D ü Ş Ü n c e d ü n ya s I n da
Yüklə 1,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Usul-i Cedit Okullarının Getirdiği Yenilikler
- Cedit Okullarının Türkistan’da Yaygınlaşması
240 D Ü Ş Ü N C E D Ü N Y A S I N D A T Ü R K İ Z Temelde tek tip Cedit okullarından bahsetmek imkânsızdır; üç farklı kanaldan beslenen Cedit okulundan bahsedilebilir. Bunlardan birincisi ilk dönem Cedidizm hareketinin ideolojik çerçevesini de benimseyen kişiler tarafından açılan Yeni Usul Mekteplerdir. Bu görüşün beslendiği kaynakları, Rusya’daki Türk Topluluklarının siyasi birliği fikri ve Gaspıralı’nın koymuş olduğu “dilde, fikirde ve işte birlik” uhdesi olarak özetlenebilir. İkinci grup okullar, Yeni Usul Mekteplerin yapısını ve müfredatını desteklediği hâlde ideolojik olarak hiçbir bağı olmayan kimseler tarafından açılan mektepleri kapsamaktadır. Son olarak da eski usul mekteplerde eğitim veren mollaların, halkın Yeni Usul Mekteplere göstermiş olduğu sempatinin etkisiyle kendi okullarının müfredatlarını Cedit okullarınınki gibi yeniden yapılandırması ile oluşan mektepler oluşturmaktadır. Aşağıdaki tabloda yeni usul mektebin ders programı gösterilmektedir. Numara 1. Yıl 2. Yıl 3. Yıl 4. Yıl 1 İlk Okuma Kitabı 11 — — 2 Okuma 4 2 – 2 3 Yazma 2 3 4 4 4 Kuran — 6 5 4 5 Din Dersi 3 3 4 2 6 Peygamberler Tarihi — 3 — 7 İslam Tarihi — — 4 6 8 Türk Halkları Tarihi — — — 1 9 Aritmetik 3 4 3 6 10 Tabiat Bilimi — — 4 — 11 Coğrafya — — 4 3 12 Hijyen 2 2 2 2 Toplam 23 23 30 30 Yeni usul mekteplerdeki ders programları incelendiğinde dini derslerin hâlâ müfredatta önemli ölçüde bulunduğu görülebilir. O dönemin şartları içinde her ne kadar yeni usul mektepler modern ve çağdaş bir eğitimi öngörüyor olsa da toplumun genel tarzından bağımsız ve dini bilgiden muaf bir ders programı hazırlama imkânı olmadığı görülmektedir. Usul-i Cedit Okullarının Getirdiği Yenilikler Eski usul mekteplerde eğitim öğretim klasik yöntemlerle verilmekteydi. Hoca her öğrenciyi karşısına alarak dersini ezberden okutmakta ve bu şekilde sınıftaki tüm öğrencilerle kısıtlı miktarda ilgilenebilmekteydi. Gaspıralı’nın getirdiği yeni usul yöntemle öğretmen öğrencilerle tek tek değil fakat grup hâlinde ilgilenerek onlarla daha fazla zaman geçirebilecek şekilde eğitim verebilecekti. Bu şekilde sınıf içi bireysel başarıdan kaynaklanan dengesiz ilerleme hızı ortadan kaldırılarak, toplu hâlde ilerleme sağlanabilecek ve öğretmenin öğrencilerle geçirdiği vakit artmış olacaktı. 241 S İ Y A S E T V E K Ü L T Ü R D E R G İ S İ Eski usul mekteplerde eğitim bilindiği üzere bireysel olarak gelişiyordu. Ortak takip edilmesi gereken bir ders programı olmadığı için tüm öğrencilerin de aynı anda eğitim–öğretime başlaması gibi bir zorunluluk da yoktu. Ancak Cedit Okulları’nda öğrenciler sınıf sistemine göre yerleştikleri için tüm öğrencilerin aynı anda eğitime başlaması gibi bir zorunluluk vardı. Zira ortak bir müfredat takip ediliyordu ve sonradan gelen öğrencinin diğerlerine yetişmesi imkân dâhilinde değildi. Cedit Okulları’nın getirdiği bir diğer yenilik de eğitimin hangi metotla verileceği üzerine idi. Zira eski usul, öğrencilerin okuma yazmayı öğrenmesini cümlelerin ezberlenmesinden yola çıkarak başlattığı hâlde, yeni usul, alfabedeki harflerin karşılık geldiği seslerle ve bu harflerin de kısmen aşamalı bir şekilde öğretilmesini hedefliyordu (Somuncuoğlu 2006). Bu tarz okulların sağladığı bir diğer yenilik de, eğitime millî bir karakter kazandırmasıdır. Zira eski yöntemde eğitim Arapça ile yapılıyordu. Yeni sisteme göre eğitim çocukların ana dilinde olacaktı. Böylece Rusya’daki Türk Topluluklarına millî bilinç kazandırılmış olacaktı. Bu okulların yapmış olduğu en büyük katkılardan birisi budur. Cedit Okullarının Türkistan’da Yaygınlaşması Gaspıralı, Bahçesaray’da açtığı mektebin başarıları sayesinde o bölgedeki insanlardan çok büyük destek almıştı. Ancak Gaspıralı, bu okulların Rusya’nın batısındaki Müslümanlarla sınırlı kalmasını istemiyordu. Buradan hareketle Türkistan Genel Valisi’ne bir mektup göndererek sisteminin başarılarından söz edip bu okulların Türkistan’da da açılmasını talep etti. Teklifi redde-dilince Gaspıralı, 1893 yılında Türkistan’a gitti. Gaspıralı’nın Türkistan’da ilk durağı Buhara oldu. Oradan Taşkent’e geçen Gaspıralı, burada da umduğunu bulamayarak Semerkand’a geçmiştir. Gaspıralı, Semerkant’daki temaslarında beklentisini karşılayacak bir gelişme sağlayamasa da bir tane Cedit Okulu açabilmeyi başarmıştır. Gaspıralı’nın Türkistan’a yaptığı bu ilk seyahat somut olarak pek başarılı sonuçlar doğurmamıştır. Ancak kendisi ile aynı fikirde olan insanlarla da arasında bir bağ kurarak sonraki yıllarda Türkistan’a yapacağı ikinci seyahati için bir zemin hazırlamıştır. Nitekim sonraki dönemlerde Türkistan’da Cedit Okulları gittikçe artarak eğitimde önemli bir noktaya gelmiş olacaktır. Rusların ve özellikle İlminsky’nin Usûl-i Cedit Okulları’na yönelttiği eleştirilerin temelinde bu okullarda uygulanan müfredatın millî karakterde olması yatar. Yüklə 1,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|