Dastlabki futbol o‟yinlari

o„latov S 
b
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
11-rasm 
 
13-rasm 
FUTBOL O‟YININING PAYDO BO‟LISHI VA RIVOJLANISHI
 
Oyoqda to„p o„ynash birinchi galda ingliz kollejlari xamda universitetlarida yoyiladi. XIX 
asrning ikkinchi yarmidan futbol o„yinida ochiq-oydin ikki yo„nalish tarkib topadi.Ulardan birini 
London hamda Kembridj kollejlari qo„llab-quvvatlar edi. 11-rasm Bular 1863 yili futbol 
assotsiatsiyasi tuzadilar va yumaloq to„pni faqat 
oyoqda o„ynashni rasm qilishga qaror qiladilar. 
Regbi shaharidagi universitet ikkinchi yo„nalish 
tarafdori bo„lib, u yerda tuxumsimoln, 
cho„zinchoq gardish shaklidagi to„pni ham 
qo„lda, ham oyoqda o„ynashga qaror berildi. 
Birinchi bor yagona o„yin qoidalari joriy 
qilishga urinib ko„rish Kembridj futbol klubiga 
tegishlidir
3
.12-rasm XIX asr o„rtalaridagi “to„s- 
to„polon 
futbol”dan 
bosiqroq, 
jamoaviy, 
tashkillashtirilgan futbolga o„tildi va1848 yilda 
Kembrijda rasmiylashtirilmagan futbol qoidalari 
ishlab chiqilib, o„yinlar tashkil etildi. 1848 yili bu 
qoidalarni nashr etishga qaror qilinadi.Afsuski, u 
bosmadan chiqmay yo„qolib ketadi. Shunga qaramay, 
bu qoidalar ko„p ingliz kollejlarida “Kembridj 
qoidalari” tarzida ma'lum. Oradan 9 yil o„tib, ya'ni 
1857 yil Sheffild shahrida dunyoda birinchi bo„lib 
futbol jamoasi tashkil topdi. 
Futbol eng qadimiy o‟yinlardan biridir.Inglizlarning e‟tirof etishlaricha, oyoq bilan to‟p o‟ynash 
Britan orollarida IX asrdayoq juda mashhur bo‟lgan. 
1863 yil 26 oktyabrda Londonda Angliya futbol uyushmasining tashkil etilishi paytida bu 
o‟yinning 13 moddadan iborat bo‟lgan ilk rasmiy qoidalari tasdiqlangan.Keyinchalik bu qoidalar 
boshqa barcha milliy uyushmalar uchun futbol o‟yinining asosi bo‟lib koldi. 
Futbol o‟yinining ilk qoidalarida belgbilanishicha, maydon uzunligi 200 yard (183 metr) dan, 
kengligi 100 yard (91 metr) dan oshiq bo‟lmasligi kerak. 
Darvozalar ikki ustundan iborat bo‟lib, ular orasida to‟sin bo‟lmagan va ustunlar orasidagi 
masofa 8 yard (7,32 m) bo‟lgan. 1866 yilda balandlikni cheklash uchun ustunlar orasiga arqon tortib 
qo‟yilgan. Yana 10 yil o‟tib, bu arqonni yog‟och to‟singa almashtirishgan. 
4
13-
rasm Darvozabonning qo‟l bilan o‟ynashga haqqi yo‟q edi. 1871 yilda o‟ng qo‟l bilan 
o‟ynashga ruxsat berilgan, u ham bo‟lsa faqat 
darvoza maydoni ichida. Darvozabonning jarima 
maydoni ichida ham qo‟l bilan o‟ynash huquqini 
qo‟lga kiritishi uchun 30 yildan ko‟proq vaqt kerak 
bo‟ladi (1902). 
Uzoq vaqt mobaynida na jarima to‟pi, na 11 
metrlik zarba bo‟lgan. Qoidabuzarlik uchun erkin