IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
1708
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
müvazinət adlanan dünya vəziyyətinin sağlamlığını mühafizə edib ictimai xəstəlikləri aradan
qaldırmağa qadir olar; o əsl mənada dünya təbibi sayılar. Bu elm dünyaya xoşbəxtlik şüası saçar, insan
qüdrəti daxilində şərin qarşısını alar. Dediyimiz kimi, bu elmin mövzusu insan cəmiyyətində olan
münasibətlər sistemidir, insan cəmiyyətində isə, istər ümumi, istərsə xüsusi, ictimai münasibətlər
müxtəlif olar» [5, s.178]. Multikulturalizm əsas qayəsi olan çox mədəniyyətliliyin harmoniyası bu
cümlələrdə daha aydın nəzərə çarpır.
Demokratiya multikultural cəmiyyətin formalaşmasında ən mühüm amillərdən biridir.
Müstəqilliyimiz ən böyük sərvətimizdir. Bu müstəqilliyimizin əbədi dövlətimizin qüdrətli olması üçün
güclü iqtisadiyyat, fəal ictimai siyasi mühit qədər də vacib məsələlərdən biri də öz mədəniyyətimizə
sahib çıxmaq şərti ilə dünya mədəniyyətinə inteqrasiya etməkdir.
TƏHSİL MİLLƏTİN GƏLƏCƏYİDİR
H.Ə.ƏLİYEV
Bənövşə CƏLALZADƏ
Sumqayıt Dövlət Universiteti
celalzade.92@mail.ru
AZƏRBAYCAN
Heydər Əliyevin təməlini qoyduğu uğurlu dövlət siyasətinin bir parçası da təhsil siyasətidir. Ulu
öndərin dediyi kimi, XX əsrdə Azərbaycan xalqının ən böyük nailiyyətlərindən biri ölkəmizdə elmin,
təhsilin sürətlə inkişaf etməsidir. XX əsrin birinci mərhələsində Heydər Əliyevin fəaliyyəti nəticəsində
Azərbaycanın qədəm qoyduğu intibah dövrünü şərtləndirən əsas amillər sırasında elmin və təhsilin
yüksəlişi diqqətdən kənarda qala bilməz. “Təhsil sistemi elə bir sistemdir ki, burada heç bir inqilabi
dəyişiklik ola bilməz. Ümumiyyətlə, bizim həyatımızın bütün sahələrində dəyişiliklər təkamül
xarakteri daşıyır. Heç vaxt yol vermək olmaz ki, onillərlə yaranmış yenilikləri bir gündə vurub
dağıdasan, ondan sonra heç bilmədiyin yeni bir qanun yaradasan”. Heydər Əliyevin kəlamları bu gün
də milli təhsilimizin inkişafı yollarında günəş kimi işıq saçır. Bu gün həmin prinsiplərə əsaslanan
təhsil sistemini yarada bilsək, təsil prosesini uğurla həyata keçirən, sənətinin, peşəsinin vurğunu olan
müəllim kadrları yetişdirə bilsək, dünya müstəvisisndə böyük uğurlara imza ata bilərik. Ulu Ondər
Heydər Əliyevin “Biz çalışmalıyıq ki, gənclərimiz Azərbaycan xalqına xas olan mənəvi, milli ənənələr
əsasında tərbiyə edilsinlər”- fikrini əsas götürən həmin proqramda vətənə məhəbbət, narkomaniyaya,
qanun pozuntuların qarşı mübarizə, idmanın inkişaf etdirilməsi ilə sağlam nəslin yetişdirilməsi,
gənclərin ölkənin siyasi həyatında fəal iştirakı və digər vəzifələrin həyata keçirilməsi əsas vəzifə kimi
qarşıya qoyulmuşdur. Müəllim yüksək əxlaqi-mənəvi dəyərlərə malik olmalı, həmin mənəvi dəyərləri
şagirdlərinə aşılamalı, onları sevməli və şagirdlərin səviyyəsinə enərək düzgün ünsiyyətin
formalaşmasına nail olmalıdır. Yalnız bu zaman müəllim dövrün, zamanın və Dövlət strategiyasının
tələblərinə uyğun ola bilər. XXI əsr müəllimlərinin qarşısında duran vacib məsələ gənclərin əxlaq-
mənəvi dəyərlər əsasında tərbiyə edilməsidir. Müəllimdə və ümumiyyətlə, insanlarda əxlaqi-mənəvi
dəyərləri yüksək qiymətləndirən Albert Eynşteyn yazmışdır ki, bəşəriyyətin gələcəyi elmi tərəqqinin
sabahından bir o qədər asılı deyil, insani əxlaqın və mənəviyyatın sabahkı mənzərəsindən asılıdır.
Təhsil müəssisələrində şagirdlərimizi, tələbələrimizi Azərbaycan xalqına məxsus milli dəyərlər
əsasında tərbiyə etmək, mənəvi cəhətdən sağlam insanlar yetişdirmək məsələsi təhsil sistemində ən
mü- hüm yeri tutmalıdır. Bunun üçün də həmin dəyərlərə malik olan milli müəllim kadrlarının olması
vacibdir. “Hər birimizə bilik, təhsil verən, bu səviyyəyə qaldıran məktəbdir və məktəbdə təhsil verən
də müəllimdir. Mən yer üzündə müəllimdən yüksək ad tanımıram”. Ulu Öndər Heydər Əliyevə
məxsus bu dahiyanə qiymətdə böyük bir hikmət var. Çünki yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, müəllimin
şəxsi nümunəsi təhsil- tərbiyə prosesində öndə olan məsələdir. Azərbaycan pedaqoji fikir tarixini
vərəqləsək, gənclərə nümunə ola biləcək yüzlərlə ziyalımızın-müəllimimizin adını çəkmək olar.
Tariximizə nəzər salsaq, görərik ki, bizim təhsilimizi irəli aparan, müəllim idealına, nümunəsinə
çevrilmiş klassik müəllimlərimiz olmuşdur və bundan sonra da olacaq. S.Ə.Şirvani,
C.Məmmədquluzadə, M.Ə. Sabir, İsmayıl Şıxlı, Mir Cəlal və onlarla digər şəxsiyyətlərin adlarını
çəkmək olar ki, onlar dəyərli ömürlərini, bilik və bacarıqlarını şam kimi xalqımızın təhsili yolunda
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
1709
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
əritmişlər. Bu cür insanlar keçmişdə də, bu gün də, gələcəkdə də gənc nəsil üçün, müasir
müəllimlərimiz üçün örnək olaraq qalacaqlar. Onların fəaliyyətlərini araşdırdıqda müasir yeni təhsil
sisteminin, humanizmin ən gözəl nümunələrinə rast gəlirik. Söylədiklərimizi yekunlaşdıraraq deyə
bilərik ki, müasir cəmiyyətin qurulmasında, müasir cəmiyyətin tələblərinə cavab verən müəllim
kadrlarının hazırlanması mühüm əhəmiyyətli strateji məsələdir. Müəllim əməyini, onun cəmiyyətdəki
rolunu yüksək qiymətləndirən Ümummilli liderimiz Heydər Əliyev 24 sentyabr 1998-ci il tarixində
Azərbaycan müəllimlərinin XI qurultayına ünvanladığı məktubunda demişdir: “ Bu gün ölkəmizin
qarşısında duran problemlərin həllində müəllimlərin fəal iştirakı xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.
Azərbaycan müəlliminin bir məqsədi, bir amalı olmalıdır; Azərbaycanımızı çiçəklənən, inkişaf edən,
firavan, qüdrətli dövlətə çevirməyə qadir, müstəqillik ideyalarına sadiq, özünü vətənin azadlığı
naminə fəda etməyə hər an hazır olan, yeni təfəkkür tərzini qavraya-raq müasir tələblərə cavab verən,
sağlam əqidəli, milli ruhlu nəsil yetişdirmək”. Azərbaycan müəllimlərinin qarşısına qoyulan bu
mühüm dövlət əhəmiyyətli tələb bizim hər birimizin qarşımızda qoyulan tələbdir. Müəllim şagirdlə
keçmiş, indiki və gələcək mənəvi dəyərlər arasında bir vasitəçidir. Ümumilli liderimiz H.Əliyev
irsinin layiqli davamçısı, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin “Azərbaycan
Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə Dövlət strategiyası” 2013-cü il 24 oktyabr tarixli sərəncamı
təhsil sistemimizin inkişafı sahəsində yeni bir mərhələ olmaqla yanaşı, sərəncamda mənəvi cəhətdən
yüksək əxlaqi dəyərlərə malik olan, savadlı, səriştəli, müasir dövrün dünya standartlarının tələblərinə
cavab verən müəllim kadrlarının hazırlanması məsələsinə də diqqət yetirilmişdir. Prezidentin
sərəncamı təhsilimizin metodoloji əsası, pedaqogikanın bünövrəsi olaraq dövlət rəhbərinin təhsilə
qayğısının bariz göstəricisidir. Dövlət siyasətinin məqsədi yüksək keyfiyyətli müəllim kadrlarının
hazırlanması, təkmilləşdirilməsi, müasir cəmiyyətin tələblərinə uyğun olması və digər məsələlərdir.
Elə müəllim hazırlığı əsas götürülməlidir ki, o, böyük hərflə yazıla biləcək əsl Müəllim, keçmiş irsi,
klassik ənənəni qoruyub saxlayaraq bu günün reallığından çıxış etsin. Özünütəkmilləşdirməklə
gələcək üçün hazırlansın. Məlumdur ki, Azərbaycanda dünya standartlarına uyğun yeni təlim
metodları tətbiq edilməkdədir. Yeni təhsil sisteminin həyata keçirilməsi istiqamətində böyük işlər
görülür ki, müasir tələblərə cavab verən müəllim kadrlarının hazırlanması bu sahədə ən aktual
məsələdir. Müasir təhsil sistemi ölkəmizdə son illərə qədər tətbiq edilən ənənəvi təhsil sisteminə qarşı
deyil. Hətta, demək olar ki, ənənəvi təhsilin bazası əsasında yeniliyin tətbiq edilməsi daha
məqsədyönlüdür. “Azərbaycan Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə Dövlət strategiyası”
sərəncamında göstərildiyi kimi,”müəllimin pedaqoji fəaliyyəti elə qurulmalıdır ki, o nəinki öz
yetirmələrinə, hətta ətrafdakı insanlara nümunə olsun”. Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham
Əliyevin 2005-ci ilin 30 avqust tarixli sərəncamı ilə cəmiyyətə yararlı vətəndaş yetişdirilməsi,
gənclərin milli-mənəvi keyfiyyətlər əsasında formalaşmasını nəzərdə tutan “Azərbaycan Gəncliyi
Dövlət Proqramı” təsdiq edilmişdir. Bir Vətəndaş olaraq, bir müəllim olaraq biz bu vəzifənin
öhdəsindən gəlməyə çalışmalı, müstəqil dövlətimizin gələcək taleyini tapşıracağımız gənc nəslin
layiqli vətəndaş kimi yetişməsinə çalışmalıyıq.
XX ƏSRİN ƏVVƏLLƏRİNDƏ BÖYÜK BRİTANİYANIN
AZƏRBAYCAN SİYASƏTİ
Ülviyyə HÜSEYNOVA
Azərbaycan Dillər Universiteti
Huseynova-ulviyya@rambler.ru
AZƏRBAYCAN
1917-ci il Bolşevik İnqilabından dərhal sonra , Rusiyada üçillik vətəndaş müharibəsi başladı.
Digər vətəndaş müharibələrində olduğu kimi, xarici qüvvələr konfliktə müdaxilə edirdilər. Bu müda-
xilə prosesində Britaniya aparıcı rol oynadı və müharibənin gedişinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir etdi .
Böyük Britaniya-Rusiya antoqonizmi XIX və erkən XX əsrin əvvəllərində beynəlxalq siyasətin
əsas xüsusiyyətlərindən biridir. XIX əsrin ilk iki onilliyində Britaniya və Rusiya bütün Avrasiyada ən
aparıcı qüvvələrə çevrildilər. Britaniya Rusiyanı Hindistanda özü üçün təhlükə hesab edirdi. Digər