
relikt bitkiləri vardır. Endemik bitkilər müəyyən ərazi üçün
səciyyəvi olan bitkilərdir. Qarabağ dağ laləsi, Xəzər zəfəranı, Lənkəran
zanbağı və s. endemik bitkilərə aiddir. Relikt bitkilər isə keçmiş dövrlərdə
geniş yayılan və müasir dövrdə də rast gəlinən bitkilərdir. Belə bitkilərə
dəmirağacı, Eldar şamı, qaraçöhrə, saqqızağacı, azat ağacı və s. göstərmək
olar. Torpaq və bitki örtüyünü, heyvanlar aləmini qoruyub saxlamaq məqsədi
ilə respublikamızda milli park, qoruq və yasaqlıqlar yaradılmışdır.
Torpaq tiplərinin yayıldığı əraziyə uyğun
bitkiləri müəyyən edin.
Öyrändìklärìnìzì tätbìq edìn
Nä öyrändìnìz
AÇAR SÖZLÄR
Endemik bitkilər
Relikt bitkilər
Nadir və digər ərazilərdə rast
gəlinməyən bitkilər __ adlanır.
__
keçmiş dövrlərdən bu günə
qədər qalan bitkilərdir .
şaqlığına tabedir. Düzənlikdən dağlara qalxdıq-
ca iqlim və relyef şəraitinin dəyişməsi bitkilərin
də fərqliliyinə səbəb olur. Dağ meşələrində
palıd, vələs və fıstıq kimi qiymətli ağac növləri
yayılmışdır. Yarımsəhralarda yovşan, gəvən, də-
vətikanı, dağ çöllərində isə ağ ot, qatırquyruğu
və taxıl bitkiləri üstündür. Dağ çəmənləri üçün
topalotu, şahduran, qırtıc bitkiləri səciyyəvidir.
Heyvanlar aləmi bitki örtüyünə uyğun olaraq
yayılmışdır. Respublikamızın ərazisində çoxlu
Öyrändìklärìnìzì yoxlayın
Öyrändìklärìnìzì yoxlayın
Səh. 111-dəki xəritədən istifadə edərək xəritə-sxemdə verilən məntəqələrdə yayılmış
torpaq tipi, bitki aləmi və heyvan növlərini müəyyən edin və cədvəli tamamlayın.
A
B
Məntəqə
Torpaq örtüyü
Bitki örtüyü
Heyvanat aləmi
C
D
E
K
A
B
K
C
D
E
Torpaqlar
Dağ-çəmən torpaqları
Dağ-meşə torpaqları
Dağ-çöl torpaqları
Yarımsəhra torpaqlar
Bitki örtüyü
DAĞ МЕŞƏLƏRİ
YARIMSƏHRALAR
DAĞ ÇÖLLƏRİ
DAĞ ÇƏMƏNLƏRİ
QAYALIQLAR
Azərbaycan
ərazisində
hündürlüyə
doğru bitki
örtüyünün
dəyişməsi
3900
200
600
2000
3000
Гарлы
зирвяляр
Alçaq dağlığın şabalıdı torpaqlarında bozqır taxıl
otları, kolluqlar
, çöl
bitkiləri; qonur ayı, zolaqlı
kaftar
,
çöl donuzu, oxlu kirpi və s.
Alçaq dağlığın boz, boz-qonur torpaqlarında
gəvən, yovşan, yulğun və s. kollar; çöl donuzu,
çaqqal, tülkü, dovşan, canavar
, ördək, cüllüt və s.
Düzənliklərin çəmən-meşə torpaqlarında qovaq,
söyüd, qızılağac və s.; çöl donuzu, yenot, dovşan,
bataqlıq qunduzu, daşlıq dələsi, ördək, qaz və s.
Düzənliklərin boz, açıq-şabalıdı torpaqlarında yov-
şan, şoran otu, kəngiz və s.; ceyran, bataqlıq qun-
duzu, tısbağa, çöl donuzu, qum siçanı, kəklik,
turac, qaz və s.
Düzənliklərin boz, boz-çəmən torpaqlarında yov-
şan, yulğun, efemer
, şoran otu və s.; ceyran, çöl
donuzu,
çöl pişiyi, tısbağa, sultantoyuğu, bəzgək,
turac, ördək, qaz və s.
Yüksək dağlığın ibtidai torpaqlarında
mamır
, şibyə; Dağıstan turu, köpgər
,
Zaqafqaziya muflonu, bəbir və s.
Yüksək dağlığın dağ-çəmən torpaqlarında alp və
subalp çəmənləri; Zaqafqaziya muflonu, Dağıstan
turu, köpgər
,
Bezoar keçisi, qonur ayı, bəbir və s.
Azərbaycan Respublikasının torpaq, bitki örtüyü və heyvanlar aləmi xəritəsi
Orta dağlığın qonur və qəhvəyi dağ-meşə
torpaqlarında fıstıq, vələs, palıd və s.; nəcib maral,
cüyür
, çöl donuzu, qonur ayı, vaşaq, canavar və s.
Orta dağlığın qəhvəyi-dağ meşə torpaqlarında dağ
kserofit (kolluqlar) bitkiləri; bəbir
, çöl donuzu,
dovşan, daşlıq dələsi, tülkü, çaqqal və s.
Alçaq dağlığın və dağətəyi ərazilərin qəhvəyi dağ-
meşə torpaqlarında palıd, vələs, kolluqlar; cüyür
,
qonur ayı, daşlıq dələsi, yenot, qırqovul və s.
Alçaq və orta dağlığın qəhvəyi torpaqlarında
kserofit, quru-bozqır və meşə-kolluqlar; kəklik,
turac, qırqovul, dovşan, gürzə, tülkü və s.
Çap üçün deyil