Değerler eğİTİMİnde sabir sabir eğİTİMİnde uygulanabilecek örnek etkiNLİkler

eğitimi  ile  ilgili  doğru  bir  anlayış,  doğru  bir  sistem 

oluşturmak mümkün değildir (Aksoy, 2013). Eğitimi, her 

felsefi sistem ve psikolojik yaklaşım değişik şekillerde 

ele almıştır. İdealistler, eğitimi; Tanrı’ya ulaşma süreci 

içinde  yapılan  etkinlikler,  Realistler;  insanı  toplumun 

başat  değerlerine  göre  yetiştirme  süreci,  Marxistler; 

çelişkiyi  en  aza  indirip  üretimde  bulundurma  süreci, 

Pragmatistler; yaşantılar yoluyla kişide istendik davranış 

değişikliği oluşturma süreci, Varoluşcular ise insanı sınır 

durumuna getirme süreci olarak ele almışlardır (Sönmez, 

2005).  Bu  felsefi  ve  psikolojik  yaklaşımların  yanında 

eğitim ile ilgili tanımlardan bazılarında eğitimin bütün 

yönleri ile ele alınırken, bazıların da ise eğitimin daha 

özel yönleri tanımlanmıştır. 

Eğitim,  yaygın  bir  biçimde  “insanın  kişiliğini 

besleme süreci” ve “insan sermayesine yapılan yatırım” 

olarak  kabul  edilmektedir.  En  genel  anlamda  “bireyin 

kendi  yaşantısı  yoluyla  davranışlarında  istendik  yönde 

kalıcı  değişmeler  meydana  getirme  süreci”  olarak 

tanımlanan  eğitim,  toplumun  süzgeçten  geçirilmiş 

değerlerinin,  ahlak  standartlarının  bilgi  ve  beceri 

birikimlerinin  yeni  nesillere  aktarılması  ile  ilgilidir 

(Ertürk,  1972;  Senemoğlu,  2012).  Eğitim  çabalarının 

genel  amacı  kuşkusuz  yetişmekte  olan  çocukların  ve 

gençlerin topluma sağlıklı ve verimli bir şekilde uyum 

sağlamalarına yardım etmektir. Eğitim, bireylerin bilgi 

ve beceri kazandırmanın ötesinde toplumun yaşamasını 

VIII

---

ve kalkınmasını devam ettirebilecek ölçüde ve nitelikte 

değer üretmek, mevcut değerlerin dağılmasını önlemek, 

yeni ve eski değerleri bağdaştırmak sorumluluğunu taşır 

(Varış, 1998). 

İnsan  benliğinin  iki  kabiliyet  merkezinden  birisi 

dimağ (zihin-beyin), diğeri de gönül (kalp, vicdan) dür. 

İkisinin de dengeli ve düzenli bir şekilde ve bir arada, 

sürekli  eğitilmesi  gerekir.  Birinin  ihmal  edilmesi  veya 

birine  diğerinden  daha  fazla  önem  verilmesi  dengesiz 

bir  gelişime  neden  olur  ve  yanlış  bir  sonuca  ulaşılır. 

Olgun insan hedefine ulaşılamaz (Aksoy, 2013). İnsan, 

çevresindeki  varlıkları  anlamlandırmada  kendisine 

özgü  belirli  ölçütler  kullanır.  Bu  ölçütler  kimi  zaman 

duyu  organlarının  kimi  zaman  da  duygusal  yönün  bir 

ürünüdür.  Duyu  organları  ile  elde  ettiği  özellikleri 

varlıkları tanımlamada kullanan insan, o  varlığa önem 

atfetmede, kıymet biçmede duygusal olarak sahip olduğu 

izlenimlerden yararlanır. Duygusal olarak sahip olunan 

bu izlenimlere genel olarak “değer” adı verilir (Aydın ve 

Yeşil, 2007).

IX

---

---

I. BÖLÜM 

DEĞER VE SABIR İLE İLGİLİ 

KAVRAMSAL BİLGİLER

---

---

DEĞERLER KAVRAMI

Genel olarak değer, bir şeyin önemini belirlemeye 

yarayan  soyut  ölçü,  bir  şeyin  değdiği  karşılık,  kıymet 

(TDK, 2013) veya nesne ve olayların bir toplum, bir sınıf 

ya  da  bir  insan  bakımından  taşıdığı  önemi  belirleyen 

nitelik,  kıymet  olarak  tanımlanmaktadır  (Milli  Eğitim 

Bakanlığı  [MEB],  2012).  Reboul’a  göre  (2008)  insanı 

insan  yapan  özellik  değerdir.  Froluv  (1997)  değeri, 

doğa ve toplum fenomenlerinde yatan iyi, kötü, güzel, 

çirkin, olumlu, olumsuz anlamlarını gösteren toplumsal 

kabul görmüş değerlendirmeler olarak tanımlamaktadır. 

Kirman ise (2004) değeri insanların, hayatın anlamı ve 

günlük yaşamın biçimlendirilmesi konusunda alternatif 

yollar  arasından  bir  tercih  yapmalarını  sağlayan,  yol 

gösterici  nitelikteki  soyut-somut  ilke,  inanç  veya 

varlıklardan her biri olarak tanımlamıştır.

Değer  sistemi  insanı,  iyi  kavramına  yönelten  ve 

kavrama götürecek yolları gösteren etkenler bileşimidir. 

Bu  etkenler,  evrenin  ve  insanın  niteliği,  neden-sonuç 

bağlantıları,  insanın  iyiliği  ve  bunun  sağlanması  gibi 

sorunlara ışık tutar (Bursalıoğlu, 1982; Gürsel,2012). Her 

bireyin değerler sisteminin başlarına yerleştirdiği birkaç 

değeri vardır. Yani kişi oldukça az sayıda değerini değer 

sıralamasının  başına  koyar.  Kişinin  çok  önem  verdiği 

değerler  davranışlarının  en  önemli  belirleyicileridir. 

Yüksek bir değer olarak “kişi olmak” insan hayatı için 

---

Değer ve Sabır İle İlgili  Kavramsal Bilgiler

14

önemli  bir  amaçtır  (Gökalp,  2014).  Bir  karar  verme 

durumunda birey seçeneklerin kendi değerleri ile ilgili 

yönleri  hakkında  bilgi  sahibi  olursa  ve  seçenekler 

arasında,  her  birini  uygulamaya  koymada  yaşanacak 

güçlükler bakımından önemli fark olmazsa, birey en çok 

benimsediği değerine/değerlerine uygun olan seçeneğe 

yönelir  (Kuzgun,  2006).  Değer  sisteminin  unsurları; 

içkin değerler (teknik-sanat, fikir), aşkın değerler (ahlâk, 

din) ve normatif değerler (dil, hukuk, iktisat ) olarak üçe 

ayrılır (Ülken, 2001:261).

Ülken’e  (2001)  göre  içkin  değerler  insanın 

oluşturduğu  maddi  kültürü  ifade  eder. Aşkın  değerler, 

kişinin “başkası” ile ve “başka âlem” ile ilişkilerine aittir. 

Başkası  ve  başka  âlem  şuur  dünyasına  kapalıdır.  Ona 

bilgi ile nüfuz etmeye imkân yoktur. Kişinin başkasını 

anlaması, kişiler arası ilişkilerin kurulması bilerek değil 

inanarak mümkündür. Aşkın değerler bilme alanını aşar, 

inanma  alanını  oluşturur.  Ahlâkî  erdemlere  bağlılık 

bilerek değil, inanarak sağlanır. 

Normatif  değerler  ise  ideal  olarak  belirlenmiş, 

olması  gerekeni  ortaya  koyan,  bir  şeyin  ne  olduğu  ile 

değil de nasıl olması gerektiği ile ilgili olan değerlerdir.  

Emredicidir  ve  davranış  standartlarını  ortaya  koyar. 

Ülken’e  (2001)  göre  normatif  değerler  içkin  ve  aşkın 

bütün değer yaratışlarının değişiminde, karşılaşmasında, 

ifadesinde  ölçü  vazifesi  görürler.  Bu  sebeple  onların 

---