D. Q. Asqarova Bolalarni saxnalashtirish va ijodiy faoliyatga o’rgatish.

Yumshoq o'yinchoq tayyorlashga o'rgatishni nimadan boshlash kerak? 
Dastlab, bolalarni igna ushlashga, igna to'g'nog'ichdan o'rinli foydalanishga, texnika 
vavfsizligini ta’minlash, so'ng eng oddiy chok turlarini tikishga o'rgatish zarur. Chok turlarini 
o'rgatish uchun amaliy bir necha ish tavsiya etiladi (ro'molcha tikish, xaltacha, kitob uchun 
xatcho'p). Bu esa bolalar chok turlarini tikish malakasini egallashlariga sharoit yaratadi. 
Bolalarda igna bilan ishlash malakasi hosil bo'lgandan so'ng, oddiy model tayyorlashga o'tiladi. 
Kichik bolalar qo'lda tika'dilar, kattaroq bolalar tikuv mashinada tikishlari mumkin. 
Yumshoq o'yinchoq tayyorlash jarayoni quyidagi ishlardan iborat: mato tanlash, g'ijim bo'lak 
matoni dazmollash, matoga andozani chizish, qismlarni bichish, tikish, ichini to'ldirish, ustini 
jihozlash. 
Andoza qanday tayyorlanadi? Andoza kartondan tayyorlanadi. Bichishda mato ikkiga 
buklanadi, uning chap tomoniga andoza qo'yib, uchi yaxshi ochilgan qalam bilan 
tayyorlanayotgan bo'lsa, andoza har bir bo'lak mato ustiga ipni qiyalab yo'nalgan tomoniga 
qo'yiladi. To'q mato bo'lsa, andoza oq yoki sariq rangli qalam bilan, och rangli mato bo'lsa qora 
rangli uchi yaxshi ochilgan qalamdan foydalaniladi. 
Chizib olingan matoning har tomonidan 0,5 sm chok uchun qoldirib, qirqiladi, so'ng qo'lda yoki 
mashinada tikiladi. Burchaklari o'ng tomonidan chiqariladi. Tayyor tikilgan shakl metall tayoqcha 
yordamida o'tmas tomoni bilan o'ngiga ag'dariladi. 
Agar o'yinchoq tabiiy jundan tayyorlanayotgan bo'lsa, chok haqi qoldiriladi, chetlari qalin ipda 
tikiladi. O'yinchoq titiluvchan matodan bo'lsa chok haqi qodirilmaydi, o'yinchoq bichib 
bo'lgandan so'ng, ustki qismdan halqa choki bilan tikiladi. 
Hayvon va qushlarni tikish quyidagi qoida bo'yicha: avval tana va qorin qismlar bir- biriga tikiladi. 
Shaklning ikki yarmi tayyor bo'lgandan so'ng ularni birga tikiladi. Shakl o'ngiga ag'darilib, ochiq 
qoldirilgan joydan ichi to'ldiriladi, qismlar bir-biriga ko'rinmas chok bilan birlashtirib tikiladi. 
O'yinchoqning ichi paxta yoki mayda mato qiyqimlari bilan to'ldiriladi, oyoq qismlarini 
tayoqcha yordamida to'ldiriladi. 
O'yinchoq tayyorlash murakkabligiga qarab ikki guruhga ajratiladi: 
1-
 
guruh 
(kichik bolalar) yengil to'ldiriladigan o'yinchoqlar (tovuq, matreshka qo'g'irchog'i, 
pingvin, o'rdakcha, kuchukcha, filcha, quyoncha, ayiqcha, xo'tikcha, jirafa, pastki qismi tikilgan 
qo'g'irchoq). 
2-
 
guruh 
qo'g'irchoq teatri uchun qo'g'irchoq personajlari (ayiqcha, maymuncha, qo'g'irchoq, 
mushuk, sim sinch o'rnatilgan o'yinchoq).
Eslatma: 
berilgan andoza qanday kattalikda bo'lsa, 

---

41 
shundayligicha tikilishi kerak. Kattalashtirishga berilgan, kattalashtirishi kerak bo`lgan o'yinchoq 
katak ichida chiziladi. 
O'yinchoqlar tayyorlashni kattalar ham, bolalar ham yaxshi ko'radilar. Bular bolalar uchun bir 
ermak o'yin bo'lsa, kattalar uchun bolalar qalbiga yo'l topishdir. O'yinchoqlar yasash bolalarning 
fikrlash qobiliyatini rivojlantiradi, saviyasini kengaytiradi, ijodiyotga qiziqishni tarbiyalaydi. 
O'yinchoqlarni bolalar bilan birga yasash va mehnat qilish bo'lib qolmasdan, balki ijod qilish, fikrlash 
hamdir. Ular o'zlari yasagan o'yinchoqlarida o'zlarining ajoyib-g'aroyib istaklarini, orzularini 
ko'radilar. Shuning uchun ularning mehnatlarini qadrlash va mehnat qilishga qiziqtirish lozim. Bu esa 
ularda maqsadga intiluvchanlik, tashabbuskorlik, tirishqoqlik, o'zaro yordam berish, mehnatsevarlik, 
e'tiborlilik, batartiblikni tarbiyalaydi. 
O'yinchoqlarni tikishda chok, yo'rma chok, qoviq chok, bosma chok, sirtmoqsimon choklardan 
foydalaniladi. O'yinchoq tayyorlashda, eng avvalo, kartondan andoza tayyorlanadi. Berilgan 
chizmalarni kattalashtirish lozim bo'lsa, kerakli o'lchamda katakchalar chizib olib, ular va chizmadagi 
katakchalar bir xil sonlar bilan belgilanadi. So'ng har bir katakning ichidagi chizma chizib chiqiladi. 
Shunda chizma kerakli o'lchamda kattalashtiriladi. Andoza gazmolga qo'yib bichiladi. Bichishda 
gazmoldan 8 mm tikish uchun qoldirib so'ng qirqiladi. Tikish tayyorlangan o'yinchoqning ichi har xil 
paxta, parolon va trikotaj qiyqimlari bilan to'ldirilib, tayyorlanadi. Bosh qismini bezatish uchun 
tugmacha, munchoq, yaltiroq charm yoki kleyonka ishlatiladi.) 
Sichqoncha o'yinchog'ini tikish. Sichqonchani och havo rang yoki kul rang sidirg'a matodan tikish 
mumkin. Mato ustiga tana andozasini qo'yib ikki marotaba chizib oling, keyin qorin andozasini ham xuddi 
shunday qiling. Hamma andozalarni chizib olganingizdan keyin matodan qirqib olib, tananing bir 
tomoniga qorinning bir tomonini halqa choki bilan tikasiz. Tikishda ko'rsatilgan 
harflarga e'tibor bering. Avval 4 ta quloq detalidan ikkitasini alohida tikasiz. 
Andozaning bosh peshonasi, bosh qismining ikki tomoniga quloqlari tikiladi. Tayyor bo'lgandan 
so'ng ichiga paxta solib ko'zini ko'zmunchoq donasidan tikamiz. 

---

42