Hey dor Əliyev siyosoti: TOLERANTLIQ
ğal olunmuş torpaqlardan bir milyon soydaşımız didərgin dü
şüb, qaçqın vəziyyətində yaşayır. Ona görə də başqa respublika
lardan fərqli olaraq, müstəqilliyi qoruyub saxlamaq bizim üçün
çox çətindir. Amma nə qədər çətin olur olsun, biz bunu saxlama
lıyıq və bu tarixi şansı heç vaxt əlimizdən verməyəcəyik və ver
məməliyik. Ona görə də həyata keçirdiyimiz bütün başqa tədbir
lərlə bərabər, şübhəsiz ki, xalqımızın, cəmiyyətimizin birliyi çox
vacibdir. Məsələn, Ermənistan-Azərbaycan hərbi münaqişəsin
də Ermənistanın Azərbaycan torpaqlarını işğal etməsinin səbəbi
bir onda deyil ki, o vaxt Azərbaycanın gücü Ermənistandan az
olubdur. Yox. Doğrudur, Ermənistana kömək edənlər çox olub, o
cümlədən Rusiya da Ermənistana çox kömək edib, başqa ölkələr
də kömək ediblər. Azərbaycana kömək edənlər az olub, yaxud
da heç olmayıbdır. Ancaq bununla yanaşı, Azərbaycanın daxi
lində didişmə, çəkişmə və cürbəcür qüvvələrin - hakimiyyət nə
olduğunu anlamayan, amma hakimiyyət iddiasında olan qüv
vələrin hakimiyyət mübarizəsi, vuruşması ölkəmizin daxilində
sabitliyi pozub və Ermənistan silahlı qüvvələri bundan istifadə
edərək çox asanlıqla bizim torpaqların bir qismini işğal ediblər.
Bunu bilmək, dərk etmək lazımdır. Ona görə də son illər bi
zim gərgin əməyimizin nəticəsində Azərbaycanda yaranmış icti
mai-siyasi sabitlik həyatımızın ən əhəmiyyətli cəhəti və əldə etdi
yimiz ən böyük nailiyyətdir.
Əgər son illərin nailiyyətlərindən desək, biri odur ki, biz atə
şi dayandırdıq. Bir aydan sonra dörd il tamam olacaqdır ki, Er
mənistanla Azərbaycan arasında atəş dayanıb və biz danışıqlar
aparırıq ki, münaqişəni sülh yolu ilə həll edək. Bu müddətdə biz
Azərbaycanın daxilində ictimai-siyasi vəziyyəti sabitləşdirə bil
mişik, buna nail olmuşuq. Bu, çox böyük nailiyyətdir.
İndi ictimai-siyasi sabitliyi qoruyub saxlamaq müstəqilliyi qo
rumaq, müstəqilliyi daimi etmək üçün əsas amildir. Bilməlisiniz
və arxayın olun ki, bu sabitliyi necə ki yaratmışıq, yaratdığımız
kimi də qoruyacağıq. Heç kəsə heç vaxt imkan verməyəcəyik ki,
186
Heyd
ј г
Əliyev siyasoti: TOLERANTLIQ
böyük çətinliklərlə, zəhmətlə, böyük əməklə əldə etdiyimiz bu
sabitliyi pozsun. Heç kəsə yol verməyəcəyik, bunu hamı bilsin.
Ancaq iş onda deyil ki, təkcə sabitlik olsun. Bizə lazımdır ki,
cəmiyyətimizdə birlik, qarşılıqlı anlaşma olsun. Biz demokratik
cəmiyyət yaradır, demokratik dövlət qururuq. Əgər belə deyi
riksə, demək, belə bir qərar qəbul etmişik. Bu nə deməkdir? O
deməkdir ki, burada cürbəcür fikirli adamlar, cürbəcür partiya
lar, cəmiyyətlər ola bilər və onların fikri bir-biri ilə üst-üstə düş
məz. Bu, demokratiya deməkdir. Bizim bütün hakimiyyət, döv
lət orqanları da demokratik prinsiplər əsasında yaranmalıdır. Biz
bunu təmin etmişik, edəcəyik. Məsələn, 1995-ci ildə Konstitusiya
nı qəbul etmişik. Bunun özü Azərbaycanda demokratiyanın bö
yük bir nailiyyətidir. 1995-ci ilin noyabrında ilk dəfə demokratik
prinsiplər, çoxpartiyalı sistem əsasında parlament seçmişik. Ora
da cürbəcür partiyalar var, müxalifət də, hakimiyyətə bağlı olan
qüvvələr də var. Bu özü demokratiyanın yaranması deməkdir.
Biz demokratiyanı yaradırıq və bundan sonra da yaradacağıq.
Ancaq demokratiyanı təhrif etmək olmaz. Siz ki, indi bəzi
adamlar haqqında fikirlər deyirsiniz, onlar demokratiyanı təhrif
etmək cəhdi göstərənlərdir. Demokratiyanı təhrif etmək olmaz,
sağlam demokratiya olmalıdır, demokratiya həqiqi demokratik
prinsiplər əsasında qurulan bir sistem olmalıdır.
Bu baxımdan ayrı-ayn qüvvələr-siz burada prezident seçkilə
rini xatırlatdınız, - prezident seçkilərində iştirak etmək istəyirlər
və prezident olmaq arzusuna düşürlər. Bu təbiidir, buna təəccüb
lənmək lazım deyildir. Çünki biz demokratiyanı inkişaf etdirmək
üçün hətta özümüz bundan ötrü geniş şərait yaratmalıyıq. Geniş
şərait yaratmalıyıq ki, bizim cəmiyyətdə olan potensial, yəni si
yasət işi ilə məşğul olmaq potensialı daha da aşkar olunsun və
üzə çıxsın, onlar Azərbaycanın siyasi həyatında sağlam fikirlərlə
iştirak edə bilsinlər. Buna özümüz şərait yaratmalıyıq və bilin ki,
bir prezident kimi, mən buna şərait yaradıram və bundan sonra
da yaradacağam.
187
Heydor Əliyev siyosati: TOLERANTLIQ
Əlbəttə ki, bu gün Azorbavcanda Heydər Əliyev Prezidentdir,
müəyyən bir vaxtdan sonra başqa bir adam prezident olacaqdır.
Bu dünyada heç kəs əbədi, daimi deyil, heç kəs bu dünyanı tutub
axıra qədər qalmayacaqdır. Bu, təbii bir şeydir. Ancaq mənim ar
zum nədir və başa düşürəm, sizin də arzunuz nədir - qeyri-sağ-
lam qüvvələrin Azərbaycanda hakimiyyəti ələ keçirməsinə yol
verilməsin. Məsələn, məni çox istəyən dostum dedi ki, Sizə alter
nativ yoxdur. Mən isə hesab edirəm ki, gərək mənə bir çox alter
nativ olsun, - mən belə istəyirəm - alternativ olsun. Amma nədir
alternativ? O demək deyil ki, kimsə yerindən qalxıb deyir "mən
alternativəm". Həqiqi alternativ, layiqli alternativ olsun. Əgər al
ternativ olmasa, demək, cəmiyyətimizdə, dövlətçiliyimizdə boş
luq əmələ gələ bilər. Bu boşluğa imkan vermək olmaz. Alternativ
olmalıdır.
Mən hətta bizim incəsənət xadimləri ilə - müğənnilərlə, bəstə
karlarla və yazıçılarla danışanda həmişə deyirəm ki, siz gərək
çalışasınız işinizin davamçıları olsun, incəsənət xadimləri bu
barədə bir az qısqanc olurlar, bəziləri hesab edir ki, qoy onlar
dan savayı heç kəs olmasın, elə onlar qalsınlar. Amma mən isə bir
azərbaycanlı kimi, həmişə fikirləşirdim ki, məsələn, bizim böyük
müğənnimiz Bülbüldən sonra kim olacaq, Bülbülsüz necə yaşa
yacağıq? Yəni bundan sonra Bülbül kimiləri, bəlkə Bülbüldən
daha yüksəyə qalxan olmalıdır. Məsələn, Rəşid Benbudovdan
sonra bir neçə Rəşid Benbudovlar dünyaya gəlməlidir. Gəlir və
gələcəkdir. Heç kəs də başqa cür düşünməsin. Bizim Azərbay
can xalqı o qədər istedadlı xalqdır ki, bunu əsrlər boyu nümayiş
etdiribdir. Əgər belə olmasaydı bizim bu qədər böyük-böyük şa
irlərimiz olardımı? Bizim X əsrdə də böyük şairimiz var, XII əs
rdə də, XV əsrdə də, XVI əsrdə də, XVIII, XIX, XX əsrlərdə də nə
qədər böyük şairlərimiz var. Bu, xalqın istedadını göstərir. Eləcə
də bəstəkarlarımız, müğənnilərimiz.
Beləcə də siyasətçilərimiz olmalıdır ki, birinin yerini o birisi
tuta bilsin, yer boş qalmasın, demokratik, hüquqi dövlət ki qu
ruruq - o, daimi olsun, yaşasın, bizim müstəqilliyimizi yaşada
188
Heydar Oliycv siyasoti: TOLERANTLIQ
bilsinlər. Ona görə bu baxımdan mən çox istəyirəm ki, Azərbay
canda prezident olmaq üçün bir yox, bir çox
layiqli adamlar olsun
və onların arasında sağlam rəqabət getsin. Xalq da kimə daha çox-
etibar edərsə, kim xalqa daha çox sədaqət göstərə bilərsə və xalq
onu daha çox tanıya bilərsə, gələcəkdə ona səs versinlər. Bu barə
də mənim siyasətim bundan ibarətdir və fikrim də belədir.
Yenə deyirəm, Azərbaycanın bu dövləti hər bir insan üçün
əzizdir. Ancaq razılaşın ki, mənim üçün daha çox əzizdir. Çün
ki bu dövlətin yaranmasında mən nə qədər zəhmət çəkmişəm.
Bu dövlətin yaranması Azərbaycanın elə təkcə müstəqilliyi ilə
başlamayıbdır. Dövlətin yaranması çoxdan, XX əsrin əvvəlindən
başlayıbdır. Mən 1969-cu ildə Azərbaycanda rəhbər seçiləndən ta
indiyə qədər, demək olar, otuz ilə yaxın bir zamandır ki, bu döv
lətin dərdini çəkirəm, xalqın həyatı ilə yaşayıram. Hətta o illərdə
ki, məni həyatdan təcrid etmişdilər. Moskvada ev dustağı etmiş
dilər, heç bir yerə buraxmırdılar, yaxud da oradan gəldim buraya,
Bakıda qoymadılar yaşayım, getdim üç il Naxçıvanda yaşadım
- o illərdə də Azərbaycan xalqının dərdi ilə yaşamışam, Azərbay
can xalqının aqibəti məni narahat eləyibdir.
Bəli, mən xeyli bir müddət respublikaya rəhbərlik etmişəm.
Moskvada böyük bir dövlətin başçılarından biri olaraq yenə də
respublikaya qayğı göstərmişəm. İndi gəlmişəm, beş ildir ki,
müstəqil Azərbaycana rəhbərlik edirəm. Belə olan halda mənə
Azərbaycanın bu günü və gələcəyi hər bir vətəndaş üçün oldu
ğundan qat-qat qiymətlidir və qat-qat vacibdir. Ona görə mən
düşünürəm, Azərbaycanın gələcəyi haqqında düşünürəm. Mən
də istəyirəm ki, Azərbaycanın gələcəyi etibarlı əllərdə olsun.
Amma bunun üçün indi siyasət aləminə çıxan, siyasətlə məşğul
olmaq istəyən adamlar və hakimiyyət iddiasında olan adamlar
gərək - Azərbaycanda bir söz var, - papağını qoysun qabağına və
dərindən fikirləşsin: sən bu suya girə bilərsən, ya girə bilməzsən?
Əgər girə bilməyəcəksənsə, girmə, girib boğulacaqsan.
Amma təəssüf ki, - bu da dövrün xəstəliyidir, - bizdə bir çox
adamlar var, heç fikirləşmir ki, bu suyun dərinliyi nədir, üzə bilə-
189