D ü Ş Ü n c e d ü n ya s I n da
Yüklə 1,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
89 S İ Y A S E T V E K Ü L T Ü R D E R G İ S İ “Tatarlarda Sınıflar Tarihi”, “Pugaçev İsyanı” ve üç ciltlik “Tatar Edebiyatı Tarihi” (amcasının oğlu Ali Rahim’le birlikte) adlı eserleri yayımlamıştır. 1925’te Neriman Nerimanov’un Azerbay- can’da millî kadroların yetiştirilmesi projesi kapsa- mında Azerbaycan’a davet edilen Gubaydillin, 1926-1927 yıllarında Azerbaycan Üniversitelerinde Azerbaycan tarihi okutulmaya başlanması üzerine, bu üniversitelerde dersler vermiş, asistanlar yetiştir- miştir. 1926’da Bakü’de düzenlenen Türkoloji Kongre- si’ne “Türk-Tatar Halklarının Tarihi Edebiyatının İnkişafı” başlıklı bildiriyle katılan Gubaydillin’in Azerbaycan’ı Öğrenme Cemiyeti’nin haberleri arasından yayımladığı “Hazarların Menşei Hakkın- da Kayıtlar” adlı eseri, 1937’de önüne karşı devrimci edebiyat eseri olarak getirilmiş, suçlanmasına neden olmuştur (Coşkunarslan 1996: 47-48). 1926’dan sonra “Tatar Tarihi”, “Tatar Burju- vaziyası Tarihinden”, “Kazan Tatarlarında Feodal Sınıfın Yıkılması Tarihinden” adlı makaleleri Moskova’da yayımlanan Gubaydillin, Azerbaycan Devlet Üniversitesi Şark Tarihi Fakültesi’nin doçenti ve Yüksek Pedagoji Enstitüsü İçtimaiyet-Tarih Şubesi’nin dekanı olmuştur. Bu dönemde Hüseyin Cavid, Abdullah Şaig, Bekir Sıtkı Çobanzade, Tağı Şahbazı, A. N. Samoyloviç gibi isimlerle yakın dostluklar kurmuştur ve bu ve buna benzer isimler Sovyet yönetimince daha sonra “pantürkist” ve “karşı devrimci” olarak nitelendirilmiştir. 1927’de çalışmalarını hızlandıran ve “Özbek Halkının Menşei Problemi”, “Pugaçev ve Tatarlar”, “Volga Boyu Tatarlarının Sosyal İnkişafının Merhaleleri”, “Azerbaycan Beyleri ve Onların Aslı Kendlileleri” ve “Tatarlar Karışıklık Devrinde” adlı eserlerini yayımlayan Gubaydillin, aynı yıl profesör unvanını almaya hak kazanmıştır. Türkistan’daki üniversiteler tarafından defalarca ders vermesi için davet alan Gubaydillin, bu sayede Türk Dünyası’nda gezip görmedik bir yer bırakmamış, bu “Turan” seyahatleri ileriki yıllarda başına bela olmuş, bu geziler nedeniyle pantürkizmin esas ideologu olmakla suçlanmıştır (Coşkunarslan 1996: 48). 1927-1928 yılları arasında çok sayıda makalesi yayımlanan Gubaydillin’in çalıştığı Şarkşinaslık Fakültesi, kısa sürede bütün Rusya’da en güçlü şarkiyat merkezlerinden birisi hâline gelmiştir. Fakültede okutulan dersler, dersleri veren hocalar (Bekir Sıtkı Çobanzade, Gaziz Gubaydillin, Y. Ratgavzer, P. Fridolin, V. Türkistan’daki üniversiteler tarafından defalarca ders vermesi için davet alan Gubaydillin, bu sayede Türk Dünyası’nda gezip görmedik bir yer bırakmamış, bu “Turan” seyahatleri ileriki yıllarda başına bela olmuş, bu geziler nedeniyle pantürkizmin esas ideologu olmakla suçlanmıştır 90 D Ü Ş Ü N C E D Ü N Y A S I N D A T Ü R K İ Z Zummer, A. Zeküzade, M. Halfin, M. İbrahimov, V. Barthold, Samoyloviç, N. Marr) ve fakültede izlenen Türkleştirme politikaları Sovyet yönetimini rahatsız etmiş, Kasım 1928’de Azerbaycan Komünist Partisi Bakü Komitesi, Şarkşinaslık Fakültesi’ni gereksiz bularak fakülteyi Pedagoji Enstitüsü ile birleştirmiştir (Coşkunarslan 1996: 49). 1931’den itibaren Stalinci baskılara maruz kalmaya başlayan Gubaydillin’in eserlerinin basımı yavaşlamış, eserleri çeşitli bahanelerle yayım planlarından çıkarılmıştır. Makaleleri dergi merkezlerinde aylarca bekletilen Gubaydillin, hakkında çıkan eleştiri yazıları ve “Nerimanovculuk”la suçlanması nedenleriyle Kazan’a dönmüştür. Kazan’a döndükten sonra da ağır eleştiriler alan Gubaydillin, baskılardan bir nebze de olsa kurtulabilmek için kendi eserlerini eleştiren bazı yazılar yazıp “Kızıl Tataristan” gazetesinde yayımlatmıştır. 26 1935’te yeniden Bakü’ye dönen ve 1936 yılının sonlarından itibaren Azerbaycan Devlet Üniversitesi Sovyet Halkları Tarihi kürsüsünde ders vermeye başlayan Gubaydillin, 18 Mart 1937’de tutuklanmıştır. Altı kez sorgulanan ve pantürkist bir örgüte üye olmak, pantürkizmin ideologu olmak, Sultangaliyev’in karşı devrimci teşkilatının üyesi olmak, Türkiye, Japonya ve Almanya yararına çalışmak gibi suçlarla itham edilen Gubaydillin, 12 Ekim 1937’de kurşuna dizilerek öldürülme cezasına çarptırılmıştır. Ziya Bünyadov, 13 Ekim 1937’de kurşuna dizilerek öldürülen Gubaydillin hakkındaki kararı, KGB arşivlerinden şu şekilde aktarmaktadır: “16 Eylül 1937’de G. S. Gubaydillin, Azerbaycan SSR CM’nin 73, 64, 63-1, 69 ve 70. maddelerinde yazılı suçlara iştirakına, yani: 1. Millî cumhuriyetlerin SSRİ’den silahlı mücadeleyle ayrılmasına hazırlanan ve birleşik Türk-Tatar devletinin kurulması için çalışan umumittifak karşı devrimci pantürkist teşkilat merkezinin üyesi olduğuna, 2. Pantürkist teşkilatta dolaylı bir şekilde faaliyet gösterdiğine ve Kırım, Tataristan, Özbekistan ve Azerbaycan’da yeni yeni üyeler kazandırdığına, 3. Zarar verici-yıkıcı grup meydana getirdiğine ve Azerneftkombinatın madenlerine zarar verici bir dizi emirler verdiğine, 4. Türk, Alman ve Japon gizli servislerinin casusu gibi faaliyetler gösterdiğine dair suçlanmış ve itham kararı tertip edilmiştir. 11 Ekim 1937’de SSRİ Yüksek Mahkemesi Savaş Kollegiyası Seyir Sessiyası’nın hazırlık toplantısının protokolü tertip edilmiştir. Burada beyan olunmuştur: 1. Suçlama kararı onaylansın ve işe 1 Aralık 1934 yılı kararına uygun olarak SSRİ Yüksek Mahkemesi Savaş Kollegiyasında bakılsın. 2. Gaziz Salihoviç Gubaydillin’in işi Azerbaycan SSR CM’nin 73, 64, 63-1, 69 ve 70. maddelerine göre mahkemeye verilsin. 3. İşe bağlı mahkeme toplantısında avukatsız, savcısız ve şahitsiz bakılsın. 12 Ekim 1937’de SSRİ Yüksek Mahkemesi Savaş Kollegiyası Seyyar Sessiyası’nın Yüklə 1,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|