Cavid və Cabbarlı. Müxtəlifliyin vəhdəti
Yüklə 0,85 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ( fəlsəfi etüdlər )
- Hüseyn Cavidin 120, Cəfər Cabbarlının 100 illik yubileylərinə ithaf olunur.
- Müəllifdən
| Səlahəddin Xəlilov
Cavid və Cabbarlı. Müxtəlifliyin vəhdəti (fəlsəfi etüdlər) Bakı, «Azərbaycan Universiteti» nəşriyyatı, 2001 – 180 səh.
2 Elmi redaktor və ön sözün müəllifi: Yaşar Qarayev, filologiya elmləri doktoru, professor, əməkdar elm xadimi
Hüseyn Cavidin 120, Cəfər Cabbarlının 100 illik yubileylərinə ithaf olunur.
3
4 televiziya filmləri hazırlanırdı. Məmmədcəfər Cəfərovun, Mehdi Məmmədovun, Yaşar Qarayevin və digər görkəmli tədqiqatçıların əsərləri çap olunur, ədəbi ictimaiyyətdə geniş müzakirələr gedirdi. Belə bir məqamda mən də Cavid yaradıcılığına müraciət edərək «İblis»də fəlsəfi motivlər» adlı bir məqalə yazdım. Bu, əslində, əsərin elmi-fəlsəfi tədqiqindən daha çox, bir fəlsəfə tədqiqatçısının «İblis» haqqındakı təəssüratları idi. Sonralar mən Cavid yaradıcılığının Şərqin fəlsəfi fikir dünyasına daxil olmaq üçün ən kəsə yol, ən etibarlı pəncərə olduğunu görərək, bu sahədə daha ətraflı tədqiqat aparmaq qərarına gəldim. «Cavid fəlsəfəsi» kitabı bu istiqamətdə ilk addım kimi ortaya çıxdı. Cavidin 100 illik yubileyindən Cabbarlının 100 illik yubileyinə qədər keçən dövr ərzində ara-sıra ədəbiyyatla bağlı mövzulara müraciət etsəm də, əsasən elmşünaslıqla məşğul olan bir tədqiqatçı üçün fizikadan ədəbiyyata qədər uzanan böyük bir məsafəni diqqət mərkəzində saxlamaq heç də həmişə mümkün olmamışdır. Lakin nə qədər çətin olsa da, böyük Cabbarlıya olan borcumu da, heç olmazsa, qismən qaytarmalı idim. Kim nə deyirsə desin, müasir Azərbaycan ədəbi-fəlsəfi dili və üslubu üçün borclu olduğumuz ən böyük simalardan biri Cəfər Cabbarlıdır. Milli fəlsəfi fikrin hüdudları isə ilk növbədə dilin hüdudları ilə məhdudlaşır. Bəsit dillə böyük fəlsəfə ortaya qoymaq
5 mümkün deyil. Lakin Cavidin və Cabbarlının müasir fəlsəfi fikir qarşısındakı xidmətləri ancaq geniş dil meydanının yaradılması ilə məhdudlaşmır. Yaratdıqları meydanda ilk böyük abidələrin də müəllifləri onların özüdür. *** Ümumbəşəri, kosmopolit fizikadan bəhrələnmiş rasional düşüncə tərzimin milli fəlsəfi fikir axarına düşməsi üçün ən çox milli ədəbiyyata ehtiyac duyduğumu etiraf edirəm. Həm də bu təkcə mənim timsalımda deyil, bütün dövrlərdə belə olmuşdur. Fəlsəfənin məhz düşüncə tərzini şərtləndirən özək hissəsi – milli fəlsəfi fikir təkcə elmi- fəlsəfi kateqoriyalardan istifadə etməklə məhdudlaşmamış, həm də yeri gəldikcə klassik bədii obrazlara müraciət etmişdir. Fəlsəfi əsərin təhkiyəsində fikrin ən kəsə yolla çatdırılmasına xidmət edən bədii obrazlar bir qayda olaraq milli klassik ədəbiyyatdan götürülür, rəmzləşir, standartlaşır, kateqoriyalaşır. Bu, çox spesifik bir prosesdir. Əgər hər bir tədqiqatçı bədii obraz nümunəsi kimi başqa-başqa mənbələrə müraciət etsə, oxucu onu anlamaq üçün gərək hər dəfə yeni əsərlər oxuya. Lakin Bir rəmz olaraq artıq «Hamlet» seçilibsə və ədəbi tənqid buradakı ayrı-ayrı bədii obrazların, sücetlərin, ifadələrin və s. fəlsəfi açılışını artıq dönə-dönə veribsə və bu obrazlar, rəmzlər hamılıqla öyrənilibsə, milli düşüncənin Yüklə 0,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|