D ü Ş Ü n c e d ü n ya s I n da
Yüklə 1,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Numan Çelebi Cihan
249 S İ Y A S E T V E K Ü L T Ü R D E R G İ S İ medrese talebeleri ve askerler coşkun tezahüratlarda bulunmaktaydılar. Kırım Müslümanları İcra Komitesi adına Kurultay’ın açış konuşmasını yapan Numan Çelebi Cihan konuşmasında; “Bu gün bir buçuk asırdan beri kapanmış olan tarih-i siyasiyyemiz tekrar açılıyor. Bugün bu Bâb-ı Divan’da toplanan Kırım Kurultayı Meclisi, Rusya hükümet-i mutlakası tarafından öldürülen Tatar İrade-i Millîyyesini yeniden canlandırıyor. Bugün Tatar milleti yeniden doğuyor….” demekteydi. Seçilen delegelerin en yaşlısı olan Kapishorlu Hacı Ali Efendi’nin başkanlığında ilk oturumu açılan Kurultay’da Riyaset Divanı da Çelebi Cihan, Cafer Seydahmet, Abdülhakim Hilmi, Hacı Bedrettin ve Şefika Gaspıralı’dan teşkil edildi. 13 Aralık’a kadar devam eden toplantıları neticesinde, Cafer Seydahmet’in hazırladığı ve Çelebi Cihan ile Cafer Ablay’ın müzakere ederek son şeklini verdiği Anayasa, Kurultay tarafından oylanarak kabul edildi. Kabul edilen Anayasa’nın 3. maddesinin 1. bendine dayanarak Kurultay parlamentoya çevrildi. Artık istiklâl yoluna giren Kırım Tatarları, kendi Millî Parlamentosunu da teşkil etmelerinin ardından, kurdukları Millî Hükûmetin başına Numan Çelebi Cihan’ı getirdiler. 26 Aralık akşamı Çelebi Cihan başkanlığında teşkil edilen ve hararetli münakaşalar sonucunda hükümet güvenoyu alır. Kırım’da Kırım Tatarları tarafından resmen bir devletin teşkil edilmiş olması, Bolşeviklerin hiç işine gelmemekteydi. Gerilimin adım adım yükselmeye başladığı Kırım’da, yer yer silahlı çatışmalar da başlamıştı. Acilen silahlanmanın gerektiği bu ortamda, Gözleve’de bulunan iki vagon dolusu silah, Bolşevik ihtilal komiserinin iadelerini talep etmelerine rağmen, Akmescit’e getirildi. Bolşeviklerin saldırganlığının giderek arttığı bu günlerde Bolşeviklere karşı olan Rus subayları (Menşevikler) da Kırım Tatar askerlerinin saflarına geçmişlerdi. Bu günlerde yaşanan gerginlikler halkın maneviyatını da olumsuz etkilemekteydi. Kırım Tatar halkına moral vermek ve bütün askeri kuvvetleri bir araya toplayabilmek maksadıyla Harbiye Nazırı Cafer Seydahmet’in nezaretinde Akmescit’te şaşaalı bir askeri geçit tertip edildi. Artık an be an gerginlik tırmanmaktaydı. Hemen hemen her taraftan Kırım Tatar Millî Hükûmeti askerleri ile Bolşevikler arasında çatışma haberleri gelmekteydi. Sevastopol’dan 10 bin civarında Bolşevik askerinin Akmescit’e sevk edilmesi üzerine olaylar oldukça kritik bir hale gelmiş oldu. Bugün bu Bâb-ı Divan’da toplanan Kırım Kurultayı Meclisi, Rusya hükümet-i mutlakası tarafından öldürülen Tatar İrade-i Millîyyesini yeniden canlandırıyor. Bugün Tatar milleti yeniden doğuyor 250 D Ü Ş Ü N C E D Ü N Y A S I N D A T Ü R K İ Z Akmescit-Sevastopol arasında Belbek İstasyonu civarında meydana gelen çatışmalarda kendilerinden çok daha üstün Rus kuvvetlerini mağlup eden Kırım Millî Ordusu, Rus birliklerini Sevastopol’a kadar sürdü. Ancak elde yeterince cephanenin olmaması yüzünden, birlikler kat’i netice alamadı ve Sevastopol’ün alınmasına az kala dağılmaya mecbur kaldılar. Çatışmalar bütün hızıyla devam ederken, Akmescit’te ciddi bir kriz yaşanmaya başlandı. Millî Hükûmet’in Narodnıy Dom (Halkevi) binasını almak istemesi ve Ruslar tarafından bunun reddedilmesi üzerine Millî kuvvetler tarafından bina işgal edildi. Bu hareket Ruslarda büyük bir infiale sebep oldu. Kırım’ın dört bir yanından Rus halkı Narodnıy Dom’daki karakolların kaldırılması isteğiyle Akmescit’e akmaya başladı. Böylesine nazik bir ortamda toplanan Millî Hükûmet Bakanlar Kurulu Narodnıy Dom’dan ayrılmaya karar verince Çelebi Cihan da görevinden istifa etti. Millî Hükûmet parlamento azalarını Akmescit’e davet ederken, Bolşevikler de yavaş yavaş şehri istila etmeye başladılar. Pek çok Kırım Tatar askerin şehit edildiği çatışmaların neticesinde Numan Çelebi Cihan, Bolşeviklerin Başkanı Miller tarafından tutuklanarak otomobille Sivastopol’e sevk edildi. 26 Ocak 1918’de Bolşevikler Kırım’ı tamamen işgal ettiler. Tutuklandığında Çelebi Cihan çevresindekilere şu sözleri söyledi; “Kırım Hükûmet-i Millîyyesi ve Kırımlılar mutlaka tekrar yaşayacaklardır.” Sevastopol’de diğer Kırım Tatar mücahitleriyle beraber zindana atılan Çelebi Cihan, insanlık dışı bir muameleye ve vahşete maruz bırakıldı. Kurşuna dizilmek suretiyle şehit edilen Numan Çelebi Cihan ve dava arkadaşlarının naaşları kimse bulamasın diye Karadeniz’e atıldı. Kırım ceditçileri millî ve kızıl olmak üzere ikiye ayrılır. Kızıl Ordu millicilere karşı kapsamlı bir imha hareketine girişir. Bu Kırım Cedicilerinin birinci kırılma dalgasıdır. Kırım’da ise 1921 yılında Lenin’in kardeşi Ulyanovski başkanlığında Kırım Muhtar Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kurulur. Daha sonra Vrangler’in Kırım’ı tekrar ele geçirmesiyle bu hükûmet yıkılır (Üşümezsoy, 2010). Bunu takip eden dönemde de Bolşevikler Bela-Kun başkanlığında Kırım’da Bolşevik karşıtı kampanyayı bastırmak adına bir harekâta girişir. Lenin’in talimatıyla Millî Fırka’nın sol kanadıyla yapılan ittifak ve anlaşma Millî Fırka’yı legal bir hâle getirir. Hapishanelerdeki Millî Fırka üyeleri serbest bırakılır. Sultan Galiyev’in ve Firdevs’in millî komünistlerin desteğinde Lenin’in deyimiyle “Doğu’nun yıldızı olan” Kırım Muhtar Sosyalist Cumhuriyeti, 1921 yılı Ekim ayında ilan edilir. Bu Lenin’in hem Doğu halklarına hem de Türk Kurtuluş Savaşı’na verilen bir mesajı olarak görülür. Veli İbrahim’in başkanlığında ve Tatar kimliği öne çıkan bu hükümet Ankara’da Mustafa Kemal’in meclisiyle bağlantı kurar. Bu da Lenin’in sosyalist ütopyasının Doğu uluslarının kurtuluşu olarak görüldüğü dönemdir. Bu dönemde Sultan Galiyev ve arkadaşları Kazan’da, Başkürdistan’da yönetimdedir. Ve Türkiye’de Başkırt-Kazan temsilcileri görev yapmaktadır (Üşümezsoy 2010). Yüklə 1,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|