D ü Ş Ü n c e d ü n ya s I n da
Yüklə 1,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
36 D Ü Ş Ü N C E D Ü N Y A S I N D A T Ü R K İ Z sonuçlar doğuracağını belirterek, verilen kurbanın, harcanan levazımat ve enerjinin heba olmaması için dikkatli olunması gereği üzerinde durmuştur. Şeref, uzun bildirisinde konuyu bütün yönleriyle tartışmış ve esaslı bir şekilde ortaya koymuştur. Azerbaycanlı bilginleri, eski alfabelerini ıslah edip kendi dillerine uygunlaştırmak yerine değiştirmeyi tercih ettikleri için eleştiren Şeref, aynı eleştiriyi Moskova ve Leningrad’tan gelen bazı Rus profesörlere de yöneltmiştir. On birinci oturumda da alfabe konusu tartışılmaya devam ediliyor. Bu oturumun ilk bildirisi Kazak temsilcilerden Türekulov’a aittir ve Türekulov, farklı alfabe taraftarları arasındaki mücadeleyi bir savaşa benzetiyor ve Arap alfabesi taraftarlarının artık silahlarını bırakıp teslim olmaları gerektiğini söylüyor. Kuzey Kafkasya temsilcisi Umar Aliyev de Latin yazısı lehinde bir konuşma yapıyor ve konunun bir ideolojik meseleye dönüştüğünü, “Artık emekçilerin düşüncelerine baş kesen ve yalancı imam Gatsinskiler, Uzun Hacı gibi şeyhler önderlik etmiyor.” 10 ifadeleriyle açıkça belirtiyor. Türkmenistanlı Berdiyev de konuşmasında açıkça Galimcan Şeref’i hedef alarak Latin taraftarlığını ortaya koyuyor. Oturumun son sözünü Tataristanlı Galimcan İbrahimov alıyor ve bazı raporlar sunduktan sonra alfabe konusunda Tataristan’da yapılan çalışmalara değiniyor, adeta özür dilercesine Tataristan’da çoğunluğun Galimcan Şeref gibi düşünmediğini, Latin taraftarlarının daha çok olduğunu anlatma ihtiyacı duyuyor. Galimcan İbrahim, konuşmasının sonunda ise her halkın kendi şartlarında değerlendirilmesinin daha doğru olacağını, aynı şeyi herkese dayatmanın yanlış olduğunu ve kendince en uygun yolun Arap yazısının ıslah edilmesi olduğunu belirtiyor. Cebiyev tarafından yönetilen on ikinci otuırumda da alfabe konusu tartışılıyor ve Agazade’nin kısa konuşmasından sonra sözü Özbekistan temsilcisi Rahim A. İnogamov alıyor ve Arapçılar olarak nitelendirdiği Tatar temsilcilerine adeta yükleniyor. Daha sonra söz alan Sultan Mecit Efendiyev’den de benzer bir tavır görüyoruz. Efendiyev’e göre “yeni Türk alfabesinin” kabul edilmesi, eski alfabeyi kullanmaya ve ondan yararlanmaya engel değildir, Latin alfabesi yanında Arap alfabesi de kullanılabilir. “Ümit ediyoruz ki Türkoloji Kurulta- yı’ndan sonra önümüzde Latin yahut Arap alfa- besinin üstünlüğü problemi değil, diğer Türk dille- riyle birlikte, Yakutça için de faydalı olan ortak Türk alfabesini oluşturmak için perakende te- şebbüslerin bir- leştirilmesi görevi duracak.” 37 S İ Y A S E T V E K Ü L T Ü R D E R G İ S İ Daha sonra söz alan Kazakistan temsilcisi Ahmet Baytursun ise kendilerinin halen uygulamakta oldukları ıslah edilmiş Arap alfabesinin kullanılmaya devam edilmesi gerektiğini ve diğer Türk halklarının da aynı yolu izlemelerini isteyen bir konuşma yapıyor. Konuşması sırasında zaman zaman kendisiyle alay edildiği anlaşılan Baytursun’un sinirlendiği ve “Kime gerekiyorsa, O Latin alfabesini kabul etsin, benim onun kabulüne ihtiyacım yok…” 11 diye kesin kararlılığını gösteriyor. Baytursun’dan sonra Yakut temsilci Barahov, Latin alfabesiyle ilgili Yakut tecrübesinden bahsediyor ve Yakutların Rus misyonerler eliyle Hristiyanlaştırılmalarından yakınıyor. Türk dünyasının en uzak coğrafyasını temsilen Kurultay’a katılan Barahov’un son sözleri, kurultay’a katılan üyelerdeki bilinç seviyesini göstermek bakımından son derece dikkat çekicidir. O, son söz olarak şunları söylüyor: “Ümit ediyoruz ki Türkoloji Kurultayı’ndan sonra önümüzde Latin yahut Arap alfabesinin üstünlüğü problemi değil, diğer Türk dilleriyle birlikte, Yakutça için de faydalı olan ortak Türk alfabesini oluşturmak için perakende teşebbüslerin birleştirilmesi görevi duracak.” 12 Daha sonra Kırgızların temsilcisi Kasım Tınıstanov, Balkar temsilcisi Ulbaşev Latin alfabesi lehine birer konuşma yapıyorlar. Moğol asıllı Kalmuk halkının temsilcisi olan Kosıyev, Kalmuklar’ın Moğol yazısını bırakıp Rus yazısını kabul ediş tecrübelerinden bahsediyor ve halka eğitim gerektiğini, bunun da en kolay alfabeyle olmasının uygun olacağını ve bu yüzden de Türk halklarının sağdan sola değil, soldan sağa yazılan alfabeyi kabul etmelerinin uygun olduğunu söylüyor. Kuzey Kafkasya’da yaşayan Karaçay Türklerini temsilen Kurultay’a katılan Karaçaylı İslam adlı temsilci de siyasi bir konuşma yaptıktan sonra Latin yazısının kendileri için uygun olduğunun belirtiyor. Oyratların temsilcisi gazeteci Sabaşkin, Çuvaş temsilcisi İvanov, Kumuk temsilcisi Korkmazov da Latin alfabesinin kabul edilmesinin uygun olacağını belirten birer konuşma yapıyorlar. On üçüncü oturum, Kurultay’ın alfabe ile ilgili son oturumudur ve konuyla ilgili kararlar bu oturumun sonunda oylamayla alınmıştır. Azerbaycanlı Cebiyev’in yönettiği bu oturumda ilk sözü Tataristanlı Galimcan Şeref almış ve daha önceki Latin harfleri aleyhine, ıslah edilmiş Arap yazısı lehine olan görüşlerini bir kere daha açıklamıştır. Galimcan Şeref, konuşmasının bir yerinde kurultayın toplanmasından çok önce Latin yazısını kullanmaya başlayan Azerbaycan’a yüklenmiş ve Azerbaycan’ın Arap alfabesinin ıslahı konusunun gündemine almamasının Türkiye’den kaynaklandığını ileri sürerek şunları söylemiştir: “… Eğer Arap alfabesinin ıslahı herhangi başka bir yerden değil, Anadolu’dan gelseydi, Arap yazısının ıslahına münasebet biraz daha farklı olurdu ve buradan Latin alfabesi konusu açılmayabilirdi. Ben, Türkiye’de de Latin yazısına geçiş hakkında böyle bir kararın olabileceğine inanıyorum, çünkü Türkiye’de içtimai meselelerin Yüklə 1,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|