Coğrafiya
və təbii resurslar, №1, 2017 (5)
100 AMEA akad. H.Ə.Əliyev adına Coğrafiya İnstitutu, Azərbaycan
Coğrafiya Cəmiyyəti
cağı çoxillik informasiyalar əsasında tədqiq edil-
mişdir. Xəzər dənizi hövzəsində ən cox istifadə
olunan bu dəniz marşrutları ilə hərəkət edən bəzi
gəmi tipləri ücün müxtəlifistiqamətli dalğalar za-
manı sürətin külək-dalğa itkilərinin qiymətləri he-
sablanmış və çədvəllərdə göstərilmişdir. Hər bir
gəmi tipi ücün sürət itkilərinin qiymətini hesabla-
maq üçün xüsusi proqram təminatı tərtib olun-
muşdur. Proqramın tərtibatı zamanı gəminin müva-
fiq parametrlərindən istifadə edilmişdir.
2-5-ci cədvəllərdə Abşeron dəniz rayonunda
müxtəlif növ gəmilər üçün çoxillik orta dalğa para-
metrləri əsasında gəmiyə 4 istiqamətdən (qarşı,
dib, gövdə (yan), arxa) təsir edən müxtəlifhündür-
lüklü dalğalar üçün sürət itkilərinin qiymətləri ve-
rilmişdir.
Cədvəl 2
"Qəhrəman Mehdi" tipli gəmilər üçün müxtəlif dalğalanma şəraitlərində gəminin külək - dalğa
sürət itkiləri (
-faizlə)
Gəminin
uzunluğu
(m)
Gəminin
yükdə
sürəti
(uzel)
Dalğanın
gücü
(bal)
Dalğanın
hündürlüyü
(m)
Dalğalanmanın istiqaməti
Qarşıdan
Dibdən Gövdədən
Arxadan
114.02
10.4
5
3.0
1.00
0.8
0.42
0.09
6
4.2
1.80
1.43
0.56
0.28
7
5.8
3.06
2.10
1.20
0.57
8
7.4
5.20
3.35
1.64
0.95
Cədvəl 3
"Qafur Məmmədov" tipli tankerlər üçün müxtəlif dalğalanma şəraitlərində gəminin külək - dalğa
sürət itkiləri (
-faizlə)
Gəminin
uzunluğu
(m)
Gəminin
yükdə
sürəti
(uzel)
Dalğanın
gücü
(bal)
Dalğanın
hündürlüyü
(m)
Dalğalanmanın istiqaməti
Qarşıdan
Dibdən
Gövdədən Arxadan
146.64
13.75
5
3.0
1.12
0.93
0.46
0.09
6
4.2
2.04
1.62
0.60
0.32
7
5.8
3.48
2.41
1.34
0.31
8
7.4
5.61
3.62
1.80
0.99
Cədvəl 4
"Abşeron" tipli gəmilər üçün müxtəlif dalğalanma şəraitlərində gəminin külək - dalğa sürət
itkiləri (
-faizlə)
Gəminin
uzunluğu
(m)
Gəminin
yükdə
sürəti
(uzel)
Dalğanın
gücü
(bal)
Dalğanın
hündürlüyü
(m)
Dalğalanmanın istiqaməti
Qarşıdan Dibdən Gövdədən Arxadan
146.88
13.33
5
3.0
1.08
0.90
0.45
0.09
6
4.2
1.97
1.57
0.58
0.31
7
5.8
3.37
2.33
1.30
0.30
8
7.4
5.62
3.64
1.82
0.93
Coğrafiya və təbii resurslar, №1, 2017 (5)
AMEA akad. H.Ə.Əliyev adına Coğrafiya İnstitutu, Azərbaycan Coğrafiya Cəmiyyəti
101
Cədvəl 5
"General Şıxlinski" tipli gəmilər ücün müxtəlif dalğalanma şəraitlərində gəminin külək - dalğa sürət
itkiləri (
-faizlə)
Gəminin
uzunluğu
(m)
Gəminin
yükdə
sürəti
(uzel)
Dalğanın
gücü
(bal)
Dalğanın
hündürlüyü
(m)
Dalğalanmanın istiqaməti
Qarşıdan
Dibdən
Gövdədən Arxadan
124.97
12.3
5
3.0
1.13
0.93
0.46
0.09
6
4.2
2.02
1.60
0.61
0.19
7
5.8
3.42
2.36
1.30
0.28
8
7.4
3.80
2.78
1.54
0.37
ƏDƏBİYYAT
1.
Əliyev Ə.S. Gəmi sürücülüyü hidrometeorolo-
giyası. Bakı, Elm, 2007, 337 s.
2.
Əliyev Ə.S., Şirinzadə A.Ə., Yusuflu F.X. Xə-
zər dənizinin Azərbaycan sektorunda əsas hidrofiziki
xarakteristikaların dəyişkənliyi. Azərbaycan Milli Aero-
kosmik Agentliyinin Xəbərləri, 2009, № 4, s. 29 – 34.
3.
Алиев А.С., Мирзоев Ф.А., Юсуфлу Ф.Х.
Динамика океанологических параметров воды Ап-
шеронского морского района Каспийского моря
Метеорология и Гидрология, 2014, № 1, 80 - 84 с.
4.
Васильев К.П. Наивыгоднейшие пути пла-
вания судов в морях и океанах в зависимости от за-
данных гидрометеорологических условий Тр. ГМЦ
СССР, 1972, вып. 97.
5.
Гидрометеорология и гидрохимия морей.
Том 6, Каспийское море, СПб Гидрометеоиздат,
1992, 360 с.
6.
Кошинский С.Д. Режимные характеристики
сильных ветров на морях Советского Союза Ч.1.,
Каспиского моря, Л., 1975.
ESTIMATION OF WIND-WAVE REGIME
INFLUENCE ON SHIPS TRAFFIC IN THE
ABSHERON SECTOR OF THE CASPIAN SEA
A.S.Aliyev, F.A.Mirzayev
The wind and wave regimes of the Caspian Abshe-
ron marine areas are analysed according to long-term
information in the article. The loss of speed of ships of
various purposes and tonnage of the Azerbaijan Caspian
Marine Shipping Closed Joint-Stock Company is esti-
mated az a result of influence of wind-wave process.
ОЦЕНКА ВЛИЯНИЯ ВЕТРО –
ВОЛНОВОГО РЕЖИМА АБШЕРОНСКОГО
МОРСКОГО РАЙОНА КАСПИЙСКОГО
МОРЯ НА ПЛАВАНИЕ СУДОВ
А.С.Алиев, Ф.А.Мирзоев
В статье на основе многолетних данных анали-
зируется ветро – волновой режим Абшеронского
морского района Каспийского моря. Оценены по-
тери скорости судов различного назначения и тон-
нажа ЗАО Азербайджанского Каспийского Морско-
го Судоходства в результате влияния ветро – волно-
вого процесса
